Si ndodhi që politika e Rezervave Federale në SHBA për lehtësim sasior ka qenë shumë më tepër e suksesshme nga e njëjta politikë që u zbatua nga Banka Qendrore Europiane? Pyetja intelektuale të shpie drejtpërsëdrejti te një pyetje praktike: A do të mundet ndonjëherë BQE të përkthejë lehtësimin sasior në rritje më të madhe ekonomike dhe inflacion më të lartë?
Pse politika e Rezervave Federale për Lehtësim Sasior ka qenë kaq shumë e suksesshme në krahasim me versionin e të njëjtës politikë të zbatuar nga Banka Qendrore Europiane? Pyetja intelektuale të shpie drejtpërsëdrejti te një pyetje praktike: A do të mundet ndonjëherë BQE të përkthejë lehtësimin sasior në rritje më të madhe ekonomike dhe inflacion më të lartë?
Fed filloi politikën e lehtësimit sasior – duke blerë sasi të mëdha të bondeve afatgjata dhe duke premtuar se do t’i mbajë interesat afatshkurtra të ulëta për një periudhë të gjatë – pasi doli në konkluzionin se ekonomia e SHBA-së nuk po i përgjigjej siç duhet politikës tradicionale monetare dhe se paketa e stimulit fiskal e zbatuar në vitin 2009 qe gjithashtu me efekt të kufizuar. Kryetari i Fed në atë kohë, Ben Bernanke, arsyetoi se politika jokonvencionale monetare do të sillte uljen e interesave të borxheve afatgjata, duke i detyruar investitorët të kalojnë nga bondet e sigurta të qeverive te aksionet dhe titujt më pak të sigurtë të kompanive. Kjo do të sillte nga ana e vet rritjen e vlerës së këtyre aseteve, duke rritur pasurinë e disponuar nga familjet dhe për rrjedhojë, shpenzimet e konsumit.
Strategjia funksionoi mirë. Çmimet e aksioneve u rritën me 30 për qind vetëm brenda vitit 2013, çmimet e shtëpive u rritën me 13 për qind përgjatë atyre 12 muajve. Për rrjedhojë, pasuria neto e familjeve u rrit me 10 triliardë atë vit. Rritja në pasuri i shtyu konsumatorët të rrisin shpenzimet, gjë që rindezi procesin e zakonshëm ekspansionar të multiplikatorit, ku Prodhimi i Brendshëm Bruto i rrit me 2.5 për qind më 2013 dhe norma e papunësisë ra nga 8 në 6.7 për qind. Ekspansioni vijoi më tutje, duke sjellë uljen e normës së papunësisë në 5 për qind aktualisht dhe normën e papunësisë mes të diplomuarve në vetëm 2.5 për qind.
Banka Qendrore Europiane ka qenë duke ndjekur strategji të ngjashme të blerjeve në shkallë të gjerë të aseteve dhe interesave jashtëzakonisht të ulëta (në fakt negative) atatshkurta. Por, megjithëse politika është e njëjta me atë të Fed, synimi i saj është shumë i ndryshëm.
Për shkak se Europa nuk ka pronësi të gjithëpërhapur mbi aksionet siç ka në Shtetet e Bashkuara, lehtësimi sasior nuk mund të përdoret për të stimuluar shpenzimet e konsumit pasi nuk sjell rritje të pasurisë së familjeve.
Përkundrazi, një qëllim madhor, megjithëse i patreguar i politikës së interesave të ulëta të BQE-së ka qenë stimulimi i eksporteve neto përmes uljes së vlerës së euros. BQE-ja pati sukses me këtë pasi vlera e euros ka rënë me rreth 25 për qind – nga 1.4 dollarë në verën e vitit 2014 në 1.06 dollarë në vjeshtën e vitit 2015.
