Të gjendur përballë kleptokracisë autoritare të Rusisë në veri dhe lindje të tyre, ukrainasit – pa pushim, dhe me kryengritje masive periodike – kanë zgjedhur një rrugë politike shumë ndryshe në dekadat e fundit. Nëpërmjet disa cikleve zgjedhjesh dhe protestash popullore, Ukraina ka ecur drejt idealeve demokratike të shtetit të së drejtës, mbrojtjes së lirive individuale, lirisë së shprehjes dhe organizimit, zgjedhjeve të lira dhe të ndershme dhe zgjidhjes paqësore të konflikteve të brendshme.
Lufta e Rusisë kundër Ukrainës përfaqëson një pikë kthese historike. Në On Point të kësaj jave, komentuesit e Project Syndicate – duke përfshirë Helen Thompson të Kembrixhit, Kenneth Rogoff të Harvardit dhe Kori Schake i Institutit Amerikan Enterprise – ofrojnë analiza dhe parashikime ekskluzive se çfarë do të thotë lufta për balancën globale të pushtetit, ekonomitë kombëtare dhe rajonale, tregjet e energjisë, sistemin global financiar dhe monetar, përhapjen e armëve bërthamore dhe çështje të tjera kritike.
Sot, organizatat ndërkombëtare e klasifikojnë Ukrainën si një demokraci më pak se të plotë – por aspiruese. Rrugët divergjente të Rusisë dhe Ukrainës – diktatura gjithnjë e shtrënguar e presidentit rus Vladimir Putin kundrejt shoqërisë së hapur ndonjëherë kaotike të Ukrainës – e bënë më të mundshëm pushtimin e fundit të Kremlinit.
Një nga ndryshimet kryesore midis autokracive dhe demokracive është se demokracitë mbrojnë të drejtat e fjalës së lirë dhe të tubimit, si dhe të protestës popullore. Siç e dinë qytetarët e demokracive, disa rrega për mbajtjen e protestave janë të nevojshme për të ruajtur paqen, dhe ndonjëherë këto rregulla shkojnë shumë larg, duke penguar ushtrimin e këtyre të drejtave.
Por diktaturat, si ajo e Putinit, thjesht nuk mund të tolerojnë protesta – të paktën të llojit që kritikojnë qeverinë. Kremlini po kërcënon tani rusët që demonstrojnë kundër luftës në Ukrainë me “ndëshkim të ashpër” për organizimin e “trazirave masive”. Parlamenti rus i kontrolluar nga Putini po shqyrton një ligj që do të vendosë dënime me 15 vjet burg për ata që “falsifikojnë” informacionet rreth “operacionit special ushtarak” në Ukrainë.
Autokratët gjithashtu kanë më shumë gjasa të shkaktojnë lëndime fizike ndaj protestuesve. Në fakt, një goditje e mëparshme e dhunshme në Kiev ishte prolog i përmbysjes eventuale të presidentit të fundit pro-rus të Ukrainës, Viktor Yanukovych, në vitin 2014. Në një përpjekje për të qetësuar zonat pro-perëndimore në Ukrainë, Yanukovych flirtoi me Bashkimin Evropian, duke njoftuar në vitin 2013 qeveria e tij do të nënshkruante një Marrëveshje Asociimi me BE-në. Por në fund të nëntorit 2013, nën presionin e Putinit, ai u largua papritur nga BE-ja dhe në vend të kësaj sinjalizoi një preferencë për t’u bashkuar me Bashkimin Ekonomik Euroaziatik të propozuar dhe udhëhequr nga Rusia.
Të habitur nga lëvizja e Yanukovych, demonstruesit u mblodhën në sheshin Maidan të Kievit. Në orët e para të 30 nëntorit, një grup i vogël protestuesish po rrinte së bashku me punëtorët e bashkisë që po ngrinin një pemë Krishtlindjeje, kur një kontingjent nga Berkut, një forcë speciale e policisë ukrainase, u shfaq papritur, duke sulmuar protestuesit dhe punëtorët me çizme dhe shkopinj gome . Dhuna kundër demonstruesve paqësorë, e urdhëruar nga Yanukovych, ishte e pazakontë për Ukrainën në atë kohë.
Pamjet e të rinjve të gjakosur teksa i fusnin në automjetet e policisë shkaktuan një shpërthim të madh zemërimi dhe më shumë se gjysmë milioni demonstrues u vlerësuan se ishin grumbulluar në qendër të Kievit më 1 dhjetor. Ky ishte fillimi i protestave të Euromaidan, të cilat kulmuan në shkurt 2014 me largimin e Yanukovych nga Ukraina në Rusi. Putini aludoi kohët e fundit për këto ngjarje në një fjalim që justifikonte sulmin aktual në Ukrainë, duke pretenduar në gjuhën oruelliane se Yanukovych u rrëzua në një “grusht shteti”.
Sulmi fizik i Putinit ndaj Ukrainës mbyll një periudhë sulmesh politike ndaj demokracisë në mbarë botën. Shumë nga agresorët janë zgjedhur liderë, të cilët, si Yanukovych, vunë në shënjestër kushtetutat e vendeve të tyre dhe shkelën të drejtat themelore të qytetarëve. Autokratët aspirantë e kanë ndjekur këtë shembull në vende të ndryshme si Brazili, Venezuela dhe Nikaragua; Hungaria, Polonia dhe Serbia; dhe Turqia, Filipinet dhe Shtetet e Bashkuara.
Këta demokratë të prapambetur janë mbështetur tek njëri-tjetri për mbështetje, duke formuar një aleancë të nënkuptuar. Ish-presidenti amerikan, Donald Trump, ishte një nga personat kyç të saj dhe punoi shumë për të përkrahur liderët me të njëjtin mendim – përfshirë duke u ofruar atyre një vizitë të lakmuar në Shtëpinë e Bardhë. Trump tregoi qartë preferencat e tij në vitin 2019 duke pritur kryeministrin autokratik të Hungarisë, Viktor Orban, ndërsa kërkoi që presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky të paguante rrugën e tij në Uashington duke nisur procedurat ligjore kundër rivalit të mundshëm të Trump për presidencën, Joe Biden.
Pushtimi rus i Ukrainës ka shkatërruar këtë aleancë jo të shenjtë të autokratëve aspirantë që e shihnin Putinin si një lider shumë të fortë. Orban e ka denoncuar pushtimin, ndërsa Polonia po pranon një fluks refugjatësh ukrainas. Si Hungaria ashtu edhe Polonia kanë arsye të reja për të vlerësuar anëtarësimin e tyre në NATO.
Prandaj, le të shpresojmë që agresioni i Putinit të rivendosë një ndjenjë qëllimi të përbashkët midis shoqërive të lira dhe të bindë autokratët e mundshëm se paqja, siguria dhe mbijetesa kombëtare ia vlejnë çmimin e pranimit në klubin demokratik. Atje, të drejtat dhe liritë e qytetarëve do të kenë një shans më të mirë për t’u respektuar.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. The Global Struggle for Democracy Is in Ukraine
