Europa nuk ka vetëm shembuj që ne duhet të ndjekim, por edhe shembuj nga ku ne duhet të mësojmë si dështime dhe të mos i ndjekim.
Menjëherë pas rënies së regjimit të Hoxhës, arsimi u përcaktua si lënda e parë e cila do të ndërtonte «njeriun e ri» në shoqërinë shqiptare. Ishte ilaçi që do të vepronte si antidot për brezat që u rritën nën diktaturën më të egër në Europë dhe do të ishte vaksina e cila kishte si qëllim të mbronte brezat e ardhshëm nga mëkatet e së kaluarës. Arsimi ishte përcaktuar të sillte një mbrujtje teorike dhe praktike me vlera si ajo e demokracisë, lirisë, pjesëmarrjes politike etj. Pra, një kulturë të re politike e cila do të përbëhej nën një shtet ligjor dhe pse jo, social.
Por, tranzicioni i Shqipërisë, nga diktatura e Hoxhës në një demokraci të stilit perëndimor duket vërtet një projekt i vështirë. Është e njohur se realiteti dhe ndërgjegjja e njeriut nuk ndryshojnë me të njëjtën lehtësi ashtu siç një plan në letër.
Pothuajse 25 vjet më pas ndodhemi përreth një kanibalizmi social i cili mbështetet nga pjesa dërrmuese e shoqërisë sonë dhe legjitimohet në dallim nga regjimi që përpiqemi të lëmë pas.
Ato pak zëra që bërtasin për demokraci të vërtet janë «margjinale». Ndërsa sa i përket dialogut politik ai është i varfër, me mungesë të argumentëve dhe shumë herë bëhet banal. Sidomos, kur bëhet fjalë për tu sulmuar kundërshtarit politik figura e Hoxhës është gjithnjë prezente (!)
Fakti se kultura jonë politike mbetet ende e ulur dhe pas dy dekadave e gjysmë duket dhe nga nivelet e dobëta besimi që ka qytetari Shqiptar ndaj institucioneve të ndryshme ashtu siç janë partitë politike, gjyqësori, policia, administrata publike dhe shumë të tjera.
Partitë e vendit jo vetëm nuk inkorporojnë qytetarët, përkundrazi, i mbajnë ata krejtësisht të varur të sistemit tyre të kalbur pasi premtojnë gjithnjë se ata si parti, dhe jo si një qeveri e cila do t’i përmirësojnë jetën. Pasoja e kësaj logjike është «partitizimi» i shtetit dhe ndërrimi i administratës publike sipas dëshirës ose sipas interesit të ngushtë partiak. Me pak fjalë është e thjeshtë të argumentoj dikush për sistemin tonë arsimor dhe të theksoj faktin se ai nuk ishte në përpjesëtim së shpresave tona dhe të nevojës së shoqërisë. Veç të tjerave elita politike shqiptare përdori këtë mekanizëm ideologjik për marrëdhënie klienteliste duke nënçmuar më tej qëllimin fillestar.
Megjithatë, cili do pretendon sot se sistemi ynë arsimor nuk ka nevojë për përmirësim, ose nuk është në dijeni të situatës, ose ka qëllim politik. Pra, shumica do të pajtohej me mendimin që thotë se sistemi arsimor, sidomos ai i lartë, duhet të modernizohet. Pyetja e vetme është se nën cilat kushte dhe terma do të bëhet ky modernizim.
Fillimisht, duhet theksuar fakti që Reforma Arsimore nuk është një origjinalitet i ministrisë se arsimit. Është diçka e cila gjen rrënjët e saj tek traktati i Sorbonës në vitin 1998. Një traktat i cili u «freskua» dhe me traktatin e Bolonjës një vit më vonë dhe vazhdoi zhvillimin në Pragë (2001) dhe në Berlin (2003). Qëllimi i shtirur i «reformave» ne fjalë është krijimi i një zone të vetme në Arsimin e Lartë Europian ndërsa si qëllim themelor është lëvizshmëria e vazhdueshme e punonjësve, me më pak të drejta pune. Gjithashtu, individualizimi dhe specializimi i studimeve, gjë që prodhojnë «njerëz vegla» dhe jo në edukim të vërtet, kanë si pasojë marrjen prej studentëve e të njëjtave diploma por jo me të njëjtën vlerë!
Veç të tjerave, reforma kërkon nga universitetet publike të prodhojnë më shumë punë me më pak resurse dhe të bashkëpunojë me sektorin privat. Është e qartë se universiteti publik do të mbytet në dallgën e neoliberlizimit, e cila ka futur në krizë pothuajse gjithë botën, dhe ka si plan të riorganizoi gjithçka në bazë të kritereve të tregut të cilat janë individualiste dhe bazohen në fitimin e shfrenuar. Imagjinoni një biznesmen i cili do investojë në bashkëpunimin me një universitet. Fjala e tij do të jetë e rëndësishme në procesin e vendimmarrjes. Pra, njohuria do të instrumentalizohet për hir të cilido biznesmeni, që kërkon me çdo mënyrë sa më shumë fitim. Shkencat sociale janë të parat që goditen nga kjo logjikë, pasi filozofia, apo sociologjia, nuk kanë si mund t’i sjellin dikujt fitime.
Reforma e Arsimit në vend që të synojë eliminimin e pabarazive themelore në Arsimin e Lartë, kontribuon në përhapjen e tyre. Në këtë kuadër ndodhet edhe imponimi i tarifës që do të ketë si pasojë largimin nga rruga e diturisë e një pjese të madhe të popullit shqiptar. Ne nuk duhet të harrojmë, ose duhet ta mësojmë nga e para, se universiteti si strukturë duhet të udhëhiqet nga vlerat e demokracisë dhe lirisë, duhet të kultivojë të menduarit kritik dhe të jetë i dobishëm për shoqërinë tonë dhe jo të ketë si një pikë të vetme referimi tregun. Në rast të ndryshëm ky institucion nuk kryen qëllimin e tij të natyrshëm i cili është që të shtyjë shoqërinë në një drejtim progresiv.
Shënim: Duhet më së fundi të pranojmë se nga Europa nuk kemi vetëm shembuj për te kopjuar, por edhe shembuj për të shmangur. Reforma e Arsimit të lartë kështu si propozohet është një rast i tillë.