Pas thirrjes së parë të Nenit 50 të Traktatit të Lisbonës, kryeministrja britanike Theresa May i ka kaluar 21 muajt e fundit duke menduar për pamundësinë e një tërheqjeje të shpejtë nga Bashkimi Europian. Por me Parlamentin të vendosur të refuzojë marrëveshjen ekzistuese që ajo negocioi me liderët e BE-së, muzika është gati të ndalet.
Plani i kryeministres britanike Theresa May për të larguar vendin e saj nga Bashkimi Europian në një mënyrë të rregullt po shkatërrohet. Edhe pse ajo i ka mbijetuar një votimi mosbesimit, në muajin janar Parlamenti i Mbretërisë së Bashkuar me siguri do të kundërshtojë marrëveshjen e saj me liderët e BE-së. Në mënyrë që të shmanget një Brexit kaotik “pa marrëveshje”, qeveria e saj do të duhet të kërkojë shtyrje të datës së largimit ose të heqë dorë nga synimi për t’u larguar, të paktën përkohësisht.
Sido që të jetë, hapi i radhës do të ishte mbajtja e një referendumi të dytë me opsionin e një të ashtuquajturi largimi nga Brexit, i cili ndoshta do të ndryshonte vendimin e vitit 2016 për t’u larguar. Votuesit ende mund të vendosin të mbështesin marrëveshjen e May, të zgjedhin një marrëveshje “të stilit norvegjez”, ose të largohen nga BE-ja pa asnjë marrëveshje. Por sondazhet e fundit tregojnë se zgjedhja për të qëndruar në BE do të fitonte.
Si përfundoi në këtë pikë një vend me 400 vjet qeverisje kushtetuese dhe një kulturë kompromisi politik?
Shumica e komentuesve tregojnë problemin në dukje të pazgjidhshëm të kufirit irlandez. Sipas Marrëveshjes së të Premtes së Mirë të vitit 1998, e cila i dha fund dekadave të armiqësisë së dhunshme midis protestantëve dhe katolikëve në Irlandën e Veriut, Britania ra dakord të lejonte lëvizjen e lirë të personave, mallrave dhe disa shërbimeve përtej kufirit me Republikën e Irlandës. Një traktat i detyrueshëm ndërkombëtar pa ndonjë dispozitë për dalje, Marrëveshja e të Premtes së Mirë u nënshkrua nën supozimin se Britania dhe Irlanda do të mbeteshin në BE për një kohë të pacaktuar.
Marrëveshja e May me BE përfshin një “pengesë” që do të parandalonte ri-vendosjen e një kufiri të vështirë midis Irlandës së Veriut dhe Republikës Irlandeze në mungesë të një marrëveshjeje formale tregtare pas Brexit. Problemi është se më shumë se 100 anëtarë të partisë së Theresa May e kanë hedhur poshtë pengesën dhe do të votojnë kundër marrëveshjes së saj vetëm për këtë arsye.
Por përkrahja irlandeze është, në fakt, një çështje dytësore. Edhe nëse nuk do të kishte asnjë problem irlandez, një Brexit i rregullt do të ishte i pamundur brenda dy viteve të caktuara në Britaninë e Madhe sipas nenit 50 të Traktatit të Lisbonës. Siç theksova në tetor, zinxhirët e furnizimit të prodhimit britanik janë aq shumë të integruar me ato të të Europës kontinentale, saqë ata nuk do të mund t’i mbijetonin krijimit të papritur të të doganave dhe kontrolleve të tjera në kufirin britanik. Industritë britanike të automobilave, hapësirës ajrore dhe instrumenteve të precizionit do të shkatërroheshin.
Për të qenë të saktë, shumë vende jo-europiane eksportojnë sasi të mëdha mallrash industriale në BE. Por, ndryshe nga mallrat britanike, këto zakonisht e kalojnë kufirin e BE-së vetëm një herë. E njëjta gjë do të mbetej e vërtetë për mallrat e Britanisë vetëm pasi vendi të shkëputej nga rrjeti i zinxhirëve europianë të furnizimit. Kjo detyrë do të ishte e krahasueshme me ristrukturimin e vendeve postkomuniste pas rënies së Këshillit për Ndihmë të Ndërsjellët Ekonomike (Comecon, blloku tregtar i kohës sovjetike). Realizimi i kësaj do të zgjaste pesë ose më shumë vite.
Pas referendumit të vitit 2016, qeveria e Theresa May duhet të kishte mbajtur një diskutim prej të rrituri në lidhje me formën që do të kishte Brexiti dhe jo thjesht të deklaronte “Brexit do të thotë Brexit.” Skenarët në të cilat Mbretëria e Bashkuar mund të mbetej në tregun e vetëm, bashkimin doganor ose të dyja bashkë ishin në ofertë nga BE-ja. Qeveria gjithashtu duhet të kishte bërë shumë më tepër për të njoftuar komunitetin e biznesit për planet e saj.
Për më tepër, nëse qëllimi ishte gjithmonë të largohej nga tregu i vetëm dhe nga bashkimi doganor, duke mbajtur vetëm një marrëveshje tregtie të lirë me Europën, qeveria duhet ta kishte bërë të qartë se do të kishte nevojë për një “periudhë zbatimi” prej së paku pesë vjetësh për ta bërë këtë në një mënyrë të rregullt. Gjatë kësaj kohe, ajo do të veprojë në përputhje me ligjet europiane – duke përfshirë detyrimin e saj për të paguar rreth 13 miliardë paund (16.4 miliardë dollarë) në vit për buxhetin e BE-së. May nuk duhet ta kishte thirrur Nenin 50 derisa të gjitha këto vendime të ishin marrë, të kishte komunikuar me palët përkatëse dhe të kishte rënë dakord të paktën në parim.
Një arsye pse qeveria e May përfundoi duke marrë qasjen e kundërt është se as politikanët e lartë dhe as burokratët nuk e kuptuan shkallën në të cilën ekonomia britanike është e ndërthurur me Europën. Ata duket se nuk e kuptonin dot faktin që një Brexit i shpejtë në një marrëveshje tregtie të lirë është logjikisht e pamundur.
Por problemi më i madh ishte se një shqyrtim i balancuar i opsioneve të mundshme do të kishte hedhur poshtë gënjeshtrën mbi të cilën ishte bazuar fushata e “Largimit”. Ideja që Britania mund të siguronte një “marrëveshje të besueshme” dhe të mbante një qasje “pa fërkime” në tregun e vetëm duke ndjekur marrëveshjet e veta tregtare kudo tjetër ishte gjithmonë një fantazi.
Duke iu druajtur pasojave politike të kësaj të vërtete themelore, May miratoi një strategji negocimi totalisht jo reale, duke shpresuar që “një lloj Brexit” të ndodhte përpara se publiku britanik të kuptonte se ishte mashtruar. Sot, vetëm tre muaj para datës së daljes, ky démarche thellësisht mashtrues është shpërbërë para syve të May-t, ashtu siç duhet të ndodhë.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. R.I.P. Brexit?
