Keni e nxjerr jetesën duke punuar me një makineri të madhe korrjeje te ferma e Lukës. Rroga e Kenit gjeneron taksë të të ardhurave dhe pagesa të sigurimeve shoqërore që ndihmojnë në financimin e programeve qeveritare për anëtarë më të varfër të këtij komuniteti. Për fat të keq, Luka do ta zëvendësojë Kenin me Neksus, një robot që mund ta vërë në punë makinerinë për më gjatë, në mënyrë më të sigurt, në çdo kusht atmosferik dhe pa pushime dreke, ditë festash apo raporte mjekësore të paguara.
Bill Gates mendon se, për të lehtësuar pabarazinë dhe për të kompensuar kostot shoqërore të ardhura nga pasojat e automatizimit, ose Neksus duhet të paguaja taksën e të ardhurave ose Luka duhet të paguajë një taksë të madhe për zëvendësimin e Kenit me një robot. Dhe kjo “taksë roboti” duhet të përdoret për të financuar diçka si të ardhurat bazë universale (UBI). Propozimi i Gates një nga shumë variantet e lidhura me UBI, na lejon të kapim aspekte mbresëlënëse të kapitalizmit dhe natyrës njerëzore të cilat shoqëritë e pasura i kanë neglizhuar prej kohësh.
Ndërsa e gjithë ideja e automatizimit është që, ndryshe nga Keni, Neksus nuk do të negociojë kurrë një kontratë pune me Lukën. Në fakt, nuk do të marrë asnjë të ardhur. E vetmja mënyrë për të stimuluar një taksë të të ardhurave në emër të Neksus është të përdoren të ardhurat vjetore të Ken si një pagë referencë dhe një ekstrakt i të ardhurave të Lukës dhe diferenca e sigurimeve shoqërore të barazvlefshme me atë që Keni paguante.
Ka tre probleme në këtë qasje. Si fillim, ndërsa të ardhurat e Kenit mund të kishin ndryshuar gjatë kohës që ai nuk do të ishte hequr nga puna, paga referencë nuk mund të ndryshojë, përveç se arbitrarisht dhe në një mënyrë që vendos autoritetet e tatimeve përkundër bizneseve. Zyra e tatimeve dhe Luka do të përplaseshin për faktin nëse rroga e Kenit do të ishte ngritur apo ulur nëse ai do të qe ende në punë.
Së dyti, makineritë e ardhshme që do të operohen nga robotët nuk janë vënë kurrë më parë në punë nga njerëzit ndaj nuk mund të ketë një referencë page njerëzore për të llogaritur taksat që këta robotë duhet të paguajnë.
Së fundmi, është e vështirë filozifikisht të justifikohet detyrimi që Luka të paguajë taksë “të ardhurash” për Neksus por jo për makinerinë korrëse që Neksus operon. Mbi të gjitha, si makineritë dhe korrësi kanë zhvendosur më shumë vende pune sesa Neksus. I vetmi justifikim që qëndron për trajtimin e ndryshëm të tyre është se Neksus ka autonomi më të madhe.
Por në çfarë mase është Neksus më autonom në aspekte që korrësi nuk është? Sado i përparuar që mund të jetë Neksus, mund të mendohet si autonom vetëm nëse zhvillon ndërgjegje, ose në mënyrë spontane ose me ndihmën e atyre që e prodhojnë.
Vetëm nëse Neksus (si në filmin Blade Runner në 1982) arrin atë hap atëherë “ai” do të fitonte “të drejtën” të mendohej si ndryshe nga makineria që ai vë në punë. Por pastaj do të krijohej një specie e re dhe lëvizje të reja të drejtash civile do të krijoheshin për të kërkuar liri për Neksusin dhe të drejta të barabarta me Kenin – përfshirë pagë jetese, përfitime minimale dhe të drejtë vote.
Duke supozuar se robotët nuk mund të detyrohen të paguajnë taksë të ardhurash pa krijuar një potencial të ri për konflikt mes autoriteteve të taksave dhe biznesit (shoqëruar nga arbitrash taksash dhe korrupsion), po sikur të taksohej Neksus në pikën e shitjes te Luka? Kjo sigurisht do të ishte e mundur: shteti do të mblidhte një shumë të madhe takse nga Luka në momentin që ai e zëvendësonte Kenin me Neksusin.
