Gjeopolitika aktuale kërkon një politikë angazhimi ndaj Kinës, e nxitur jo nga dëshira për të ndryshuar vendin, por nga imperativi për të bashkëpunuar në trajtimin e sfidave globale. Në samitin e tyre të fundit virtual, si presidenti i SHBA-së Joe Biden ashtu edhe presidenti kinez Xi Jinping dukej se kuptonin se çfarë është në rrezik.
Që kur Këshilltari i atëhershëm i Sigurisë Kombëtare i SHBA-së, Henry Kissinger, vizitoi Kinën në vitin 1971, angazhimi me Republikën Popullore ka qenë një tipar themelor i diplomacisë amerikane. Megjithatë, përkeqësimi i marrëdhënieve SHBA-Kinë në vitet e fundit sugjeron se kjo politikë mund të ketë arritur fundin e saj.
Samiti virtual i javës së kaluar midis presidentit amerikan Joe Biden dhe presidentit kinez Xi Jinping mund të interpretohet si një përpjekje e fundit për të shpëtuar marrëdhëniet dypalëshe. Ky është një hap pozitiv: angazhimi ka luajtur një rol vendimtar në dekurajimin e konfrontimit midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës. Kjo është arsyeja pse SHBA-ja duhet të riangazhohet, por me një qasje të përditësuar që merr parasysh një axhendë gjithnjë e më globale.
Gjatë Luftës së Ftohtë, SHBA-ja e parashikoi angazhimin me Kinën si një mënyrë për të integruar vendin në sistemin ndërkombëtar, në vend që ta frenonte apo izolonte atë. Në një ese të vitit 1967 në Foreign Affairs, presidenti i ardhshëm Richard M. Nixon argumentoi se, “Ne thjesht nuk mund t’ia lejojmë vetes që ta lëmë Kinën përgjithmonë jashtë familjes së kombeve, atje për të ushqyer fantazitë e saj, për të mbajtur gjallë urrejtjet e saj dhe për të kërcënuar fqinjët e saj”.
Fundi i Luftës së Ftohtë e la botën në një situatë historikisht të pazakontë: SHBA-ja ishte hegjemonja e vetme e botës. Politika e jashtme e vendit, duke përfshirë eksportin e demokracisë dhe vlerave liberale, përcaktoi kështu axhendën globale.
Kjo gjendje shkaktoi një përpjekje për të promovuar liberalizimin në Kinë. “Një Strategji Sigurie Kombëtare për një Epokë Globale”, e publikuar nga administrata e presidentit Bill Clinton në vitin 2000, përshkroi një qasje ndaj angazhimit të fokusuar në inkurajimin e Kinës që të “ndërmerrte reforma të rëndësishme politike dhe ekonomike”.
Në ditët e sotme, angazhimi me Kinën nuk është shumë i popullarizuar në mesin e politikëbërësve amerikanë. Administrata e ish-presidentit Donald Trump e hodhi poshtë atë plotësisht.
Disa realistë të politikës së jashtme i kanë bërë jehonë këtij pretendimi, duke argumentuar se anëtarësimi i Kinës në Organizatën Botërore të Tregtisë në 2001 lehtësoi ngritjen e saj si një konkurrent strategjik i SHBA-së. Sipas kësaj pikëpamjeje, SHBA-ja u tregua naive duke menduar se liberalizimi ekonomik do të sillte reforma politike, e aq më pak të rezultonte që Kina të bëhej një anëtare e përgjegjshme e komunitetit ndërkombëtar.
Kjo perspektivë ka depërtuar në politikën amerikane vitet e fundit. Në një kohë kur republikanët dhe demokratët duken të paaftë për të rënë dakord për asgjë, ata janë të bashkuar për nevojën për një politikë të ashpër ndaj Kinës.
Por ky qëndrim ka një të metë fatale. Angazhimi është i vlefshëm jo vetëm për aftësinë e tij për të ndryshuar Kinën duke nxitur liberalizimin politik dhe ekonomik. Angazhimi gjithashtu formon mjedisin ndërkombëtar në të cilin ngritja e Kinës ndodh në mënyra që e dekurajojnë vendin nga sjellja konfrontuese.
