Është koha që kryeministri maqedonas të largohet, përndryshe ndonjë zgjidhje tjetër do të ishte njësoj si të ndreqje karriget në kuvertën e një anijeje që po mbytet.
Ndërsa detajet nga skandali i përgjimit kumbojnë në të gjithë Maqedoninë e më gjerë, shtrirja e korrupsionit të dyshuar dhe kanosja e kryer nga kryeministri Nikolla Gruevski dhe partia e tij në pushtet VMRO-DPMNE kanë dalë hapur.
Detajet tronditëse mbi mënyrën se si janë shkelur ligjet dhe standardet demokratike apo thjesht janë injoruar nga ministrat e qeverisë dhe zyrtarët e lartë nxjerrin në pah mungesën e ndëshkimeve dhe sjelljen arrogante të një regjimi ku asnjë sistem nuk po jep llogari, siç do të pritej në një shoqëri normale demokratike.
Pretendime nga kryeministri që përgjimi është vepër e shërbimeve inteligjente të jashtme nuk mashtrojnë asnjë, ndërsa akuza e tij se kreu i opozitës Zoran Zaev ka thurur komplot për një grusht shteti reflekton vendosmërinë e qeverisë për të gjetur një justifikim për t’i mbyllur gojën kundërshtarëve të saj politikë.
Duke gjykuar nga akuzat e kryetarit të opozitës, që ky operacion i gjerë përgjimi ka vazhduar për disa vite me radhë, mundemi vetëm të marrim me mend me ankth atë që pritet ende të zbulohet, sidomos për sa i takon çështjeve ndër-etnike.
Qeveria e udhëhequr nga Nikolla Gruevski është shënjuar nga tensionet e përsëritura midis shqiptarëve etnikë dhe komuniteteve në shumicë maqedonase, shpesh të provokuara nga mungesa e ndjeshmërisë së partisë në pushtet ndaj karakterit multi-etnik të vendit.
Në vend që të promovojë një politikë uniteti, partia në pushtet, nëpërmjet ndjekjes së saj agresive të projektit kontraversial Shkupi 2014, për shembull, ka vënë në rrezik ekuilibrin delikat që e ka mbajtur vendin të bashkuar që kur u firmos Marrëveshja Kornizë e Ohrit në vitin 2001.
Përmbajtja e përgjimit të misioneve të huaja diplomatike ende nuk është zbuluar. Vetëm fakti që janë bërë përgjime të tilla do të ketë implikime serioze ndërkombëtare, jo pak për shkak të detyrimeve ndërkombëtare të qeverisë sipas Konventës së Vjenës.
Ky është padyshim një regjim që jeton në një kohë të huazuar. Pasi ka humbur çfarëdolloj besueshmërie dhe legjitimiteti që i kishte mbetur për të qëndruar në qeveri, kryeministri duhet të vërë interesat e vendit në zemër dhe të japë dorëheqjen së bashku me të gjithë kabinetin e tij.
Sugjerimet se disa prej ministrave të tij të implikuar në mënyrë më të drejtpërdrejtë duhet të japin dorëheqjen, si për shembull Ministri i Brendshëm dhe ai i Transportit, ndërsa vetë kryeministri të rrijë në zyrë, do të ishin njësoj si të rindreqje karriget e kuvertës në një anije që po mbytet.
Sipas deklaratave të fundit të bëra nga komisioneri Johannes Hahn, Bashkimi Evropian – liderët e të cilit kanë qenë shumë të ngadaltë në kapjen e shtrirjes e krizës së shpalosur – duket se ai është i vendosur për një përpjekje ndërmjetësimi që do të ndërmerret nga një delegacion nga Parlamenti Evropian.
Kjo ngre shumë pyetje, jo vetëm një të etikës në përpjekjen për të ndërmjetësuar me një parti në pushtet që e ka humbur çfarëdolloj autoriteti moral që kishte dhe, duke gjykuar nga përmbajtja e kasetave të bëra publike, sillet në mënyrë autokratike, duke injoruar e sundimin të ligjit dhe procesin institucional.
