Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut, aleanca ushtarake më e suksesshme në histori, është më e fortë se kurrë. Pushtimi i plotë i Rusisë në Ukrainë në shkurt 2022 nënvizoi qëllimin dhe vlerën e vazhdueshme të NATO-s, dhe organizata ka shtuar që atëherë dy anëtarë të rinj të aftë: Finlandën dhe Suedinë. Megjithatë, ndërsa Rusia po humbet vazhdimisht ushtarë, armë dhe qëndrueshmërinë e saj ekonomike afatgjatë, është Ukraina, jo NATO-ja, ajo që po përthith goditjet e Rusisë.
Po e ardhmja? Liderët evropianë e dinë se Donald Trump ka një shans të mirë që të fitojë zgjedhjet presidenciale të nëntorit në SHBA dhe se një riardhje në pushtet e Trump do të vinte në dyshim angazhimin e qëndrueshëm të kontribuuesit kryesor të NATO-s, së bashku me besueshmërinë e garancive të sigurisë që e bëjnë aleancën kaq të fuqishme.
Në fakt, ish-presidenti ka ngritur disa shqetësime legjitime. Pasi Rusia pushtoi Krimenë në vitin 2014, çdo shtet anëtar u zotua të shpenzonte të paktën 2% të PBB-së kombëtare për mbrojtjen deri në vitin 2024. Dy muaj më parë, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Jens Stoltenberg njoftoi se për herë të parë që nga lindja e aleancës në 1949, anëtarët evropianë do ta arrijë kolektivisht këtë objektiv. Por kjo ndodh vetëm sepse disa shtete, veçanërisht ato më afër kufijve të Rusisë, shpenzojnë më shumë se kuota e tyre.
Në mënyrë të veçantë, 13 nga 31 anëtarët e NATO-s ende nuk e përmbushin pragun e 2% dhe Trump ka vënë sërish në pikëpyetje besueshmërinë e tyre si aleatë. Nëse kanë kaq shumë frikë nga Rusia, pyet ai, pse nuk janë ende të gatshëm të shpenzojnë 2% të PBB-së për sigurinë e tyre? Pothuajse të gjithë liderët evropianë e pranojnë nevojën për të shpenzuar më shumë, dhe tallja e fundit e Trump se rusët duhet të “bëjnë çfarëdo që të duan” me ata që shpenzojnë më pak (të cilët, natyrisht, janë ndër më të largëtit nga kufiri rus) ka bërë shumë evropianë të pyesin veten se çfarë mund të nënkuptojë për ta një presidencë e dytë Trump. A mund të vazhdojë NATO-ja të ekzistojë pa një angazhim të qartë dhe të besueshëm amerikan?
Gjatë ceremonive në fillim të këtij muaji për të festuar 75-vjetorin e të aleancës, Stoltenberg propozoi një fond pesëvjeçar prej 100 miliardë eurosh (107 miliardë dollarë) për Ukrainën që nuk do të varej nga rezultati i zgjedhjeve të 2024-ës në Amerikë. Por përtej politikës së Ukrainës, frika evropiane për mungesën e gatishmërisë së tyre ka shtyrë gjithashtu Presidenten e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen të kërkojë një komisioner evropian për mbrojtjen.
Ky zor se do të ishte plani i parë ambicioz që liderët evropianë kanë ndërmarrë vitet e fundit. Ata mbikëqyrën shpërndarjen e shpejtë të vaksinave gjatë pandemisë COVID-19, ofruan ndihmë urgjente për qeveritë që kishin nevojë për të dhe, pas shkurtit 2022, nisën një program të kushtueshëm dhe kompleks për t’i dhënë fund varësisë nga Rusia për furnizime me energji. Dhe ata e bënë të gjithë këtë duke pasur shifrat historike të refugjatëve që filluan të mbërrinin rreth një dekadë më parë.
Nëse ata mund t’i arrijnë të gjitha këto, pse nuk mund ta mbrojnë sigurinë evropiane duke krijuar një politikë industriale mbrojtjeje evropiane të pavarur, të koordinuar mirë, të mbështetur nga buxheti i BE-së dhe tregu i vetëm? Fatkeqësisht, ka tre arsye për të qenë skeptik, të paktën për një periudhë të afërt.
Së pari, do të duhej kohë për të hartuar dhe zbatuar një rol më fortë për Komisionin Evropian në politikën e mbrojtjes dhe atë industriale. Gjatë një procesi të ndërlikuar, plani do të përballet me kundërshtimin e autoriteteve kombëtare që nuk duan të heqin dorë nga kontrolli i këtyre politikave. Kjo është veçanërisht e vërtetë për anëtarët që janë të shqetësuar se Franca – përkrahësja e prej kohësh e mbrojtjes kolektive evropiane dhe e vetmja anëtare aktuale e BE-së me armë bërthamore – do të ketë fuqinë më të madhe për të përcaktuar politikën e sigurisë së kontinentit.
Së dyti, BE-ja mbetet thellësisht e varur nga sistemet e armëve të SHBA-së, aksesi në inteligjencën amerikane dhe roli i Amerikës si forca lëvizëse pas ndërveprimit të NATO-s në të gjithë vendet. Kërcënimi i vazhdueshëm nga Rusia do të bindë më shumë evropianë se kurrë që të shpenzojnë më shumë për mbrojtjen, të zhvillojnë aftësi inteligjence dhe të rrisin madhësinë e ushtrive të tyre; por këto procese do të marrin një dekadë ose më shumë kohë për të përfunduar. Rreziku aktual nuk do të lejojë një tranzicion kaq të gjatë.
E fundit, të paktën disa qeveri evropiane do të zgjidhnin me kënaqësi përafrimin me Trump në vend të lidhjeve gjithnjë e më të ngushta me anëtarët e tyre të BE-së. Kryeministri hungarez Viktor Orbán dhe kryeministri sllovak Robert Fico janë shembuj të dukshëm dhe në vitet e ardhshme mund të shohim fare mirë anëtarë të tjerë (dhe më të rëndësishëm sistematik) të BE-së që zgjedhin qeveri populiste, miqësore me Rusinë. Kryeministrja italiane Giorgia Meloni ka qenë e palëkundur në mbështetjen e saj për Ukrainën, por kjo mund të ndryshojë nëse Trump kthehet në Shtëpinë e Bardhë. Nëse Marine Le Pen më në fund bëhet presidente e Francës në vitin 2027, harmonizimi më i afërt me Trump bëhet i besueshëm edhe në Francë, ku ka kohë që ekziston një dëshirë për më shumë politika të pavarura evropiane të jashtme dhe sigurie.
Përtej zgjedhjeve të nëntorit në SHBA, ka një çështje afatgjatë që duhet të merret parasysh. Nëse Trump humbet, a do të vdesë shtysa drejt një politike të jashtme amerikane më izoluese dhe transaksionale me karrierën e tij politike? Apo brezat e rinj të votuesve amerikanë – jo aq të rritur sa për të kujtuar rolin ndërkombëtar që luajti SHBA-ja, për mirë dhe për keq, midis 1945 dhe 2008 – kanë ndryshuar qëndrimin e publikut amerikan ndaj “lidershipit global” që si demokratët ashtu edhe republikanët dikur këmbëngulnin që SHBA-ja duhet ta siguronte?
Nëse është kështu, as edhe një fitore e Joe Biden nuk do t’i japë fund debatit brenda Evropës për sigurinë e saj.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. NATO Without America
