Ndërsa protestat masive në rrugë kanë traumatizuar Social Demokratët në qeveri, ekspertët thonë se pakënaqësia zbulon diçka që nuk shkon me mënyrën se si partitë rumune e shohin vendin.
Qeveria rumune, e udhëhequr nga Social Demokratët i mbijetoi një mocioni mosbesimi në parlament të mërkurën, falë një marrëveshjeje me Aleancën e Liberalëve dhe Demokratëve, ALDE dhe me Bashkimin Demokratik të Hungarezëve në Rumani, UDMR.
Por telashet nuk kanë mbaruar, edhe pasi kabineti të dielën tërhoqi dekretin polemik të dekriminalizimit të shkelje zyrtare pas pesë ditë protestash në mbarë vendin.
Populli rumun ende doli në rrugë për të kërkuar dorëheqjen e qeverisë.
Të dielën, protesta më e madhe nxorri 600.000 njerëz në rrugë në të gjithë vendin, ku gjysma e tyre protestuan përpara ndërtesës së qeverisë në Bukuresht.
“Nuk ju besojmë, nuk do të heqim dorë!”, thërrisnin ata, duke mbajtur pesë manekinë që përfaqësojnë udhëheqësit e socialdemokratëve, PSD, me uniforma burgu.
Kjo gjest nënvijëzon atmosferën e mosbesimit të njerëzve ndaj politikanëve në Rumani, thonë analistët, duke theksuar se ekziston një mospërputhje mes të dyve – dhe për faktin se politikanët vazhdojnë t’ia hedhin fajin për krizën turmave të manipuluara dhe komploteve.
“Konflikti i këtyre ditëve nuk është vetëm për drejtësi apo lojëra politike si PSD kundër presidentit Iohannis. Lidhet me qytetërimin. PSD vërtet nuk e kupton këtë… ata duan të promovojnë një model që është krejt i huaj për protestuesit. Protestuesit ndihen të kërcënuar për të njëjtën arsye”, tha sociologu Barbu Mateescu.
Pyetje rreth atyre që duhet të dorëhiqen
Rumunët në Bukuresht dhe në qytete të tjera janë zotuar të vazhdojnë protestat e tyre kundër qeverisë.
“Ata duhet të japin të gjithë dorëheqjen dhe PSD duhet të dalë me një tjetër qeveri, të aftë. Ka njerëz që duan zgjedhje të parakohshme, por kjo do të destabilizonte vendin. Gjithsesi kjo qeveri nuk mund të vazhdojë. Ne duam që njerëzit të aftë,” tha Flavia, 30 vjeçe, nënë e dy fëmijëve.
Kryeministri Sorin Grindeanu ka thënë se nuk do të japë dorëheqjen, megjithatë ka shtuar se Ministri i Drejtësisë, Florin Iordache, i cili çoi përpara dekretin që shkaktoi protestat më të mëdha të Rumanisë që nga rënia e komunizmit, duhet të dorëhiqet ose të presë pushimin nga puna të enjten.
Politikanët e opozitës, përfshirë edhe presidentin, megjithatë, kanë thënë se edhe vetëm koka e Iordache ishte “shumë pak, shumë vonë”.
Në një fjalim në parlament të martën, Iohannis kritikoi qeverinë për kalimin e dekretit një javë më parë “natën dhe në fshehtësi” dhe pa u konsultuar me parlamentin.
Megjithatë, ai pranoi se PSD kishte fituar të drejtën për të qeverisur pas fitores në zgjedhjet e 11 dhjetor dhe tha se duhet të vazhdojë ta bëjë këtë.
“Ju keni thënë publikisht se unë dua të përmbys qeverinë legjitime. Kjo është gënjeshtër,” u tha ai deputetëve.
“Ju fituat, kështu që tani ju do të qeverisni, por pa kushte”, shtoi Iohannis.
“Dorëheqja e një ministri të vetëm është shumë pak, por zgjedhjet e parakohshme në këtë fazë janë tepër. Kjo është hapësira në dispozicion për manovrim”.
Mungesë shqetësuese e transparencës
Ciprian Necula ishte ndër të parët që dha dorëheqjen nga PSD, pasi u miratua dekreti më 31 janar.
Ai ishte anëtar i qeverisë për vetëm tre muaj si sekretar në Ministrinë për Fondet Europiane. Një studiues i politikës dhe aktivist i të drejtave të njeriut, Necula thotë se është i majtë me bindje dhe do të mbetet i tillë, por nuk i pëlqen mënyra se si qeveris PSD.
