Mes një rritjeje tjetër të fluksit të emigrimit përgjatë rrugës ballkanase, një politikë më kufizuese vizash po debatohet në nivelin e Bashkimit Evropian. Megjithatë, disa nga masat në shqyrtim mund të kenë efekte të dëmshme në aspiratat evropiane të shteteve të Ballkanit Perëndimor.
Presidenca aktuale çeke e Këshillit të BE-së po luan një rol të paqartë, duke reflektuar një mospërputhje më të gjerë midis politikës së BE-së për e4migracionin dhe politikës së saj të zgjerimit. Ndryshe nga mbështetja e saj deklarative për zgjerim në Ballkanin Perëndimor dhe lobimi i fundit për liberalizimin e vizave për qytetarët e Kosovës, Praga ka kërcënuar disa nga shtetet e rajonit me pezullimin e regjimeve të tyre pa viza.
Një masë e tillë do të ishte një hap i rrezikshëm që vetëm sa do të thellonte zhgënjimin e ndërsjellë në marrëdhëniet midis BE-së dhe BB6, pasi do të vinte në pikëpyetje besueshmërinë tashmë të zbehur të procesit të zgjerimit. Aspiratat e BE-së të Ballkanit Perëndimor mund të bien kështu lehtësisht peng i një krize tjetër emigracioni.
BE-ja paralajmëron rajonin
Që nga fillimi i verës, rruga e emigrimit përmes Ballkanit është rikthyer përsëri në jetë me qindra kalime të tentuara çdo ditë. Ndërsa numri i emigrantëve që mbërrijnë përgjatë rrugës rritet, emigrimi po rifiton rëndësinë e tij politike në shtetet anëtare në itinerar, si dhe në nivel BE-je.
Qeveria çeke aktualisht duhet t’i përgjigjet çështjes në shumë fronte. Së pari, territori çek është bërë një pjesë aktive e rrugës ndërsa emigrantët përpiqen të anashkalojnë kufijtë austriak. Ndërkohë, Çekia mban presidencën e radhës të Këshillit të BE-së, në të cilin emigrimi ka qenë një çështje e paqëndrueshme politike dhe zyrtarët çekë tani moderojnë debatin.
Në mes të tetorit, mediat evropiane raportuan se Praga po mbanye një qëndrim të ashpër ndaj shteteve të Ballkanit Perëndimor, territoret e të cilëve përdoren nga emigrantët si pika hyrëse. Një memo jozyrtare, që thuhet se mban si autor Presidencën Çeke të BE-së, i bëri thirrje veçanërisht Serbisë dhe Shqipërisë që të shtrëngojnë politikat e tyre të vizave ndaj vendeve të treta nga e kanë origjinën shumë prej emigrantëve.
Ministri i Brendshëm çek Vít Rakusan, i cili është përgjegjës për politikën e emigracionit në Çeki dhe aktualisht edhe brenda Këshillit të BE-së, përdori një gjuhë të ngjashme pas takimit të Këshillit të Drejtësisë dhe Çështjeve të Brendshme. Qëndrimi i tij ishte në përputhje me atë të Komisioneres Evropiane për Çështjet e Brendshme Ylva Johansson, dhe disa kryeqyteteve të BE-së që bënin thirrje për një përgjigje më kufizuese ndaj krizës së emigracionit.
Sinjali i qartë i Presidencës Çeke u pasua menjëherë me reagime të ashpra politike si në Serbi ashtu edhe në Shqipëri.
A është vërtet Presidenca Çeke në anën e Ballkanit Perëndimor?
Ushtrimi i një presioni kaq të fortë politik mbi shtetet e Ballkanit Perëndimor mund të duket logjik në kontekstin e përshkallëzimit të krizës së emigracionit. Megjithatë, kjo vjen si një surprizë në dritën e politikës së zgjerimit dhe veçanërisht kur merret parasysh angazhimi i deklaruar më parë i Presidencës Çeke të BE-së për mbështetjen e integrimit në BE të Ballkanit Perëndimor.