Gates mbështet këtë alternativë të dytën më të mirë për të detyruar robotët “të paguajnë” taksë mbi të ardhurat. Ai mendon se ngadalësimi i automatizimit dhe krijimi i pengesave taksore për të kundërshtuar efektin e zvëndësimit nga teknologjia, janë në përgjithësi një politikë e ndjeshme.
Por një taksë e madhe mbi robotët thjesht do të bënte që prodhuesit e robotëve ta përkufizonin inteligjencën artificiale si makineri të tjera. Neksus do të inkorporohej gjithnjë e më shumë me makinerinë korrëse, duke e bërë të pamundur të taksohej elementi robotik veçmas pjesëve të tjera jointeligjente që bëjnë korrjen.
Ose taksa e shitjes së robotëve duhet të hidhet poshtë ose duhet të përgjithësohet në një taksë të shitjes së mallrave kapitale. Por imagjinoni zemërimin kundër një takse mbi të gjitha mallrat kapitale: Mjerë ata që do të zvogëlonin prodhimin e brendshëm dhe konkurrencën!
Që nga lindja e kapitalizmit industrial, ne kemi qenë të paaftë në diferencimin mes pronës dhe kapitalit dhe si pasojë mes pasurisë, qirasë dhe përfitimeve. Kjo është arsyeja përse një taksë pasurie është kaq e vështirë për t'u hartuar. Problemi konceptual i diferencimit mes Neksus dhe makinerisë që “ai” vë në punë do ta bënte të pamundur të bihej dakord mbi mënyrën si do të funksiononte një taksë roboti.
Por përse ta bëjmë jetën në kapitalizëm edhe më të ndërlikuar nga sa është? Ka një alternativë ndaj taksës së robotit që është e lehtë për t'u zbatuar dhe e thjeshtë për t'u justifikuar: një divident bazik universal (UBD), financuar nga përfitimet e të gjithë kapitalit.
Imagjinoni se një pjesë fikse e kapitalit të ri (IPOs) shkon në një trust publik që në këmbim, gjeneron një rrjedhë të ardhurash nga ku paguhet UBD. Praktikisht, shoqëria bëhet një aksionere në çdo korporatë dhe dividentët shpërndahen baras te çdo qytetar.
Ndërsa automatizimi përmirëson produktivitetin dhe përfitimet e korporatave, e gjithë shoqëria do të fillonte të merrte përfitime. Pa taksa të reja, pa ndërlikime të kodit tatimor dhe pa efekt në financimin aktual të shtetit social. Në fakt, teksa merren përfitime më të larta dhe bëhet rishpërndarja e tyre automatike përmes të ardhurave të shtuara të UBD, më shumë fonde do të qenë të disponueshme për shtetin social. Shoqëruar me të drejta më të forta të punës dhe paga për një jetesë të denjë, ideali i begatisë së përbashkët do të merrte një tjetër zbatim në realitet.
Dy revolucionet e para industriale u ndërtuan mbi makineritë e prodhuara nga shpikës të mëdhenj në hambarë të lavdëruar dhe të blerë nga sipërmarrës dinakë që kërkuan të drejta pronësore mbi të ardhurat që gjeneronin makineritë e tyre. Revolucioni i sotëm industrial shënohet nga socializmi në rritje i prodhimit të kapitalit. Njpërgjigje praktike do të ishte socializim i të drejtave pronësore mbi të ardhurat e mëdha që kapitali po gjeneron.
Thënë shkurt, harrojeni taksimin e Neksusit apo Lukës. Në vend të kësaj, vini një pjesë të kapitalit të Lukës në fermë në një trust publik, që më pas do të ofrojë një pagesë universale për këdo. Përveç kësaj, ne duhet të nxjerrim ligje për të përmirësuar pagat dhe kushtet për çdo njeri që është ende në punë, ndërsa taksat tona ofrojnë përfitime papunësie për Kenin, një punë të garantuar me pagesë në komunitetin e tij ose ritrajnim.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. A Tax on Robots?