Përpjekja e fundit për ndërmjetësim ku përfshihej edhe Parlamenti Evropian u ndërmor në mars të vitit 2013, në përpjekje për të kapërcyer krizën e shkaktuar nga dëbimin fizik i të gjithë deputetëve të opozitës dhe gazetarëve nga parlamenti në dhjetor të vitit 2012. Kjo përpjekje nuk përfundoi me lavdi, me partinë qeverisëse që mohoi një pjesë të marrëveshjes së kompromisit të arritur dhe që disa muaj më vonë e qaujti “letër higjienike”.
E vetmja mënyrë për të dalë nga kjo krizë është që qeveria aktuale të japë dorëheqjen dhe t’i hapë rrugë fillimit të një procesi tranzicional.
Ky proces tranzicional do të kishte tri pika të gjera:
– Ta përgatisë vendin për një proces të saktë elektoral, të lirë nga parregullsitë dhe kanosje që kanë prishur shumë zgjedhje të kaluara, siç dokumentohet gjerësisht nga raportet zyrtare të vëzhgimit të zgjedhjeve nga OSBE-ja / ODIHR-i. Këtij qëllimi duhet t’i jepet kohë e mjaftueshme për të siguruar që të gjitha elementet e procesit zgjedhor, duke përfshirë kontrollin e duhur mbi përdorimin e fondeve shtetërore, financimin e partive politike dhe garantimin e mediave të pavarura të adresohen në mënyrë efikase; Komisioni i Pavarur Zgjedhor duhet të përforcohet me mbështetje nga ekspertët ndërkombëtarë.
– Një komision i pavarur hetimor duhet të themelohet me përfshirjen e drejtpërdrejtë të personaliteteve të respektuara ndërkombëtarisht. Detyra e komisionit do të ishte të hetojë të gjitha aspektet e akuzave të përgjimit dhe ai duhet të ketë kompetencën për të thirrur dëshmitarë. Kjo do të sigurojë një vlerësim objektiv, të lirë nga ndërhyrjet politike. Lënia e kësaj pune në dorë të prokurorit aktual dhe sistemit gjyqësor nuk do të kishte kredibilitet duke qenë se partia në pushtet ka ndërhyrë në procesin gjyqësor gjatë viteve të fundit, një pikë kjo e theksuar në Raportin e Progresit të Komisionit Evropian. Komisioni duhet ta ketë përfunduar punën e tij dhe të ketë bërë publik një raport para mbajtjes së zgjedhjeve.
– Një rol kritik duhet të luhet nga organizatat e shoqërisë civile, komunitetit akademik dhe media në promovimin e debateve të hapura dhe dialogut në të gjithë vendin, të lirë nga kërcënimet që kanë qenë damka e mjedisit aktual politik. Kjo do të ndihmojë në rivendosjen e strukturës shoqërore të një shoqërie të traumatizuar thellë nga vite të tëra politike përçarëse, ku njerëzit kategorizoheshin ose si patriotë ose si tradhtarë dhe armiq të shtetit. Kjo do të kontribuonte gjithashtu drejt reduktimit të intolerancës dhe mosbesimit të thellë midis komuniteteve etnike dhe do të lejonte zërat e moderuar, duke përfshirë edhe lindjen e forcave të reja politike.
Kjo është një kohë kritike për Maqedoninë. Ajo ose do të vazhdojë të zhytet më thellë në humnerën nën regjimin aktual, ose do të ndërmarrë një hap kurajoz në shkëputjen nga sistemi aktual dhe do të punojë drejt rivendosjes së vlerave dhe standardeve themelore demokratike. Mbetet në dorë të popullit maqedonas të vendosë, në një mjedis të lirë nga mashtrimi, pandershmëria, kërcënimet dhe frika që e kanë shënuar vendin gjatë viteve të fundit. Komuniteti ndërkombëtar, veçanërisht BE-ja dhe OSBE-ja, duhet të jetë atje për të ofruar ndihmë dhe udhëzime.