Marrëveshja e G7 për taksimin e korporatave globale ka ende nevojë për aprovim zyrtar nga një grup i gjerë vendesh dhe mbeten shumë detaje për t’u përpunuar që ajo të jetë efektive. Megjithatë, nuk do të ishte shumë herët që kjo të përshkruhej si një marrëveshje historike.
Më 5 qershor, ekonomitë kryesore të botës njoftuan një marrëveshje që do të forcojë aftësinë e tyre për të rritur taksat mbi korporatat globale. Marrëveshja ka ende nevojë për miratim zyrtar nga një grup i gjerë vendesh dhe mbeten shumë detaje për t’u përpunuar që ajo të jetë efektive. Megjithatë, nuk do të ishte e shpejtë që kjo marrëveshje të përshkruhej si historike.
Marrëveshja e G7 ka dy pika kryesore. Së pari, ajo propozon një taksë minimale globale prej 15% për korporatat më të mëdha. Së dyti, një pjesë e fitimeve globale të këtyre korporatave do të kthehen në vendet ku ata bëjnë biznes, pavarësisht nga vendndodhja e selisë së tyre fizike.
Këto objektiva janë një tregues i qartë se rregullat e hiper-globalizimit – sipas të cilave vendet duhet të konkurrojnë për t’u ofruar korporatave globale marrëveshje gjithnjë e më të ëmbla – po rishkruhen. Deri vonë, ishte kundërshtimi nga Shtetet e Bashkuara që bllokoi harmonizimin global të taksave. Tani, ndryshe nga kjo, ishte administrata e presidentit Joe Biden ajo që e shtyu marrëveshjen.
Që kur filloi gara e taksimit të korporatave në vitet 1980, norma mesatare e statutit ka rënë nga gati 50% në rreth 24% në vitin 2020. Shumë vende kanë boshllëqe dhe përjashtime të mëdha që e ulin normën efektive të taksave në numra një shifror. Edhe më e dëmshme, korporatat globale kanë qenë në gjendje t’i zhvendosin fitimet në parajsa të pastra taksash si për shembull në Ishujt Virxhin britanikë, Ishujt Kajman ose Bermuda, pa pasur nevojë të lëvizin ndonjë nga operacionet e tyre aktuale atje. Vlerësimet nga Gabriel Zucman i Universitetit të Kalifornisë, Berkeley, zbulojnë se një pjesë e tepruar e fitimeve të huaja të korporatave amerikane janë të rezervuara në parajsë të tillë taksash, ku ata punësojnë vetëm pak njerëz.
Duke lënë mënjanë pyetjet rreth fizibilitetit administrativ, marrëveshja e re mund të përballet me dy kundërshtime të kundërta. Mbrojtësit e drejtësisë tatimore do të kritikojnë minimumin global prej 15% si shumë të ulët, ndërsa shumë vende në zhvillim do ta dekretojnë minimumin global si një kufizim të pajustifikuar që do të pengojë aftësinë e tyre për të tërhequr investime. Marrëveshja e arritur nga G7 duket se pasqyron të dy grupet e shqetësimeve: pragu i ulët mund të qetësojë shqetësimet e vendeve në zhvillim, ndërsa ndarja globale e fitimeve do t’u mundësojë juridiksioneve të taksave të larta të rimbursojnë disa nga të ardhurat e tyre të humbura.
Midis vendeve të zhvilluara, vetëm Irlanda, me një normë ligjore prej 12.5%, bie nën minimumin e propozuar. Por ka vende të vogla të tilla si Moldavia (12%), Paraguai (10%) dhe Uzbekistani (7.5%) që i kanë vendosur nivelet e tyre veçanërisht të ulëta për të tërhequr investitorë të huaj, të cilët ata i shohin si një burim vendesh pune me cilësi dhe teknologji të përparuara. Në ambiente jo mikpritëse për investime, taksat më të ulëta janë një nga mënyrat e pakta të menjëhershme me të cilat qeveritë mund të kompensojnë kompanitë për disavantazhet e shumta me të cilat ato përballen. Dhe nivelet efikase të taksave në disa vende aziatike, të tillë si Singapori (ku norma ligjore është 17%, por që për disa biznese zbatohen norma më të ulëta), mund të përfundojnë gjithashtu në anën e gabuar të minimumit.
