”Politikat e kancelares gjermane Angela Merkel po e çojnë Europën drejt humnerës, por një forcë e re politike mund të shfaqet dhe të marrë në duar fatin e BE-së për t’i sjellë asaj lavdinë e dikurshme,” shkruan Anatole Kaletsky.
Ndërsa Bashkimi Europian fillon të shpërbëhet, kush mund të ofrojë lidershipin e nevojshëm për ta shpëtuar atë? Kancelarja gjermane Angela Merkel ka kryesisht meritën për gjetjen e një përgjigjeje për pyetjen e famshme të Hanry Kissinger rreth aleancës perëndimore: “Cili është numri i telefonit të Europës?” Por nëse numri i telefonit të Europës ka një prefiks gjerman, do të kishte një përgjigje sekretarie “Nein zu Allem.”
Kjo frazë – “Jo për gjithçka” është mënyra se si Mario Draghi, presidenti i Bankës Qendrore Europiane, së fundmi e përshkroi si përgjigjen standarde gjermane ndaj të gjitha iniciativave ekonomike që synonin të forconin Europën. Një rast klasik ishte vetoja e Merkel ndaj propozimit të kryeministrit italian Matteo Renzi për të financuar programe refugjatësh në Europë, Afrikën e Veriut dhe Turqi përmes lëshimit të bondeve të BE-së, një ide efikase dhe me kosto të ulët, gjithashtu e përparuar nga financierë kryesorë si George Soros.
Refuzimi i Merkel edhe për të marrë në konsideratë interesin më të gjerë të Europës edhe nëse këto kërcënonin popullin e saj është bërë një makth për liderët e tjerë të BE-së. Ky refuzim thekson jo vetëm politikat e saj ekonomike dhe të imigracionit, por edhe neverinë për Greqinë, mbështetjen për subvencionimet e qymyrit, mbështetjen e prodhuesve gjermanë të makinave ndaj çlirimit të gazeve të naftës, përuljet ndaj Turqisë në lirinë e shtypit dhe keqmenaxhimin e marrëveshjes së Minskut në Ukrainë. Shkurt, Merkel ka bërë më shumë dëme për BE-në çdo politikan tjetër i gjallë, ndërsa shpall vazhdimisht pasionin për “projektin europian”.
Por nga mund t’i hedhë sytë një Europë e zhgënjyer nga lidershipi gjerman? Kandidatët e qartë nuk duan ose nuk munden ta marrin rolin: Britania e ka përjashtuar veten; Franca është paralizuar deri në zgjedhjet e ardhshme presidenciale të vitit tjetër dhe ndoshta edhe më tej; dhe Spanja nuk formon dot as një qeveri.
Mbetet Italia, një vend që ka dominuar politikat dhe kulturën e Europës për shumicën e historisë, por që tani trajtohet si “periferik”. Por Italia po vazhdon rolin e vet historik si një burim i ideve më të mira të Europës dhe si lidership në politikë, dhe çuditërisht edhe në ekonomi.
Transformimi i BQE nga Draghi në bankën qendrore më kreative dhe më proaktive në botë është shembulli më i qartë i kësaj. Programi i jashtëzakonshëm i lehtësimit sasior që Draghi nxiti, pavarësisht kundërshtimit gjerman, ka shpëtuar euron nga shkelja e rregullave të Traktatit të Mastrihtit kundër monetarizimit dhe mutualizimit të borxheve qeveritare.
Muajin e shkuar, Draghi u bë bankieri i parë qendror që mori seriozisht idenë e ‘parave helikopter’ – shpërndarja direkte e parave të krijuara së fundmi nga banka qendrore te banorët e eurozonës. Liderët gjermanë kanë reaguar të zemëruar dhe tani po e bëjnë Draghin subjekt të sulmeve personale kombëtare.
Ndonëse jo shumë e dukshme, Italia ka kryesuar një rebelim të heshtur kundër ekonomiksit pro-kejnezian të qeverisë gjermane dhe Komisionit Europian. Në takimet e BE-së dhe sërish në takimin e këtij muaji të Fondit Monetar Ndërkombëtar në Uashington, Pier Carlo Padoan, ministri italian i financiave, prezantoi arsyetimin për stimul fiskal në mënyrë më të fuqishme dhe më koherente sesa liderët e tjerë të BE-së.
