Hiri toksik i qymyrit vret rreth 800,000 njerëz në vit dhe sëmur miliona të tjerë, ndërsa industria e qymyri po përpiqet t’i shpëtojë shtrëngimeve në kuadët të ngrohjes globale dhe ndryshimeve klimatike. A duhet lënë jashtë reformave energjia e pisët e qymyrit apo duhet të jetë pikënisja e ndryshimit?
Duket se po mblidhet vrulli për një marrëveshje globale në Konferencën e Ndryshimit Klimatik Kombeve të Bashkuara në Paris këtë dhjetor. Me këtë sens optimizmi vjen një vigjilencë e mprehtë se përdorimi i karburanteve fosile duhet të eliminohet globalisht sa më shpejt të jetë e mundur. Në fakt, ideja se çlirimet e gazit serrë duhet të ulet në zero deri në 2050 po fiton pranim të gjerë.
Lëvizësit e hershëm po i tronditin gjërat që tani. Universitetet, fondet e pensionit, kishat, bankat dhe madje trashëgimtarët e pasurisë së naftës Rockefeller po i tërheqin paratë nga asetet e karburantit fosil apo po konsiderojnë mundësinë e shpronësimit – një mundësi e bërë gjithnjë e më tërheqëse prej rënies me shpejtësi të kostos së energjisë së rinovueshme.
Përballë këtij progresi, sidoqoftë, një sektor qëndron më vete. Industria e qymyrit duket e vendosur të luftojë për përfitime në kurriz të mjedisit global. Padrejtësisht, po përpiqet me çmendurisht të kapë terrenin moral duke pretenduar se qymyri është thelbësor për fundin e varfërisë të energjisë.
Kompanitë e qymyrit dhe aleatët e tyre argumentojnë se kufizimi i prodhimit të qymyrit do të fikte dritat në komunitetet rurale duke parandaluar vendet e varfra ndaj ndërtimi i impianteve të mëdha dhe të lira të energjisë. “Le të mos kemi demonizim të qymyrit,” siç e shprehu një aleat, kryeministri australian Tony Abbott. “Qymyri është i mirë për njerëzimin”. Duke folur në një event të organizuar prej Fondacionit të Politikës së Ngrohjes Globlae, një think-tank që është skeptik për ndryshimin klimaterik, ish-sekretari i Mbretërisë së Bashkuar për mjedisin, Owen Paterson, i akuzoi aktivistët e ndryshimit klimatik se kanë “gjak afrikan” në duart e tyre.
Duke lënë mënjanë karakterin shumë sulmues të të tilla përpjekjeve për t’i mbyllur gojën kritikëve te saj, industria e qymyrit po paraqet një zgjidhje false: fundi i përdorimit të qymyrit ose fundi i varfërisë. Por, pavarësisht se energjia është në fakt qendrore te përpjekjet për t’i dhënë fund varfërisë, dikush duhet të jetë i qartë: në këtë pikë të historisë, qymyri nuk është i mirë për askënd.
Merrni parasysh këtë: për të gjithë vëmendjen që virusi Ebola ka marrë në muajt e fundit, qymyri është një vrasës edhe më vdekjeprurës. Hiri toksik vret rreth 800,000 njerëz në vit dhe sëmur miliona më shumë. Beteja në vazhdim e Pekinit me smogun – një problem që është bërë i njohur si ‘ajërpokalipsi’ – ofron një kujtesë të fortë për ndikimin e qymyrit në cilësinë e ajrit. Por kryeqyteti i Kinës nuk është edhe aq unik në këtë aspekt. Shumë qytete indiane kanë ndotje të ajrit që është po aq e rëndë – dhe në disa raste edhe më keq.
Qymyri është gjithashtu kontribuuesi i vetëm më i madh në ndryshimin klimatik, që kërcënon të vërë në rrezik ushqimi dhe mungese uji 400 milion njerëz në vendet më të varfra deri në 2050.
Industria e qymyrit po kërkon të rëndojë vendet në zhvillim me të njëjtën model rritje të paqëndrueshme që e ka sjellë tokën në buzë të katastrofës klimaterike. Siç ka paralajmëruar vazhdimisht Paneli Ndërqeveritar mbi Ndryshimin Klimatik – dhe siç tregon eksperienca e vendeve si Ishujt Marshall – ndryshimi klimatik nuk është më një kërcënim i largët. Pasojat e tmerrshme të djegies së karburanteve fosile janë tashmë mbi ne, dhe ata që po vuajnë më tepër janë të varfrit në botë.
Shumica e njerëzve kuptojnë se qymyri është një biznes i pisët, një që shtetet si Australia duhet të braktisin për mirëqenien e tyre ekonomike, si dhe për hir të klimës globale. Kjo është arsyeja përse ne po dëshmojnë një rezistencë të tillë nga industria. Dita e qymyrit ka mbaruar, por po përpiqet të mbahet dëshpërimisht.
Bota ka nevojë për një tranzicion të shpejtë dhe të drejtë larg nga burimet e pista të energjisë. Kjo do të thotë pastrim i ekonomive të zhvilluara dhe punë për të parandaluar zgjerimin masiv të industrive që dëmtojnë shëndetin dhe të ardhmen kolektive. Kjo do të thotë edhe punë me vendet në zhvillim për t’i ndihmuar ato të zhvillojnë burimeve moderne, të pastra energjie që ofrojnë energji të prodhuar lirë dhe në vend dhe nuk i detyrojnë ata të blejnë karburante fosile.
Mbi të gjitha, do të thotë se ne duhet të ndalojmë së thëni të varfërve në vendet në zhvillim çfarë duhet të bëjnë dhe të fillojmë të dëgjojmë çfarë duan. Dhe çfarë duan ata – fatkeqësisht për industrinë e qymyrit – është energjia e pastër, e përballueshme që fuqizon të tashmen, pa i kushtuar të ardhmen.
Botuar me autorizim nga Project Syndicate, 2015. Ripublikimi nuk mund të bëhet pa lejen e Project Syndicate. The Immorality of Coal