Përballë pikëpamjeve izoluese të pretendentit republikan Donald Trump, për politikën e jashtme të SHBA, amerikanët duhet të kuptojnë se janë pikërisht aleancat dhe përkushtimi ndaj tyre, një nga faktorët që nevojiten për të ruajtur dominimin global.
Donald Trump, pretendenti i Partisë Republikane për kandidat presidencial të SHBA, ka shprehur skepticizëm të thellë rreth vlerës së aleancave të Amerikës. Ai ka një pikëpamje për botën që i ngjan shumë asaj të shekullit 19.
Atëherë, Shtetet e Bashkuara ndoqën këshillën e George Ëashington për të shmangur “aleancat e koklavitura” dhe ndoqën Doktrinën e Monrosë, që përqëndrohej në interesat e SHBA-së në Hemisferën Perëndimore. Mungesa e një ushtrie afatgjatë (dhe një marinë që në vitet 1870 ishte më e vogël se e Kilit), SHBA-ja luajti një rol të vogël në balancën e fuqisë në shekullin e 19.
Kjo ndryshoi shumë kur Amerika hyri në Luftën e Partë BOtërore, ku Ëoodroë Ëilson e theu këtë traditë dhe i dërgoi trupat amerikane të luftonin në Europë. Për më tepër, ai propozoi një Ligë të Kombeve për të organizuar sigurinë kolektive në bazë globale.
Por, pasi Senati refuzoi anëtarësinë e SHBA në Ligë në 1919, trupat qëndruan në shtëpi dhe Amerika “iu rikthye normales”. Megjithëse është tani një aktore globale madhore, SHBA-ja u bë izolacioniste e fortë. Mungesave e aleancave të saj në vitet 1930 krijoi skenën për një dekadë shkatërrimtare të shënuar nga depresioni ekonomik, gjenocidi dhe një tjetër luftë botërore.
Fjala e detajuar e Trump rreth politikës së jashtme sugjeron se ai e merr frymëzimin pikërisht nga kjo periudhë e izolimit dhe ndjesisë së “Amerika e Para”. Një ndjesi e tillë gjithnjë ka qenë e pranishme në politikën amerikane, por ka mbetur jashtë traditës që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore për një arsye të mirë: ajo e vështirëson, në vend që ta çojë përpara, paqen dhe begatinë në shtëpi dhe jashtë vendit.
Lënia pas krahëve e izolimit dhe fillimi i “shekullit amerikan” në politikën botërore u shënua nga vendimet e presidentit Harry Truman pas Luftës së Dytë Botërore, që çuan në aleanca të përhershme dhe një prani ushtarake jashtë vendit. SHBA-ja investoi shumë në Planin Marshall në vitin 1948, krijoi NATO-n në 1949 dhe drejtoi koalicionin e Kombeve të Bashkuara që luftoi në Kore në 1950. Në 1960, presidenti Dëight Eisenhoëer nënshkroi një traktat sigurie me Japoninë. Trupat amerikane qëndrojnë në Europë, Japoni dhe Kore sot e kësaj dite.
Ndërsa SHBA-ja ka përjetuar mendime të ndryshme mbi ndërhyrjet shkatërrimtare në vendet në zhvillim si Vietnami dhe Iraku, ekziston një konsensus mbi sistemin e saj të alenacës – dhe jo vetëm mes atyre që bëjnë dhe mendojnë për politikën e jashtme. Sondazhet e opinionit tregojnë se shumica e mbështesin aleancën NATO dhe SHBA-Japoni. Për më tepër, për herë të parë në 70 vjet, një pretendent për kandidat presidencial po e vë në pyetje këtë konsensus.
Aleancat jo vetëm e forcojnë fuqinë e SHBA; ato gjithashtu ruajnë stabilitetin gjeopolitik – për shembull, duke ngadalësuar shumimin e rrezikshëm të armëve bërthamore. Ndërsa presidentët amerikanë dhe sekretarët e mbrojtjes janë ankuar ndonjëherë rreth niveleve të ulëta të shpenzimeve të aleatëve në mbrojtje, ata gjithnjë kanë kuptuar se aleatët duhen parë më tepër si zotime stabilizuese – si miqësitë, jo si transaksionet të pronave të paluajtshme.