Më e rëndësishmja, Padoan ka filluar të zbatojë stimulin fiskal duke ulur taksat dhe duke ruajtur planet e shpenzimeve publike, në kundërshtim të kërkesave gjermane dhe të Komisionit të BE-së për të shtrënguar buxhetin e tij. Si rezultat, besimi nga klientët dhe biznesi në Itali është ngritur në nivelin më të lartë në 15 vite, kushtet e kreditit janë përmirësuar dhe Italia është i vetmi vend në G-7 që pritet nga FMN të zhvillohet më shpejt në 2016 sesa në 2015 (ndonëse ka një mospërputhje prej 1 për qind).
Padoan ka krijuar më së fundmi një partneritet imagjinativ publik-privat për të financuar rikapitalizimin shumë të nevojshëm të bankave Italiane. Ai e ka lançuar inciativën e tij pa pritur për miratim nga BQE dhe zyrtarët e BE-së, që bllokuan më herët një plan të “bankës së keqe” nën presionin gjerman. Bursat menjëherë e shpërblyen Italinë për mosbindjen, ku çmimi i aksionit të bankës më të madhe në vend, Unicredit, u rrit me 25 për qind në tre ditë.
Rezistenca në rritje e Italisë kundër dogmave ekonomike gjermane mund të mos jetë befasi: vendi ka vuajtur nga recensioni thuajse i vazhdueshëm që nga adoptimi i euros. Për më tepër, Padoan, që ishte ish-kryeekonomist i OSBE, është i vetmi ministër financash i G-7 me trajnim profesional në ekonomiks. Ai e kupton më mirë se kushdo se politikat e gabuara fiskale dhe monetare janë shkaqet kryesore për pengimin e performancës së ekonomisë të Europës dhe janë kryesisht përgjegjëse për tensionet politike që po shkatërrojnë BE-në.
Rilindja e vetëbesimit dhe lidershipit italian është vëzhguar edhe në politikat e brendshme dhe ndërkombëtare. Renzi ishte i vetmi lider europian që shtoi rëndësinë e votës së partisë së tij në zgjedhjen e PE në 2014 dhe dominimi i tij në politikën italiane është rritur që atëherë. Ndërsa politikat populiste tani kërcënojnë Gjermaninë, Francën, Spanjë dhe Britaninë, Italia ia ka kthyer kurrizin Silvio Berlusconit dhe Renzi po merr mbështetje nga Liga Veriore dhe Lëvizja Pesë Yjet. Si rezultat, Italia ka filluar të zbatojë refoma në punë, pensione dhe administratë, të cilat ishin të pamendueshme në të shkuarën.
Në çështjet me jashtë Italia është bërë gjithashtu e vlerësuar. Ministri i jashtëm italian, Paolo Gentiloni, po bashkëpunon me paraardhësen e tij, Federica Mogherini, tani përfaqësuese e lartë e BE-së për çështjet me jashtë, për të krijuar politika më pragmatike dhe më efektive të Europës në Libi dhe krizën e refugjatëve. Më i rëndësishëm është fakti se Italia po kryeson një përpjekje për të riparuar marrëdhëniet me Rusinë pas konfrontimit me Ukrainën dhe për të forcuar bashkëpunimin mbi Sirinë. Kjo fushatë duket se po sjell fyte falë një heqjeje graduale të sanksioneve të BE-së kundër Rusisë që do të fillojnë këtë verë.
Duke marrë parasysh dështimet e lidershipit gjerman në Europë dhe vakumin politik kudo në BE, vendimi i Italisë për të fuqizuar profilin e vet është i drejtë. Siç e tha dhe Renzi në një intervistë të fundit, “Pas dy vitesh duke dëgjuar, tani do të flas”.
Mbetet për t’u parë nëse Italia mund të krijojë një koalicion të vendeve progresive ekonomikisht dhe pragmatike për nga politikat për të tejkaluar konservatorizmin dhe dogmatizmin gjerman. Por sidoqoftë, politika ekonomike e Europës duhet të përshtatet me llojin e ri të kapitalizmit global që po evoluon nga kriza e vitit 2008. Me pak fat, një grup i ri liderësh italianë do ta parakalojnë dinosaurët gjermanë, me rregulla dhe doktrina demode që po e çojnë BE-në drejt zhdukjes.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. Roman Europe?