Përfitimet që SHBA ka nga pasja e monedhës kryesore ndërkombëtare të botës po pakësohen me ngritjen e euros dhe renminbit. Dhe politikat e gabuara me luftëra tregtare të Donald Trump si dhe sanksionet anti-iraniane do të përshpejtojnë largimin e vendeve nga dollari si monedhë rezervë.
Pas në vitin 1965, Valéry Giscard d'Estaing, në atë kohë Ministër i Financave i Francës, i quajti përfitimet që Shtetet e Bashkuara kishin nga roli i dollarit si monedha kryesore rezervë valutore e botës si “privilegji i tepruar”. Përfitimet po pakësohen nga ngritja e euros dhe renminbit të Kinës si monedha konkurruese për rezervë valutore. Dhe tani luftërat e gabuara tregtare dhe sanksionet anti-Iraniane do të përshpejtojnë lëvizjen larg dollarit.
Dollari kryeson ndaj të gjitha monedhave të tjera në funksionin e monedhës që përdoret për transaksione ndërkombëtare. Dollari është njësia më e rëndësishme e llogarisë (apo njësia e faturimit) në tregtinë ndërkombëtare. Dollari është mjeti kryesor i shlyerjes së transaksioneve ndërkombëtare. Është edhe mjeti kryesor i përdorur nga bankat qendrore si magazinë vlere. Rezerva Federale funksionon si kredituesi i instancës së fundit të botës, siç ndodhi në panikun financiar të vitit 2008, megjithëse ne duhet të vërejmë gjithashtu se gabimet e Fed ndihmuan në shkaktimin e krizës së vitit 2008. Dhe dollari është monedha kryesore e financimit, për shkak se në dollarë jepen shumica dërrmuese e kredive për biznese dhe qeveri.
Në secilën nga këto fusha, dollari është më i fortë se sa pesha reale e ekonomisë së SHBA-së në Amerikë. SHBA prodhon aktualisht rreth 22% të prodhimit botëror të matur me çmimet e tregut dhe rreth 15% të matur sipas parimit të fuqisë blerëse. Megjithatë dollari përbën gjysmën e volumit të përgjithshëm të transaksioneve ndërkufitare, rezervave, shlyerjes së detyrimeve, likujditeteve dhe financimeve. Euro është konkurrenti kryesor i dollarit ndërsa renminbi zë vendin e tretë por me distancë të madhe nga vendi i dytë.
SHBA ka tre përfitime të mëdha ekonomike nga roli i dollarit si monedhë kryesore. E para është aftësia për të marrë hua jashtë SHBA-së në dollarë. Kur një qeveri merr hua në një monedhë të huaj, ajo mund të falimentojë; kjo nuk ndodh kur huamarrja bëhet në monedhën kombëtare. Më në përgjithësi, roli ndërkombëtar i dollarit mundëson që Thesari i SHBA të marrë hua me likujditet të lartë dhe me norma të ulëta interesi nga sa do të ishte rasti ndryshe.
Një avantazh i dytë gjendet e biznesi i bankingut: SHBA, më saktë, Uoll Striti, vjel të ardhura të mëdha nga shitja e shërbimeve bankare për pjesën tjetër të botës. Një avantazh i tretë gjendet te kontrolli rregullator: SHBA menaxhon ose në mënyrë të drejtpërdrejtë ose në formë bashkëmenaxhimi sistemin kryesor të shlyerjes së pagesave në botë, duke i dhënë SHBA një mjet të rëndësishëm në monitorimin dhe kufizimin e qarkullimit të fondeve të lidhura me terrorizmin, narko-trafikun, shitjen e paligjshme të armëve, evazionit fiskal dhe aktivitete të tjera të paligjshme.
Megjithatë këto përfitime varen nga ofrimi i shërbimeve monetare të cilësisë së lartë nga SHBA te bota. Dollari përdoret gjerësisht sepse ka qenë monedha më me leverdi, me kosto më të ulët dhe me më pak rreziqe për shkëmbime, si dhe për magazinim vlere. Por dollari nuk është i pazëvendësueshëm. Udhëheqësia monetare e SHBA-së ka qenë e keqe prej shumë vitesh ndërsa keqqeverisja e Trump mund ta përshpejtojë rënien e dollarit si monedhë dominuese në botë.
Sakaq pas në fund të viteve 1960, keqmenaxhimi fiskal dhe monetar i Amerikës solli shkatërrimin e sistemit me kurs fiks të shkëmbimit valutor të njohur si sistemi Bretton Woods në gusht 1971, kur administrata e Presidentit Richard Nixon në mënyrë të njëanshme hoqi dorë nga e drejta e bankave qendrore të huaja për të konvertuar dollarët e tyre në ar. Rënia e sistemit të bazuar te dollari u pasua nga një dekadë inflacioni të lartë në SHBA dhe Europë dhe pastaj me një dizinflacion të papritur dhe të kushtueshëm në SHBA në vitet 1980. Trazirat me dollarin ishin një faktor kyç që motivuan Europën të punojë drejt bashkimit monetar në vitin 1993, gjë që kulmoi me nisjen e Euros më 1999.
