Në Ditën Botërore të Lirisë së Shtypit, vëmendja natyrisht do të kthehet te mënyrat e shumta që gazetaria, një komponent kyç i çdo demokracie që funksionon mirë, është nën sulm. Por, në mes të errësirës, po shfaqen shenja të qëndrueshmërisë gazetareske.
Çdo vit më 3 maj – Dita Botërore e Lirisë së Shtypit – prodhuesit dhe konsumatorët e lajmeve ndalen për të reflektuar mbi gjendjen e mediave në botë. Këtë vit, ndërsa gazetarët dhe zyrtarët qeveritarë mblidhen në Gana me rastin e 25 vjetorit të këtij eventi, vëmendja do të kthehet te presionet dhe sfidat e shumta me të cilat përballet ky profesion në mbarë botën dhe se si armiqësia zyrtare dhe shtetërore e drejtuar ndaj shtypit po kërcënon demokracinë.
Por këto shqetësime, ndonëse me siguri të vlefshme, nuk janë e gjithë historia. Po shfaqen gjithashtu shenja elasticiteti gazetaresk. Pra, në vend që të përqendrohemi ekskluzivisht te pengesat me të cilat përballen gazetarët në mbarë botën, le të shënojmë 3 majin duke marrë parasysh shumë arsye për optimizëm.
Si fillim, ndërkohë që asnjë treg mediatik nuk është imun ndaj erozionit të lirisë së shtypit, rezistenca është e mundur. Ngjarjet e fundit në Europë janë ilustruese. Në Sllovaki, zemërimi publik ndaj vrasjes së dyfishtë të motivuar politikisht të gazetarit investigativ Ján Kuciak dhe të fejuarës së tij, Martina Kušnírová e detyroi kryeministrin Robert Fico të japë dorëheqjen dhe pasardhësin e tij, Peter Pellegrini, të ketë marrëdhënie të tendosura me publikun.
Edhe Hungaria gjithashtu ka përjetuar ngjarjet e saj, edhe pse më të buta. Sipas një studimi të kohëve të fundit nga Qendra Europiane e Gazetarisë, pavarësisht thellimit të kontrollit të qeverisë mbi mënyrën se si vepron media, raportimi investigativ mbetet aktiv dhe “abuzimet e parave të taksapaguesve ekspozohen rregullisht”.
Për të qenë të sigurt, mediat janë nën sulm si kurrë më parë, dhe jo vetëm nga lajmet e rreme dhe nga presidentët polarizues. Vrasja e nëntë gazetarëve në Kabul më 30 prill, në bombardimet vetëvrasëse ku mbetën të vrarë të paktën 25 vetë, shënoi ditën më vdekjeprurëse për gazetarët në Afganistan që nga rënia e Talebanit. Sipas Reporterëve pa Kufij, më shumë se 1,000 gazetarë janë vrarë në mbarë botën gjatë 15 viteve të fundit dhe vetëm një pjesë e vogël e autorëve janë sjellë para drejtësisë.
Dhe megjithatë grimca të reja shprese po shtohen. Rreth botës, gazetarët dhe mbështetësit e tyre po kundërpërgjigjen përsëri në mënyra inkurajuese.
Merrni parasysh censurën në internet. Ndërkohë që qeveritë nga Kina në Rusi në mënyrë rutinë bllokojnë ose filtrojnë qasjen në internet, gjysma e popullsisë së botës tani është në internet – një rritje prej 20 për qind në vetëm pesë vjet.
Në Sudan gazetarët po e përdorin këtë lidhje për të shpëtuar jetë. Vitin e kaluar, kur qeveria refuzoi të informojë publikun për një shpërthim shkatërrues të kolerës, gazetarët me Radio Dabanga, duke punuar me mjekë dhe infermierë, përdorën shërbimin e mesazheve në WhatsApp për të shkëmbyer informacione rreth parandalimit dhe trajtimit të saj.
Edhe në një vend të dhunshëm dhe të ndarë si Somalia, interneti po përdoret për mirë. Rritja e shpejtësive të lidhjes në internet i ka mbajtur anëtarët e diasporës së vendit të lodhur me miqtë dhe familjen dhe ka mundësuar dialog kuptimplotë në të gjitha komunitetet.
Normat ligjore po lëvizin gjithashtu në drejtimin e duhur. Midis vitit 2011 dhe 2016, numri i vendeve me ligje për lirinë e informimit u rrit nga 90 në 112.
Ky angazhim u thellua muajin e kaluar kur Bashkimi Europian miratoi një ligj të ri për të mbrojtur spiunët nga ndjekja penale. Në një deklaratë, autoritetet thanë se shpresonin që masa të ishte një ndihmë për gazetarët investigativ duke mbrojtur burimet që raportojnë shkelje të së drejtës europiane.
Atje ku ka më pak mbrojtje ligjore, gazetarët po bëhen më krijues. Në Filipine, ku organizatat e pavarura të lajmeve janë bërë objekt shpifjesh nga politikanët dhe trollët në internet, gazetarët po i kthejnë situatat me efekt shkatërrues. Për shembull, në një sërë raportesh të kohëve të fundit që identifikojnë njerëzit që bëjnë kërcënime ndaj mediave, faqja e lajmeve Rappler zbuloi një rrjet trollësh të lidhur drejtpërdrejt me njerëz të brendshëm të qeverisë.
Së fundi, gazetarët po punojnë për të përmirësuar diversitetin e industrisë së tyre. Në Republikën Demokratike të Kongos, për shembull, një organizatë mediatike krijoi një bazë të dhënash me detaje kontaktesh të mijëra ekspertëve femra, të cilët janë të gatshme për komente dhe analiza mediatike. Ky ushtrim i thjeshtë ka çuar në një rritje dramatike të përqindjes së ekspertëve femra që shfaqen në shtyp.
Këto janë vetëm disa nga pikat e ndritura që duhet të theksojmë gjatë vëzhgimit të këtij viti të Ditës Botërore të Lirisë së Shtypit. Çdo ditë, burra dhe gra kurajozë (dhe ndonjëherë edhe fëmijë) në mbarë botën vazhdojnë të luftojnë për të na sjellë neve lajmet. Ne të gjithë përfitojmë nga përkushtimi i tyre dhe të gjithë kemi detyrimin t'i nderojmë sukseset, jo vetëm sakrificat e tyre.
Marrë me autorizim nga Weforum.org, publikuar në bashkëpunim me Project Syndicte. Journalists might face obstacles across the globe, but there's plenty of reason for optimism