Në fakt, angazhimi SHBA-Kinë ka krijuar kushtet e nevojshme, megjithëse të pamjaftueshme, për të parandaluar konfliktin. Duke thelluar tregtinë dhe investimet dypalëshe, angazhimi i ka ngatërruar të dy ekonomitë në një shkallë të paprecedentë. Eksportet në Kinë mbështetën 1.2 milionë vende pune në SHBA në vitin 2019, ndërsa Rhodium Group vlerëson se në fund të vitit 2020, investitorët amerikanë mbanin 1.1 trilion dollarë në aksione të emetuara nga kompanitë kineze.
Siç ka argumentuar Joseph S. Nye, efekti frenues i ndërvarësisë rrit kostot e konfrontimit si për agresorin ashtu edhe për viktimën. Për shembull, në vitin 2010, Ushtria Çlirimtare Popullore Kineze i kërkoi qeverisë të shesë disa nga dollarët që vendi kishte në zotërim për të ndëshkuar SHBA-në për shitjen e armëve në Tajvan. Banka Popullore e Kinës u tërhoq, duke përmendur kostot potencialisht të mëdha për ekonominë kineze. Qeveria mbajti anën e PBOC.
Por ndërkohë që ndërvarësia ekonomike mund të ndihmojë në parandalimin e konfrontimit, ajo nuk do të çojë domosdoshmërish në bashkëpunim. Kjo ka qenë shumë e qartë gjatë krizës së COVID-19. Ndërsa pandemia vazhdonte, SHBA-ja dhe Kina nuk arritën të krijonin një përgjigje të përbashkët, por në vend të kësaj, fajësuan njëra-tjetrën, bënë luftëra propagandistike dhe teori konspirative.
Sot, imperativat urgjente që kapërcejnë kufijtë – siç është menaxhimi i të mirave publike globale – po përcaktojnë gjeopolitikën. Pas Konferencës së fundit të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (COP26) në Glasgou, qëllimi për të kufizuar ngrohjen globale në 1.5° Celsius mbi nivelet para-industriale mbetet i gjallë, por mezi. Arritja e tij do të kërkojë një përpjekje të jashtëzakonshme, të mbështetura nga bashkëpunimi SHBA-Kinë.
Në këtë kontekst, është jetike që SHBA-ja dhe Kina të miratojnë një kornizë angazhimi që është e orientuar drejt zgjidhjes së problemeve globale dhe mbështetjes së bashkëpunimit edhe në kohë mosmarrëveshjesh. Një kornizë e detajuar mbi shkencën dhe teknologjinë, e zhvilluar nga Valerie J. Karplus e Universitetit Carnegie Mellon, sugjeron një strategji përqafimi të mundësive me rrezik të ulët dhe shpërblimi të lartë për bashkëpunim në kohë tensioni dhe ndjekje të nismave më ambicioze kur marrëdhëniet janë në gjendje më të mirë.
Në të njëjtën kohë, SHBA-ja dhe Kina duhet të përfshijnë një parim rregullsie në marrëdhëniet e tyre. Në periudha të pasigurta, konfrontimi ka shumë të ngjarë të ndodhë rastësisht. Për të zbutur këtë rrezik, të dy fuqitë duhet t’i kushtojnë vëmendje këshillës së ish-Sekretarit Amerikan të Shtetit, George Shultz, dhe të angazhohen “të kujdesen për kopshtin diplomatik” – domethënë, ta trajtojnë diplomacinë jo si një ndjekje ad hoc, por si një zakon.
Në periudhën e pas Luftës së Ftohtë, qasja e SHBA-së ndaj angazhimit me Kinën i përshtatej kohërave. Por SHBA-ja nuk është më superfuqia e vetme në botë. Në epokën e ardhshme, SHBA-ja do të jetë një nga dy superfuqitë e rrethuar nga fuqitë e mesme të rëndësishme gjeopolitikisht. Kjo do të thotë jo vetëm që SHBA-ja duhet të ndryshojë qasjen e saj, por edhe se fuqitë e mesme – të cilat përfaqësojnë një pjesë më të madhe të ekonomisë botërore sesa SHBA-ja dhe Kina së bashku – duhet të kontribuojnë në menaxhimin e rivalitetit kino-amerikan.
Prandaj, angazhimi do të duhet të bëhet një përgjegjësi e përbashkët, duke kërkuar që aktorë të tjerë të ndërhyjnë. Kjo do të kishte një ndikim pozitiv në sigurinë ndërkombëtare, duke e lënë njerëzimin në një pozitë më të mirë për t’u përballur me sfidat urgjente globale me të cilat përballemi.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. Redefining Engagement with China