“Dhashë dorëheqjen nga PSD, sepse pashë që të dyja projektet, ligji i faljes dhe dekreti për shpërdorim të detyrës, nuk u debatuan aspak në parti. Nuk kishte absolutisht asnjë shans që ndonjëri prej nesh ta korrigjonte,” tha ai për BIRN.
“Nuk mund të pranoja mënyrën si u miratua e gjitha kjo. Pa debat, pa transparencë; ata nuk e llogaritën fare demokracinë rumune,” shtoi ai.
Si studiues i politikës, ai tha se politikanët rumunë përgjithësisht e perceptojnë demokracinë gabim, pasi u duket se njerëzit kanë vetëm të drejtën e votës një herë në katër vjet dhe asnjë të drejtë fjalë më.
“Ka ministra të cilët thonë, ‘nëse nuk u pëlqen, le të na ndëshkojnë pas katër viteve’. Por demokracia pjesëmarrëse nënkupton: të kesh reagim dhe kundër-reagim nga elektorati. Dhe ka një hap tjetër, që ne nuk e kemi ende, që është demokracia pro-aktive!”.
Deputeti Sorin Moisa gjithashtu dha dorëheqjen nga partia të shtunën me një mesazh të fortë në Facebook.
“Vjen një kohë kur heshtja tregon se ke faj,” tha ai. “Në një demokraci normale pasja e pushtetit për të bërë diçka nuk nënkupton domodoshmërisht se ajo që po bën është e mirë apo e ligjshme. Mund të fitosh një mazhorancë një herë në katër vjet, por komunikimi me shoqërinë, kërkimi i konsensusit dhe legjitimitetit, veçanërisht në çështje të caktuara, janë të përhershme”, shtoi ai.
Deputetë të tjerë që nuk dhanë dorëheqjen thanë se janë dakord me Neculan: procesi i vendimmarrjes në PSD nuk është transparent, është gjithnjë në dorë të lidershipit dhe nuk konsultohet me anëtarët.
Deputeti i PSD, Catalin Ivan thotë se reagimi i rumunëve në rrugë ka qenë një leksion për partinë.
“Ishte një leksion i ashpër, sepse askush në parti nuk e dinte se çfarë përmbante dekreti, as partnerët e kabinetit të Iordache. Ne po paguajmë çmimin për iniciativën e një anëtari të kabinetit të Grindeanu,” tha ai.
Megjithatë, shefi i PSD Liviu Dragnea ende këmbëngul se protestat janë rezultat i manipulimit të medias. “Nëse do të shihja TV, do dilja edhe vetë në rrugë. Pa parë se çfarë tha Gjykata Kushtetuese apo çfarë miratoi qeveria, do të dilja në rrugë në revoltë,” tha ai.
Krizë e përgjithshme lidershipi
Mateescu tha se PSD aktualisht është në një gjendje shoku. Partia i fiton zgjedhjet duke punuar me kulturën rurale patriarkale: kryetari i komunës është kryetari i komunitetit që kontrollon burimet. Ai është personi kryesor që vendos se çfarë ndodh me komunitetin dhe njerëzit e pranojnë atë si një udhëheqës. PSD, thotë ai, e ka mbështetur në këtë model në qytetet e vogla dhe fshatrat.
“Në këtë model qytetërimi, që është i ngjashmë me prijësit e vjetër, korrupsioni, abuzimi me detyrën dhe shfrytëzimi i fondeve publike është normal dhe afërmendsh”, tha ai.
Por shoqëria rumune ka bërë progres në nivelin post-industrial në qytetet e mëdha. Për lidershipin e vjetër të PSD, protestat janë një pushtim i huaj, ata as që mund të shpjegojnë arsyen dhe refuzojnë të përshtaten.
Codru Vrabie, analist dhe këshilltar qeverie, thotë se problemi është strukturor dhe nuk lidhet vetëm me PSD, por me shumicën e partive në Rumani.
Në vend të edukimit të udhëheqësve politikë dhe ndërtimit të një ideologjie të fortë, ata zgjedhin për përfitime elektorale afatshkurtra dhe për të ngritur në detyrë njerëzit që i ndihmuan të arrijnë suksesin.
“Partitë rumune nuk kultivojnë njerëzit që sjellin ideologji, ide … te partia – gjëra që e bëjnë një parti një rezervuar të vizionit të së ardhmes,” tha ai.
“Askush nuk ofron një vizion se si do të duket Rumania pas shumë dekadash, për problemet me të cilat do të përballemi. Këta njerëz janë thjesht të verbër,” përfundoi ai.
