Ekspertët druhen se integrimi i gjykatave në veri në sistemin gjyqësor të Kosovës nuk ka arritur të zgjidhë problemin e gjyqeve të vonuara dhe çështjeve të zvarritura dhe madje mund ta ketë përkeqësuar situatën.
Gjykatat në veri të Kosovës janë të mbushura me gjyqe të zvarritur dhe seanca dëgjimore të shtyra, për të cilat disa fajësojnë sasinë e madhe të çështjeve dhe mungesën e përkthyesve, ndërsa të tjerë pretendojnë se vetë gjykatat nuk po bëjnë mjaftueshëm.
“Ka shumë probleme, por më të rëndësishmet janë burokracia dhe çështjet teknike, siç janë përkthimet dhe përkthyesit simultan,” tha Miodrag Miliceviç, drejtor i Aktiv, një OJQ nga Mitrovica në Kosovë.
Problemi mbi mungesën e përkthyesve në vendin e ndarë në aspektin linguistik nuk ka gjasa të zgjidhet së shpejti, tha Miliceviç, duke vënë në dukje se një thirrje publike për përkthyes u desh të hiqej për shkak të mungesës së kandidatëve të kualifikuar.
Miliceviç tha për BIRN se vetëm gjykatat në rajonin e Mitrovicës kishin një numër të prapambetur prej rreth 70,000 rastesh. Shumë prej tyre ishin mbyllur sipas statutit të kufizimeve, por ai tha se numri i rasteve aktive mbetej i lartë.
Megjithatë, një avokat nga Mitrovica, Nebojsa Vlajiç, tha se mosveprimi i vetë gjykatave dhe mungesa e mbikëqyrjes nga institucionet e Kosovës ishte një problem edhe më i madh.
“Qeveria e Kosovës, në veçanti Ministria e Drejtësisë dhe Këshilli Gjyqësor janë të detyruar t’i mbikëqyrin gjykatat dhe t’i bëjnë ato të punojnë, por ata nuk e bëjnë këtë,” tha Vlajiç për BIRN.
Një marrëveshje për integrimin e sistemit të drejtësisë në veriun serb me sistemin në pjesën tjetër të Kosovës – që u ndërpre nga Serbia pas luftës së vitit 1999 – hyri në fuqi në tetor 2017.
Marrëveshja e Zbatimit për Drejtësinë parashikoi zbatimin e ligjeve të Kosovës dhe një sistem drejtësie unitar mbi të gjithë vendin, përfshirë veriun.
Por Vlajiç tha se disa gjyqtarë serbë të Kosovës po merrnin pensione nga Serbia dhe paga nga Kosova dhe se, që nga integrimi, ai ka marrë më pak raste dhe seanca të planifikuara se ndonjëherë më parë.
Ai ra dakord se mungesa e përkthyesve ishte pjesë e problemit, por këmbënguli se mungesa e vullnetit nga ana e gjykatave ishte më e keqe – duke i akuzuar ato për manipulimin e statistikave për të treguar se janë të mbështetur.
“Serbët, për fat të keq, nuk flasin shqip, por në shumicën e rasteve dosjet janë në gjuhën shqipe, ndërsa më pak shqiptarë të rinj flasin gjuhën serbe,” theksoi Vlajiç.
Ai tha se nuk do të kishte zgjidhje derisa gjyqtarët që nuk bëjnë punën e tyre të dënohen nga autoritetet.
Kryetarja e Shoqatës së Gjyqtarëve të Serbisë, Dragana Boljeviç, ndërkohë fajësoi marrëveshjen e Brukselit 2013 midis Beogradit dhe Prishtinës për situatën e ngatërruar në gjykatat në veri të Kosovës.
Ajo tha se as shoqata e saj, as gjyqtarët serbë nga Kosova nuk dinin se çfarë do të ndodhte në lidhje me zbatimin e marrëveshjes në vitin 2017.
“Nuk e di saktësisht se çfarë ka ndodhur me ata gjyqtarë edhe tani,” tha Boljeviç për BIRN.
Ajo shtoi se nëse gjykatësit serbë të Kosovës do të integroheshin në sistemin ligjor të Kosovës, ata do të duhej të merrnin shtetësinë e Kosovës.
Drejtori i Komitetit të Avokatëve për të Drejtat e Njeriut me qendër në Beograd, Milan Antonijeviç, tha se organizata e tij ishte gati të fillonte monitorimin se si po zbatohej marrëveshja e Brukselit në sistemin e drejtësisë në Kosovën e veriut.
Ata ende nuk e dinin “si u duket sistemi gjyqësor njerëzve që jetojnë në atë territor”, tha ai.
BIRN kontaktoi Ministrinë e Drejtësisë të Kosovës dhe të Serbisë për një koment, por nuk mori asnjë përgjigje deri në kohën e publikimit të lajmit.