Rizgjedhja e presidentit francez Emmanuel Macron me një diferencë komode përballë një kundërshtareje me të cilën ai ndan një mospëlqim të ndërsjellë, pothuajse errësoi njëfarë bashkëvarësie midis kampeve të tyre politike. Macron dhe kundërshtarja e tij, Marine Le Pen, mund ta urrejnë njëri-tjetrin, por ata kanë zhvilluar një lloj simbiozë politike që ofron njohuri thelbësore për situatën aktuale në Francë, Evropë dhe më gjerë.
Spektri i një fitoreje të Le Pen ka mbajtur një traditë për të ndihmuar pushtetarët të kthehen në Elysee. Para Macron, 20 vjet më parë, Jacques Chirac mori 82% të votave kundër babait të Le Pen, Jean-Marie Le Pen.
Por këtë herë ishte ndryshe. Në vitin 2002, frika nga Jean-Marie Le Pen solli triumfin e Chirac. Në vitin 2022, ishte më shumë një rrugë e dyanshme: ndërsa Le Pen sigurisht e ndihmoi Macron të mblidhte një shumicë të qartë votuesish, Macron gjithashtu forcoi Le Pen. Rezultati flet vetë: një ultra e djathtë fitoi 42% të votave. Gjatë pesë viteve të fundit, bashkëvarësia Macron-Le Pen u rrit, dhe jo përkundër antipatisë së ndërsjellë të dy kundërshtarëve, por të paktën pjesërisht për shkak të saj.
Rizgjedhja e Chirac në vitin 2002 u ndërtua mbi një koalicion të së djathtës, qendrës dhe të majtës kundër ultra të djathtës ksenofobike. Pesë vjet më parë, i përballur edhe një herë me të njëjtin kërcënim të ekstremit të djathtë, Macron nuk u paraqit as i majtë as i djathtë. Kjo funksionoi, vetëm se tepër mirë: mantra as e majtë dhe as e djathtë e Macron infektoi mendimin e atyre që e kundërshtojnë atë më ashpër.
Të rinjtë, prekariati dhe segmentet gjithnjë e më të pasigurta të proletariatit refuzojnë të vlerësojnë kandidatët presidencialë në kuptimin e ndarjes majtas, djathtas. Ata shohin një Francë të sunduar nga një botë e huaj parash, e cila jo vetëm që i ka lënë pas, por i mban aktivisht atje. Në sytë e tyre, Macron mishëron atë botë. Për ta, ndarja e re politike është midis politikanëve të respektuar që premtojnë se do ta ruajnë këtë botë dhe atyre që zotohen se do ta shkatërrojnë atë.
Në debatin televiziv parazgjedhor mes dy kandidatëve, Macron arriti të prezantohej si mishërimi i administratorit efikas, kompetent, i cili e kuptonte sistemin dhe mund ta menaxhonte më mirë atë. Por kjo nuk u bën përshtypje votuesve që duan që sistemi të rrëzohet, jo të menaxhohet më mirë.
Qasja e Macron më kujtoi kundërshtarët e Brexit në Britani, të cilët nuk arritën të parashikonin mentalitetin e votuesve pro Brexit. Sa më shumë që u thuhej këtyre votuesve, me grafikët dhe statistikat, se Brexit do t’i bënte ata të vuanin, aq më shumë emocionoheshin ata për perspektivën e sakrificave kolektive për të rrëzuar një sistem që ata besonin se ishte manipuluar kundër tyre.
Duke iu rikthyer krahasimit me zgjedhjet e vitit 2002 në Francë, ka një ndryshim të madh midis koalicionit të spektrit që mbështeti Chirac dhe mantrës radikale të Macron-it as të majtë e as të djathtë. Njëzet vjet më parë, votuesit e majtë mbështetën një politikan të krahut të djathtë për të mbajtur larg Le Pen. Chirac e kuptoi se vota e tyre ishte huazuar nga forca politike si Partia Socialiste dhe Partia Komuniste. Ndryshe nga kjo, në vitin 2017, Macron ia doli të eliminonte partitë e së majtës dhe të djathtës përpara se të thërriste spektrin e Le Pen për të dominuar plotësisht.