Unë kam qenë një avokat i reduktimit të vlerës së euros për shumë vite, kështu që unë mendoj se kjo strategji ka qenë diçka e mirë. Por, megjithëse rënia në vlerën e euros ka stimuluar eksportet neto të eurozonës, ndikimi mbi eksportet dhe PBB-në e vendeve anëtare ka qenë shumë i kufizuar.
Një arsye për këtë ka qenë se shumica e vendeve të eurozonës e kryejnë tregtinë me njëra-tjetrën dhe përdorin të njëjtën monedhë. Për më tepër, eksportet për në SHBA nuk përfitojnë shumë nga rënia e kursit të këmbimit euro-dollar. Eksportuesit europianë në përgjithësi i faturojnë eksportet e tyre në dollarë dhe përshtasin çmimet e tyre në dollarë shumë ngadalë, një çështje që u bë e qartë në një studim të rëndësishëm që Gita Gopinath nga Harvardi prezantoi para Konferencës së Rezervës Federale në Jackson Hole në gusht 2015.
Për rrjedhojë, eksportet neto totale të eurozonës u rritën me më pak se 3 miliardë euro mes shtatorit 2014 dhe shtatorit 2015 – një sasi shumë e vogël për një ekonomi prej 11 trilionë eurosh.
Një motiv shtesë është që blerjet e bondeve të BQE-së ka qenë rritja e parasë kesh që bankat e eurozonës kanë në dispozicion për t’i dhënë kredi bizneseve dhe familjeve. Por, deri tani, ka pasur shumë pak rritje në kreditim të tillë.
Në fund, BQE është shumë e etur të rrisë normën e inflacionit të eurozonës për te objektivi i saj prej pak më pak se 2 për qind. Në SHBA, strategjia e Lehtësimit Sasior ka rritur inflacionin “thelb” – e cila përjashton pasojat e drejtpërdrejta të shkaktuara nga rënia e çmimeve të energjisë dhe ushqimeve – në 2.1 për qind përgjatë 12 muajve të fundit. Kjo ka qenë një efekt anësor i rritjes së kërkesës reale, i arritur përmes reduktimit të papunësisë në një nivel të tillë ku rritja e pagave kontribuon në rritjen më të shpejtë të çmimeve.
Kjo strategji ka pak gjasa të funksionojë në eurozonë, për shkak se norma e papunësisë këtu është ende gati 12 për qind, rreth 5 për qind më e lartë se sa qe para se të fillonte recesioni. Politika e lehtësimit sasior të BQE-së ka gjasa do të realizojë inflacion më të lartë vetëm përmes rritjes së çmimeve të importit që do të krijohet nga rënia e vlerës së euros. Ky është një proces me përmasa shumë të vogla dhe sërish do ta lërë inflacionin thelb në eurozonë në më pak se 1 për qind.
Presidenti i BQE-së Mario Draghi së fundmi iu përgjigj provave të reja të dobësisë së eurozonës dhe inflacionit tepër të ulët duke sugjeruar se banka ka gjasa do të lehtësojë kushtet monetare edhe më tej në takimin e ardhshëm të politikës monetare që pritet të zhvillohet në mars. Kjo nënkupton reduktim të mëtejshëm të normave afatshkurtra të interesit që sakaq janë negative dhe zgjerimin apo zgjatjen e programit të saj të blerjeve të bondeve.
Tregjet financiare të Eurozonës reaguan në mënyrën e pritshme. Interesat afatgjata ranë, çmimet e aksioneve u rritën, dhe euro u dobësua në krahasim me dollarin. Por eksperienca e shkuar dhe arsyet e shpjeguara këtu sugjerojnë se këto politika do të bëjnë shumë pak gjë për të rritur aktivitetin reeal dhe inflacionin e çmimeve në eurozonë. Për të bërë progres real drejt rigjallërimit të ekonomive të tyre, vendet anëtare duhet të varen më pak te lehtësimi sasior nga BQE dhe të përqendrohen thjeshtë dhe pastër në reformat strukturore dhe stimujt fiskalë.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. The Shortcomings of Quantitative Easing in Europe