Suedia, vendi nordik me pak më shumë se 10 milionë banorë, por që ka edhe ekonominë e 24 më të madhe në botë, pret të dorëzojë formalisht aplikimin për anëtarësim në NATO, gjë që mund të ndodhë, sipas ambasadores së Suedisë në Tiranë Elsa Hastad, “sot ose nesër”.
Hastad mbajti të martën një konferencë të pazakontë për shtyp në Tiranë për t'i komunikuar publikut shqiptar vendimin e anëtarësimit në aleancën ku Shqipëria është anëtare që nga viti 2009.
“Kjo është një ditë historike, për ne dhe për NATO-n,” tha Hastad ndërsa theksoi se ky është ndryshimi më i madh në politikën e jashtme të Suedisë që nga mbarimi i Luftës së Dytë Botërore, kur ky vend formuloi për herë të parë politikën e neutralitetit të armatosur.
“Anëtarësimi i Suedisë në NATO do të ketë një rol parandalues në konfliktet në Evropën Veriore,” deklaroi Hastad ndërsa njoftoi se Shqipëria sakaq ka shprehur mbështetjen për aplikimin e Suedisë.
Ambasadorja Hastad theksoi se Suedia sakaq ka planifikuar të rrisë shpenzimet për mbrojtjen në 2% të Prodhimit të Brendshëm Bruto, ndërsa do të kontribuojë në NATO me kapacitetet e veta teknologjike.
“Ne kemi njohuri të thellë të Detit Balltik si dhe të luftës në alpe,” deklaroi Hastad, duke iu referuar stërvitjeve të përbashkëta me vendet anëtare të NATO-s në përgatitjet për luftime në temperatura ekstreme.
Suedia dhe Finlanda kanë që të dyja një histori të gjatë neutraliteti të armatosur. Suedia ka bërë luftën e fundit në vitin 1815 ndërsa ia ka dalë të qëndrojë jashtë telasheve përgjatë të dy luftërave botërore të shekullit të njëzetë.
Finlanda zgjodhi neutralitetin pas një lufte shumë të ashpër me Bashkimin Sovjetik gjatë Luftës së Dytë Botërore ndërsa u përpoq të mbajë marrëdhënie pozitive me fqinjin e vet gjigand dhe ish-fuqinë kolonialiste nga ku fitoi pavarësinë në vitin 1918.
Në fakt, që nga rënia e Bashkimit Sovjetik, Suedia dhe Finlanda janë afruar dhe kanë bashkëpunuar ngushtë me NATO-n por pa u anëtarësuar.
Nga ana tjetër, shpenzimet e Suedisë për mbrojtje erdhën në pakësim përgjatë dekadave pas rënies së Bashkimit Sovjetik ndërsa ushtria e saj u tkurr. Në vitet 1960, Suedia shpenzonte deri në 4% të Prodhimit të Brendshëm Bruto për mbrojtjen ndërsa në vitin 2017, kjo ra në 1% të PBB-së, sipas shifrave të Bankës Botërore. Suedia ka një ekonomi prej 530 miliardë dollarësh me PBB për frymë në masën 50 mijë dollarë.
Finlanda ka një popullsi prej 5.5 milionë banorësh dhe PBB prej 257 miliardë dollarësh. Finlanda është gjithashtu edhe vendi më pranë Rusisë, në fakt ka një kufi prej 1200 kilometrash me territorin rus.
Aktualisht shumica e vendeve anëtare të NATO-s kanë shprehur mbështetjen për anëtarësimin e Suedisë dhe Finlandës ndërsa Turqia ka shprehur rezerva, ku presidenti Erdogan është ankuar për mbështetjen që Suedia i jep “grupeve terroriste”, të tilla si lëvizjet politike kurde.
Suedia ka zhvilluar politikën e mbrojtjes së të drejtave të njeriut përgjatë shumë dekadave ndërsa sot njihet si superfuqia botërore e të drejtave të njeriut. Megjithatë, anëtarësimi në NATO duket se i ka dhënë në dorë Erdoganit, i cili është akuzuar për shkelje të panumërta të të drejtave të njeriut, përfshirë burgosjen e kritikëve politikë dhe gazetarëve, një mundësi për të negociuar me partnerët e vet në NATO.
Pyetur nga BIRN nëse realiteti i ri politik i krijuar pas aplikimit për anëtarësim në NATO mund të cënojë politikën suedeze në mbrojtje të të drejtave të njeriut, Hastad u përgjigj prerazi:
“Ne nuk do të bëjmë kompromis për të drejtat e njeriut,” tha ajo. “Nuk do të sakrifikojmë arritjet e deritanishme, do të vijojmë të lufrojmë,” shtoi Hastad.