Në mënyrë të ngjashme, keqmenaxhimi nga SHBA i krizës financiare aziatike të vitit 1997 ndihmoi për të bindur Kinën të fillojë procesin e ndërkombëtarizimit të renminbit. Kriza financiare botërore e vitit 2008, e cila filloi në Uoll Strit dhe u transmetua me shpejtësi nëpër të gjithë botën për shkak se likujditeti ndërbankar u tha, shtyu gjithashtu më tutje botën larg nga dollari dhe më afër monedhave konkurrente.
Tani luftërat tregtare të gabuara të Trump dhe politikat e sanksioneve ka shumë gjasa që do ta përforcojnë këtë tendencë. Njësoj si Brexit po minon qendrën financiare të Londrës, politika e Trupm “Amerika e Para” në tregti dhe financa do të dobësojë rolin e dollarit në botë si dhe rolin e Nju Jorkut si qendër financiare botërore.
Politika me më shumë pasoja dhe më e keqkonceptuara e Trump në ekonominë ndërkombëtare është ajo e luftës në rritje tregtare me Kinën si dhe ajo e rivendosjes së sanksioneve ndaj Iranit. Lufta tregtare është më shkatarraqja dhe pothuajse jokoherente si përpjekje nga administrata Trump për të penguar ngritjen ekonomike të Kinës përmes përpjekjes për të ulur eksportet e këtij vendi si dhe aksesin e Kinës në teknologjinë perëndimore. Por ndërsa barrierat tarifore dhe jotarifore të SHBA-së mund të pakësojnë rritjen e Kinës në terma afatshkurtër, ata nuk do të ndryshojnë në mënyrë vendimtare trajektoren e saj afatgjatë. Ka më shumë gjasa që ato do të fuqizojnë vendosmërinë e Kinës për të shpëtuar nga varësia e pjesshme që kanë nga financat amerikane dhe tregtia me Amerikën dhe do të shtyjnë autoritetet kineze të dyfishojnë përpjekjet për forcim ushtarak, të shtojnë investimet në teknologjitë e fjalës së fundit dhe të krijojnë një sistem ndërkombëtar pagesash me bazë renminbin si një alternativë ndaj sistemit të dollarit.
Tërheqja e Trump nga marrëveshja bërthamore me Iranin e vitit 2015 dhe rivendosja e sanksioneve kundër Republikës Islamike mund të rezultojë po kaq me pasoja në minimin e rolit ndërkombëtar të dollarit. Sanksionet mbi Iranin janë drejtpërsëdrejti kundër politikave botërore ndaj këtij vendi. Këshilli i Sigurisë së OKB-së votoi në mënyrë unanime të mbështeste marrëveshjen bërthamore dhe të rivendoste marrëdhëniet me Iranin. Vende të tjera, të udhëhequra nga Kina dhe BE, do të përpiqen tashmë në mënyrë aktive të anashkalojnë sanksionet e SHBA-së, dukshëm duke punuar jashtë sistemit të pagesave në dollarë.
Për shembull, ministri i jashtëm i Gjermanisë, Heiko Maas, deklaroi së fundmi se Gjermania ka interes të krijojë një sistem pagesash europiane të pavarur nga SHBA. Është “e domosdoshme që ne të fuqizojmë autonominë Europiane përmes krijimit të kanaleve të pagesave që janë të pavarura nga Shtetet e Bashkuara, një Fond Monetar Europian dhe një sistem të pavarur SWIFT,” sipas Maas. (SWIFT është organizata që menaxhon sistemin botëror të mesazheve për transferta ndërbankare.)
Deri tani, udhëheqësit e biznesit në SHBA kanë mbështetur Trump, i cili i ka kënaqur ata me ulje taksash mbi korporatat dhe derregullim. Pavarësisht rritjes së deficitit buxhetor, dollari mbetet i fortë dhe në terma afatshkurtra, për shkak se ulja e taksave ka ushqyer konsumin në SHBA dhe ka rritur normat e interesit, gjë që nga ana e vet rikthen kapitalin e mbajtur jashtë vendit. Megjithatë pas disa vitesh, politikat e shthurura fiskale të Trump dhe politikat e palogjikshme në tregti dhe sanksione do të minojnë ekonominë e Amerikës dhe rolin e dollarit në financat ndërkombëtare. Edhe sa kohë do të kalojë deri sa bizneset botërore dhe qeveritë të drejtohen për në Shangai në vend të Uoll Stritit për të emetuar bondet e tyre në renminbi?
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. Trump's Policies Will Displace the Dollar