Praga pretendoi në mënyrë të përsëritur se Ballkani Perëndimor dhe ringjallja e perspektivës së tij evropiane ishin një nga prioritetet e saj kryesore politike për Presidencën Çeke të BE-së. Megjithatë, rajoni si i tillë dhe e gjithë politika e zgjerimit u lanë në hije nga agresioni rus kundër Ukrainës dhe aspiratat evropiane të kësaj të fundit.
Ndërkohë që zyrtarët çekë janë aktualisht në një qëndrim unik për të vendosur axhendën politike në nivel të BE-së dhe për të ndikuar në debatin e zgjerimit, ata kanë investuar pothuajse të gjithë kapitalin e tyre politik për mbështetjen e Ukrainës dhe përgjigjen ndaj krizës energjetike që pasoi. Në fakt, Ballkani Perëndimor i supozuar me prioritet u zhduk nga rendi i ditës gjatë gjysmës së parë të Presidencës Çeke.
Ndryshe nga premtimet e bëra nga qeveria çeke në të kaluarën, samiti BE-Ballkani Perëndimor nuk do të zhvillohet gjatë Presidencës Çeke. Takimet e fundit të nivelit të lartë të këtij lloji, të mbajtura në Bled dhe Paris gjatë presidencës së mëparshme sllovene dhe franceze, nuk arritën të japin ndonjë progres në procesin e zgjerimit; në vend të kësaj, ata vetëm e thelluan zhgënjimin midis liderëve të Ballkanit Perëndimor.
Samiti i fundit i Komunitetit Politik Evropian të sapokrijuar, i organizuar nga presidenca çeke në Pragë në tetor, nuk dërgoi asnjë mesazh pozitiv as për Ballkanin Perëndimor. Ishte e qartë që në fillim se platforma e dobët institucionale e prezantuar nga presidenti francez Emmanuel Macron është thjesht një mjet plotësues i politikës së zgjerimit dhe si i tillë nuk do ta çojë Ballkanin Perëndimor përpara në rrugën e tij drejt BE-së.
Duke hequr dorë nga ambicia e saj për të organizuar një samit në shkallë të plotë BE-BP, Presidenca Çeke ka humbur një shans për t’i dhënë zgjerimit një shtysë dëshpërimisht të nevojshme pas një periudhe të gjatë zhgënjimi të ndërsjellë.
Paradoksi i vizave të Kosovës
Në atmosferën e një mungese të përgjithshme të interesit politik në Ballkanin Perëndimor, Ministria Çeke e Punëve të Jashtme ka qenë i vetmi aktor politik që theksoi nevojën për të ringjallur procesin, duke bërë gjithashtu disa përpjekje për të. Ministri i Jashtëm Jan Lipavsky dhe zëvendësministrat e tij bënë disa vizita në rajon dhe zhvilluan takime dypalëshe me homologët e tyre.
Më e rëndësishmja, Lipavsky udhëtoi në Kosovë në fund të shtatorit për t’u takuar me presidenten Vjosa Osmani dhe kryeministrin Albin Kurti me një mesazh të fortë mbështetjeje nga ana e Çekisë për integrimin e Kosovës në BE. Vizita u cilësua si me një qëllim të vetëm madhor: të sigurojë Prishtinën se Presidenca Çeke do të punojë në nivel të BE-së për të zhbllokuar procesin e liberalizimit të vizave për qytetarët e Kosovës.
“Afera famëkeqe e vizave” ka bllokuar rrugën evropiane të Kosovës dhe ka kontaminuar të gjithë kushtëzimin e politikës së zgjerimit për vite me radhë. Në vitin 2018, Komisioni konkludoi se Kosova kishte përmbushur kriteret e përcaktuara për heqjen e vizave. Megjithatë, që atëherë, shtetet anëtare nuk kanë arritur të arrijnë marrëveshjen politike të nevojshme për një vendim unanim në Këshillin e Evropës.
Marrëveshja për një regjim pa viza për Kosovën do të ishte një arritje e jashtëzakonshme politike për Presidencën Çeke dhe si e tillë mund të shërbejë si një nxitës i rëndësishëm për besueshmërinë e procesit të zgjerimit. Megjithatë, atmosfera aktuale brenda BE-së tregon se një marrëveshje politike vështirë se mund të pritet në nivel evropian. Menjëherë pas vizitës entuziaste të Lipavsky-t në Kosovë, kushte shtesë për liberalizimin e vizave u vunë në tryezë nga disa anëtarë të BE-së, sipas raportimeve të mediave.