Ndryshe nga aleancat gjithnjë e në ndryshim të mallrave që karakterizuan shekullin e 19, aleatët modernë të Amerikës kanë mbajtur një rol relativisht të parashikueshëm në rendin ndërkombëtar. Në disa raste, si Japonia, mbështetja e vendit mirëpritës e bën edhe më të lirë për të vendosur trupat jashtë vendit sesa është kostoja në SHBA.
Megjithatë Trump lartëson virtytet e të papriturës – një taktikë shumë e dobishme kur mburresh te armiqtë, por një qasje shkatërrimtare në krijimin e miqve. Amerikanët shpesh ankohen rreth udhëtarëve që nuk paguajnë, pa kuptuar se SHBA është ajo që ka timonin.
Nuk është e pamundur që një sfidues i ri – të themi Europa, Rusia, India, Brazili apo Kina – të kalojë SHBA-në në dekadat në vazhdim dhe të marrë timonin. Por nuk është me gjasa, gjithashtu. Mes tipareve që dallojnë SHBA-në nga “fuqitë e tjera të mëdha dominuese të së shkuarës” sipas strategut britanik Laërence Freedman, është se “fuqia amerikane është e bazuar te aleancat në vend të kolonive”. Aleancat janë asete, kolonitë janë përgjegjësi.
Një narrativë e dobësimit amerikan me gjasa është e pasaktë dhe keqinterpretuese. Më e rëndësishmja është se mbart pasoja të rrezikshme politike nëse inkurajon vendet si Rusia të përfshihen në politikat aventuriere, Kinën të jetë më sigurt me fqinjët dhe SHBA-në ta teprojë me reagimin e frikës. Amerika ka shumë probleme, por nuk është në dobësim dhe me gjasa do të qëndrojë më e fuqishme se çdo shtet tjetër në të ardhmen e parashikueshme.
Problemi i vërtetë për SHBA-në nuk është se do të tejkalohet nga Kina apo një konkurrent tjetër, por se një shtim i fuqisë së burimeve në shumë të tjerë – si shtete dhe aktorë joshtetërorë – do të shtojë pengesat e reja ndaj qeverisjes globale. Sfida e vërtetë do të jetë entropia – pamundësia për të kryer një punë.
Dobësimi i aleancave të Amerikës, rezultati më i mundshëm i politikave të Trump, nuk është mënyrë për “ta bërë Amerikën madhështore sërish”. Amerika do të përballet me një numër në rritje të problemeve të reja transkombëtare që kërkojnë ushtrimin e pushtetit me të tjerët dhe te të tjerët. Dhe në një botë me kompleksitet në rritje, shtetet më të lidhura janë më të fuqishmet. Siç e ka thënë Anne-Marie Slaughter, “Diplomacia është kapital social; faret nga densiteti dhe depërtimi i kontakteve diplomatike të një vendi”.
SHBA-ja sipas Institutit Loëy të Australisë, është në krye të vendeve për nga numri i ambasadave, konsullatave dhe misioneve. SHBA-ja ka rreth 60 aleatë traktatesh; Kina ka disa. Revista The Economist vlerëson se nga 150 vendet më të mëdha të botës, rreth 100 do të anojnë nga SHBA-ja, ndërsa 21 do të anojnë kundër saj.
Përkundër pretendimeve se kemi përballë “shekullin kinez”, ne nuk kemi hyrë në një botë post-amerikane. SHBA-ja mbetet në qendër të punës së balancës së fuqisë botërore dhe të parashikimit të të mirave publike globale.
Por epërsia amerikane në ushtri, ekonomi dhe fuqinë e butë nuk do të ketë pamjen e dikurshme. Ndikimi i SHBA në ekonominë botërore do të bjerë dhe aftësia e saj për të ndikuar dhe organizuar një veprim do të bëhet gjithnjë e më me pengesa. Por më tepër se kurrë, aftësia e Amerikës për të ruajtur besueshmërinë e aleancave të saj, si dhe për të krijuar rrjete të reja, do të jetë në qendër të suksesit të saj global.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. How Trump Would Weaken America