Ekonomitë në zhvillim të botës po përgatiten për një luftë përpara Konferencës së Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (COP27) të muajit të ardhshëm që do të mbahet në Egjipt. Takimi do t’u ofrojë vendeve me të ardhura të ulëta dhe të mesme një mundësi për të shprehur ankesat e tyre të justifikuara për kostot klimatike që ato përballojnë në mënyrë disproporcionale – dhe vendeve të pasura një shans për të filluar të paguajnë pjesën e tyre.
Ndërsa ekonomitë e sotme të zhvilluara kanë korrur përfitimet e emetimit të sasive masive të gazeve serrë për 200 vjet, vendeve në zhvillim u është kërkuar të sakrifikojnë të ardhmen e tyre për të shpëtuar planetin. Por nëse duam të arrijmë emetimet neto zero, komuniteti ndërkombëtar duhet të garantojë se tranzicioni i energjisë krijon mundësi për vendet me të ardhura më të ulëta, veçanërisht ato në vijën e parë të ndryshimeve klimatike.
Askund nuk është më i dukshëm tensioni midis nxitjes së rritjes dhe luftimit të ndryshimeve klimatike sesa në Azi. Pavarësisht nga një peizazh sfidues gjeopolitik, ekonomitë e Azisë e kanë rimarrë veten nga pandemia COVID-19 me rritje të fortë dhe lulëzim të tregtisë, për shkak të marrëveshjeve të reja rajonale dhe zgjerimit të zinxhirëve të vlerës. Në të njëjtën kohë, shumë qeveri aziatike kanë luftuar për të përballuar ndotjen e rëndë të ajrit urban dhe frekuencën në rritje të stuhive dhe përmbytjeve të fuqishme. Ndërsa Azia është përgjegjëse për emetimet më të mëdha në botë të gazeve serrë me intensitetin më të lartë të karbonit, ajo është gjithashtu shtëpia e 99 nga 100 qytetet më të cenueshme në botë nga klima.
Tranzicioni neto zero është një sipërmarrje masive që kërkon kapacitet të zgjeruar shtetëror. Siç thekson një raport i ri i Asian Infrastructure Investment Bank, ai përbën sfidën më të madhe me të cilën janë përballur ndonjëherë ekonomitë në zhvillim dhe ato të zhvilluara. Ndërmarrjet shtetërore të prapambetura me gjurmë të mëdha karboni dhe bankat e kontrolluara nga shteti duhet të bëhen liderë në avancimin e energjisë së rinovueshme. Në mënyrë të ngjashme, qeveritë duhet të zhvillojnë dhe zbatojnë politika të drejtuara nga misioni për të vlerësuar me saktësi përdorimin e karbonit, për të inkurajuar inovacionin e gjelbër dhe për të hequr dorë nga varësia nga nafta dhe qymyri në një mënyrë të qëndrueshme shoqërore dhe politike.
Disa kompani shtetërore tashmë kanë filluar t’u përgjigjen këtyre sfidave. Që kur kryeministri indian Narendra Modi u zotua të arrijë emetimet neto zero deri në vitin 2070, kompania shtetërore e minierave Coal India është fokusuar gjithnjë e më shumë në burimet e rinovueshme, veçanërisht energjinë diellore. Në mënyrë të ngjashme, qeveria kineze ka udhëzuar pesë kompanitë më të mëdha shtetërore të energjisë elektrike që të marrin masa drejt kalimit në një sistem të gjelbër. Institucionet financiare shtetërore po ndryshojnë gjithashtu: Exim Bank e Kinës, për shembull, ka miratuar një kornizë të gjelbër për operacionet e saj të brendshme.
Por ne nuk mund të arrijmë neutralitetin global të karbonit pa kontribute të rëndësishme nga sektori privat. Ndërsa aftësitë financuese të kompanive private janë shpesh fokusi i këtij diskutimi, aftësitë dhe teknologjitë që ato mund të sjellin në tranzicion janë edhe më kritike. Por një sektor privat i lulëzuar kërkon një shtet të aftë për të luftuar korrupsionin, për të zbatuar konkurrencën dhe për të mbrojtur të drejtat e pronësisë. Kjo është arsyeja pse sektori privat është më i dobët në vendet që nuk kanë kapacitet adekuat shtetëror.