Mosmarrëveshja midis axhendave të vendosura nga ministrat e jashtëm dhe të brendshëm çek është karakteristikë e dilemës së tanishme në të gjithë qasjen e BE-së ndaj rajonit. Nga njëra anë, kryeqytetet pro-zgjerimit të BE-së bëjnë thirrje për heqjen e barrierave në Ballkanin Perëndimor: në fillim të kësaj jave, Ministrja e Jashtme gjermane Annalena Baerbock vlerësoi vendimin për lirinë e lëvizjes brenda rajonit, të rënë dakord nga krerët rajonalë në Berlin, duke i bërë thirrje të hapur partnerëve të BE-së që të ofrojnë liberalizimin e vizave për Kosovën.
Ndërkohë, një grup aktorësh politikisht të zëshëm që e shikojnë rajonin kryesisht përmes lenteve të emigracionit tani po rimarrin fuqinë e tyre. Edhe kolegia e Baerbock në qeverinë gjermane, Ministrja e Brendshme Nancy Faeser. Ndarja ndjek logjikën e mospërputhjes midis axhendave të atyre që janë përgjegjës për çështjet e brendshme të BE-së dhe atyre që promovojnë interesat e saj të jashtme.
Megjithatë, prioritizimi i politikës kufizuese të migracionit mbi perspektivën e zgjerimit në nivelin politik evropian mund të gërryejë më tej besueshmërinë e rrugës evropiane të Ballkanit Perëndimor.
Dëmi i mundshëm dhe si ta shmangim atë
Sinjalet e dërguara Shqipërisë dhe Serbisë nga Presidenca Çeke tregojnë vetëm pezullimin e regjimit pa viza si zgjidhjen e fundit. Nga ana tjetër, edhe gjuha e përdorur mund të ketë pasoja shkatërruese për dinamikën e procesit të integrimit të Ballkanit Perëndimor në BE dhe besueshmërinë e tij brenda rajonit.
Që nga fillimi i luftës ruse kundër Ukrainës, liderët dhe shoqëritë e Ballkanit Perëndimor mund të kenë ndjerë një zhgënjim legjitim që rruga e tyre drejt Evropës ishte pezulluar pasi BE-ja ka qenë e zënë duke iu përgjigjur krizës në Lindje.
Që procesi të rifitojë besueshmërinë, jo vetëm që është e nevojshme që shtetet e Ballkanit Perëndimor të demonstrojnë një përkushtim të fortë pro-reformave, por gjithashtu që të dërgohet një sinjal i qartë nga BE-ja se dera është ende e hapur. Qeveritë e rajonit duhet patjetër të punojnë shumë në përmbushjen e kritereve të përcaktuara nga BE-ja, duke përfshirë harmonizimin e politikave të vizave.
Megjithatë, pezullimi i regjimit pa viza do t’i bënte qytetarët në të gjithë rajonin të ndiejnë se po vihen në prapavijë edhe një herë, këtë herë për shkak të krizës së emigracionit. Një mesazh i tillë mund të dëmtojë seriozisht besimin e mbetur që shtetet e Ballkanit Perëndimor kanë ende në perspektivën e tyre evropiane.
Me dy muaj të mbetur deri në fund të mandatit të saj, nuk ka gjasa që Presidenca Çeke e BE-së të lërë ndonjë gjurmë të rëndësishme në procesin e integrimit të Ballkanit Perëndimor në BE. Megjithatë, zyrtarët çekë duhet të paktën të koordinojnë aktivitetet e tyre në nivel të BE-së dhe të marrin parasysh me kujdes çdo sinjal që ata dërgojnë në rajon.
Më e rëndësishmja, nga pozicioni i një mbështetësi të vetëshpallur të aspiratave evropiane të rajonit, zyrtarët çekë duhet të përmbahen nga deklaratat dhe veprimet që mund të thellojnë më tej zhgënjimin në Ballkanin Perëndimor.