Pasi në pallatin Elysee, dhe me një shumicë absolute në Asamblenë Kombëtare, Macron vazhdoi të ndiqte axhendën e tij pa angazhimet që kishin ankoruar Chorac-un, i kufizuar vetëm nga kufizimet e Financave të Mëdha dhe një Bashkimi Evropian shtrëngues që i përkiste interesave të biznesit. Brenda pak vitesh, ai ia doli ta bënte Parisin më miqësor ndaj biznesit, duke rigjallëruar skenën franceze të start-up-eve dhe duke ulur shkallën zyrtare të papunësisë.
Por prekariati u zgjerua. Shumë votues panë perspektivat e tyre të zvogëloheshin si pasojë e drejtpërdrejtë e politikave që u dukej se përbënin një luftë klasore të hapur kundër tyre personalisht: taksa në favor të të pasurve tashmë ultra të pasur, çrregullim i pushimeve nga puna, një taksë regresive për karbonin dhe një vendosmëri për të rritur moshën e pensionit në mënyrë të konsiderueshme në një vend ku jetëgjatësia e burrave të varfër është 13 vjet më e ulët se ajo e burrave të pasur.
Ky realitet u bë themeli i reagimeve reciproke përforcuese midis veprës politike të Macron dhe Le Pen. Ndërkohë që nuk ka bashkëpunim – ata kanë alergji nga njëri-tjetri – dinamika mes tyre formon një ngërç politik që lehtëson një lloj të ri akumulimi kapitali për një klasë të re në pushtet. Macron përfundimisht i shërben asaj klase dhe sundimi i tij kur një si Le Pen është opozita zyrtare.
Asgjë nga sa më sipër nuk duhet të interpretohet si ngurrim për të mbajtur anë. Pesë vjet më parë, i bëra thirrje kujtdo që do të dëgjonte të votonte për Macron kundër Le Pen.
Këtë vit, edhe pse DiEM25 (lëvizja së cilës i përkas) vendosi të bëjë të njëjtin rekomandim për anëtarët tanë francezë, kjo rezultoi më e vështirë. Efekti i reagimit Macron-Le Pen ka ngushtuar hapësirën që dikur i ndante ata për çështjet e të drejtave të njeriut dhe dinjitetit bazik. Si mund të harrojmë Gerald Darmanin, ministrin e brendshëm të Macron, i cili vitin e kaluar denoncoi Le Pen se po tregohej “shumë e butë ndaj emigracionit”?
Politikanët e stilit Macron po dështojnë kudo të ngrihen në mbrojtje të racionalizmit liberal që pretendojnë se mbrojnë. Duke u fshehur pas narrativës së tyre as të majtë e as të djathtë, ata mbështetën kombinimin irracion të masave shtrënguese dhe paketave të shpëtimit të bankave që sollën 12 vjet amulli, duke parandaluar investimet serioze në energjinë e gjelbër. Gjatë pandemisë, ata u përkulën para shkeljeve të pakuptimta të të drejtave civile. Sot, ata demonizojnë të moderuarit që paralajmërojnë kundër përshkallëzimit të konfliktit NATO-Rusi dhe që mbështesin një marrëveshje midis Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë që lejon një Ukrainë neutrale të hyjë në BE, por e mban atë jashtë NATO-s.
Morali i rizgjedhjes së Macron është se, në shoqëritë e mbushura me klasa, ndarja majtas-djathtas mbetet thelbësore. Kur politikanët centristë arrijnë ta errësojnë atë, ata ngecin në një qark dinamik me ultra të djathtën që i bën ata të duken më të mprehtë dhe më irracionalë, ndërkohë që e bën ultra të djathtët të duket në mënyrë mashtruese më e këndshme. Edhe ku fitojnë, ata humbin.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. Macron’s Win Is Not Populism’s Defeat