Është e habitshme që në shumë vende, përfshirë Indinë dhe Indonezinë, burimet e rinovueshme janë zhvilluar pothuajse ekskluzivisht nga kompani private. Kjo ka rritur me shpejtësi energjinë e erës dhe diellit, por gjithashtu ka krijuar një dikotomi midis industrive të karburanteve fosile të sponsorizuara nga shteti dhe një sektori të rinovueshëm që është kryesisht në pronësi private. Iniciativat e diversifikimit janë kritike për përshpejtimin e tranzicionit drejt një ekonomie me karbon të ulët, por ato duhet të ndodhin pa minuar stimujt e sektorit privat.
Në ekonomitë në zhvillim dhe ato të zhvilluara, aspekti më sfidues i tranzicionit është se ai kërkon përafrim dhe koordinim të paparë të vendimmarrësve në të gjithë ekonominë. Për këtë qëllim, një çmim karboni që pasqyron ndikimin e vërtetë klimatik të shumë aktiviteteve është thelbësor për çdo kornizë koordinimi. Por shumë vende – përfshirë Kinën dhe Indinë – kanë luftuar për të imponuar një çmim domethënës për karbonin, dhe në shumicën e rasteve kanë arritur të mbulojnë vetëm disa sektorë.
Por vetëm çmimi i karbonit nuk mjafton për të arritur emetimet neto zero mjaft shpejt. Mariana Mazzucato dhe të tjerë kanë folur për nevojën për projekte qeveritare që frymëzojnë politika industriale të orientuara nga misioni. Në këtë frymë, Singapori po krijon aktualisht një kornizë ku entitetet qeveritare bashkëpunojnë ngushtë me institucionet financiare shtetërore dhe kompanitë private për të arritur objektivin neto zero. Ndjenja e qëllimit të përbashkët që përshkon këto institucione do të jetë thelbësore për arritjen e këtij qëllimi.
Përpjekjet e koordinuara në shkallë të gjerë vendosin një barrë të rëndë mbi kapacitetet shtetërore dhe caktimi i prioriteteve të disa sektorëve dhe teknologjive mbi të tjerët është një detyrë thelbësisht e vështirë që shpesh është e ndjeshme ndaj ndikimeve të jashtme dhe kapjes rregullatore. Kjo është arsyeja pse i dërguari i posaçëm i OKB-së Mark Carney dhe të tjerë kanë propozuar që partnerët e zhvillimit të ndihmojnë vendet të ndërtojnë kapacitete shtetërore kritike për kalimin në emetime zero. Disa vende, duke përfshirë Pakistanin dhe Filipinet, kanë prezantuar tashmë versione pilot të “platformave të vendit”.
Fatkeqësisht, vendet që po vuajnë efektet më të këqija të ndryshimeve klimatike janë gjithashtu ato ku kapaciteti shtetëror është më i dobët. Komuniteti ndërkombëtar duhet të mbështesë vendet e cenueshme si Afganistani, Mianmari, Bangladeshi dhe Maldivet në ndërtimin e kapaciteteve të nevojshme për të mbështetur kalimin në një ekonomi neto zero.
Për të pasur sukses, tranzicioni duhet të perceptohet si i drejtë. Ai nuk mund të përjetësojë pabarazitë midis vendeve të pasura dhe të varfra dhe duhet të kapërcejë pabarazitë socio-ekonomike brenda vendeve gjithashtu. Programet që rikualifikojnë punëtorët dhe transferojnë aftësi të vlefshme nga industritë e karburanteve fosile në burimet e rinovueshme janë thelbësore. Por ato do të kërkojnë investime dhe ekzekutim të kujdesshëm.
Ç’është më e rëndësishmja, ekonomitë e zhvilluara dhe ato në zhvillim në Azi dhe më gjerë duhet të zhvillojnë programet e tyre. Një vizion pozitiv i prosperitetit të përbashkët duhet të nxisë zëvendësimin e teknologjive ndotëse me alternativa më të gjelbra. Arritja e një ekonomie neto zero është thelbësore për të zbutur efektet më të këqija të ndryshimeve klimatike. Por nëse vendet në zhvillim presin të lihen pas, ato nuk do të përparojnë kurrë.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate How Developing Countries Can Reach Net Zero