Argumenti për zbatimin e një dyshemeje të përbashkët mbi taksimin e korporatave është më i fortë kur vendet kanë preferenca të ngjashme dhe duan të shmangin dilemën në të cilën arsyeja e tyre e vetme për të ulur taksat është të parandalojnë kapitalin të shkojë diku tjetër. Kjo mund të vlejë për vendet më të zhvilluara, por sigurisht jo të gjitha, siç tregojnë shembujt e Irlandës, Holandës dhe Singaporit. Por kur vendet ndryshojnë shumë për sa i përket niveleve të zhvillimit dhe karakteristikave të tjera, ajo që është e përshtatshme për njërin mund të jetë pengesë për rritjen e një tjetri.
Shtetet e Bashkuara dhe vendet evropiane me taksa të larta mund të ankohen për humbjen e të ardhurave nga taksat kur vendet e varfra mbajnë norma më të ulëta. Por nuk ka asnjë mënyrë për të parandaluar që vende të tilla të taksojnë kompanitë e tyre vendase në mënyrë të njëanshme me ritme më të larta: ata thjesht mund ta aplikojnë taksën për fitimet globale të kompanive vendase, të ndara nga pjesa e të ardhurave që ata marrin nga tregu i brendshëm. Siç ka argumentuar Zucman, secili vend mund ta bëjë këtë më vete, pa harmonizim apo edhe koordinim global.
Kjo është pikërisht ajo që parashikon pika e dytë e marrëveshjes së G7. Sipas marrëveshjes, kompanitë më të mëdha shumëkombëshe me marzhe fitimi prej të paktën 10% do të duhet të alokojnë 20% të fitimeve të tyre globale në vendet ku ata shesin produktet dhe shërbimet e tyre.
Arsyeja pse SHBA-ja preferon një minimum global, përveç ndarjes kombëtare, është se nuk dëshiron t’i vendosë korporatat e saj në një disavantazh në krahasim me firmat e vendeve të tjera duke i taksuar ato me nivele dukshëm më të larta. Por ky motiv konkurrues nuk ndryshon nga dëshira e vendeve të varfra për të tërhequr investime. Nëse SHBA-ja mbizotëron dhe vendet e varfra humbin, kjo do të jetë për shkak të pushtetit relativ, jo të logjikës ekonomike.
Administrata Biden fillimisht donte që taksa minimale globale të vendosej në 21%. Kompromisi përfundimtar prej 15% mund të jetë mjaft i ulët për të minimizuar tensionet me vendet e varfra dhe për t’i lejuar këto të fundit të regjistrohen. Bilanci midis rregullave globale dhe sovranitetit kombëtar mund të jetë vendosur në mënyrë të përshtatshme në këtë rast.
Por për vendet si SHBA-ja, kjo vjen me koston e të ardhurave më të ulëta nga taksat, përveç rasteve nëse pika e dytë e rëndësishme forcohet. Si përfundim, një regjim global që rrit aftësinë e vendeve individuale për të hartuar dhe administruar sistemet e tyre tatimore, në dritën e nevojave dhe preferencave të tyre, ka të ngjarë të rezultojë më i fortë dhe i qëndrueshëm sesa përpjekjet për harmonizimin ndërkombëtar të taksave.
Ajo që tani është e qartë është se vendet që veprojnë si parajsa të pastra taksash – të interesuara thjesht për të zhvendosur fitimet pa sjellë kapital të ri – kanë pak për t’u ankuar. Ato u kanë bërë korporatave globale një shërbim të shkëlqyeshëm duke lehtësuar shmangien e taksave, me kosto të konsiderueshme për thesaret e vendeve të tjera. Rregullat globale janë plotësisht të justifikuara për të parandaluar një veprim të ashpër “varfëro fqinjin tënd”. Marrëveshja e G7 është një hap i rëndësishëm në drejtimin e duhur.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. The G7 Tax Clampdown and the End of Hyper-Globalization