Lufta tregtare SHBA-Kinë filloi në vitin 2018 dhe nuk ka përfunduar kurrë zyrtarisht. Pra, cila anë e ka “fituar” atë? Hulumtimet e fundit ofrojnë një përgjigje të qartë: asnjëra. Tarifat amerikane për mallrat kineze çuan në çmime më të larta importi në SHBA në kategoritë e produkteve të prekura dhe tarifat hakmarrëse të Kinës për mallrat amerikane përfunduan duke dëmtuar importuesit kinezë. Tregtia dypalëshe midis dy vendeve është ulur. Dhe për shkak se SHBA-JA dhe Kina janë dy ekonomitë më të mëdha në botë, shumë e konsiderojnë këtë zhvillim si një pararojë të fundit të globalizimit.
Megjithatë, argumenti i “deglobalizimit” shpërfill shumë vende “spektatore” që nuk ishin shënjestruar drejtpërdrejt nga SHBA-ja apo Kina. Në një studim të ri që hulumton efektet e luftës tregtare në këto vende, unë bashkë-autorët e mi arrijmë në një përfundim të papritur: Shumë, por jo të gjitha, nga këto vende spektatore kanë përfituar nga lufta tregtare në formën e eksporteve më të larta.
Me siguri, sikur do të priste që që eksportet nga vendet e treta (Meksika, Vietnami, Malajzia, etj.) të zënë vendin e eksporteve kineze në SHBA. Por ajo që është befasuese është se këto vende kanë rritur eksportet e tyre jo vetëm në SHBA, por edhe në pjesën tjetër të botës. Në fakt, tregtia globale e produkteve të prekura nga lufta tregtare duket se është rritur me 3% në krahasim me tregtinë globale të produkteve që nuk janë objekt i tarifave. Kjo do të thotë se lufta tregtare nuk çoi vetëm në rialokimin e eksporteve të vendeve të treta në SHBA (ose Kinë); ajo rezultoi gjithashtu në krijimin e tregtisë neto.
Duke qenë se luftërat tregtare përgjithësisht nuk shoqërohen me këtë rezultat, çfarë e arsyeton këtë? Një shpjegim i mundshëm është se disa vende spektatore e panë luftën tregtare si një mundësi për të rritur praninë e tyre në tregjet botërore. Duke investuar në kapacitete shtesë tregtare ose duke mobilizuar kapacitetin ekzistues, ata mund të rrisin eksportet e tyre pa rritur çmimet e tyre.
Një shpjegim tjetër është se ndërsa këto vende filluan të eksportonin më shumë në SHBA ose Kinë, kostot e tyre për njësi prodhimi ranë, sepse ekonomitë e shkallës i lejuan ata të ofronin më shumë me çmime më të ulëta. Në përputhje me këto shpjegime, studimi ynë konstaton se vendet me rritjen më të madhe të eksporteve globale janë ato në të cilat çmimet e eksportit janë në rënie.
Ndërsa efekti neto i luftës tregtare në ekonominë botërore ishte një rritje në tregti, kishte ndryshime të mëdha midis vendeve. Disa vende rritën ndjeshëm eksportet e tyre; disa rritën eksportet e tyre në SHBA në kurriz të eksporteve të tyre gjetkë (ata rialokuan tregtinë); dhe disa vende thjesht humbën eksportet duke shitur më pak në SHBA dhe në pjesën tjetër të botës. Çfarë i arsyeton këto dallime dhe çfarë mund të kishin bërë vendet për të siguruar përfitime më të mëdha nga lufta tregtare?
Përsëri, përgjigjet janë disi befasuese. Dikush mund të kishte marrë me mend se faktori më i rëndësishëm që shpjegon përvojat e ndryshme të vendeve do të ishin modelet e specializimit të para luftës tregtare. Vende të tilla si Malajzia dhe Vietnami, për shembull, ishin me fat që prodhonin një kategori produktesh të prekura shumë si makineritë. Megjithatë, modelet e specializimit duket se kanë pak rëndësi, duke gjykuar nga fituesit e mëdhenj të eksporteve të luftës tregtare: Afrika e Jugut, Turqia, Egjipti, Rumania, Meksika, Singapori, Holanda, Belgjika, Hungaria, Polonia, Sllovakia dhe Republika Çeke.
Në vend të kësaj, ajo që kishte rëndësi ishin dy karakteristika kryesore të vendit: pjesëmarrja në marrëveshjet “të thella” tregtare (të përcaktuara si regjime që mbulojnë jo vetëm tarifat, por edhe masat e tjera të mbrojtjes prapa kufirit); dhe investimet e huaja direkte të akumuluara. Vendet që kishin një shkallë të lartë para-ekzistuese të integrimit të tregtisë ndërkombëtare përfituan më shumë. Marrëveshjet tregtare priren të reduktojnë kostot fikse të zgjerimit në tregjet e huaja dhe marrëveshjet ekzistuese mund të kenë kompensuar pjesërisht pasigurinë e krijuar nga lufta tregtare. Në mënyrë të ngjashme, investimet e huaja direkte më të larta janë një tregues i besueshëm për lidhje më të mëdha sociale, politike dhe ekonomike me tregjet e huaja.
Efektet e zinxhirit të furnizimit gjithashtu mund të kenë luajtur një rol të rëndësishëm. Në një konferencë parashikuese të politikave bazuar në bisedat private me drejtuesit e kompanive të mëdha shumëkombëshe, analistët në Institutin Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare parashikuan në vitin 2016 se tarifat e SHBA-së do të “shkaktojnë një zinxhir të madh ndryshimesh prodhimi”.
Nëse një kompani vendos ta zhvendosë prodhimin e një produkti të synuar nga tarifat kineze në një vend të tretë, kjo do të kërkonte një riorganizim të aktiviteteve të tjera në vendin e tretë, duke prekur nga ana tjetër shumë vende të tjera. Modeli i saktë i këtyre përgjigjeve do të kishte qenë i vështirë të parashikohej, duke pasur parasysh kompleksitetin e zinxhirëve modernë të furnizimit. Por shkalla e integrimit ndërkombëtar të një vendi duket se ka qenë një faktor vendimtar në vendimet e zhvendosjes së një firme.
Duke iu rikthyer pyetjes sonë fillestare, atëherë, fituesi i madh i luftës tregtare duket se janë vendet “spektatore” me lidhje të thella ndërkombëtare. Nga këndvështrimi i SHBA-së, lufta tregtare nuk çoi në riforcimin e reklamuar të aktivitetit ekonomik, të paktën në periudhën afatshkurtër dhe afatmesme. Në vend të kësaj, importet kineze në SHBA thjesht u zëvendësuan me importe nga vende të tjera.
Nga këndvështrimi i vendeve “spektatore”, lufta tregtare, për ironi, tregoi rëndësinë e integrimit tregtar, veçanërisht marrëveshjeve të thella tregtare dhe investimeve të huaja direkte. Për fat të mirë, lufta tregtare kino-amerikane nuk shënon fundin e globalizimit. Përkundrazi, ajo mund të shënojë fillimin e një sistemi të ri tregtar botëror që nuk ka më në qendër SHBA-në apo Kinën.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. Who Is Winning the Trade War?
