Familjet huamarrëse shqiptare, të cilat u përballën me rritje dramatike të kësteve të kredive së fundmi, ka gjasa do të përfitojnë një ulje të lehtë në pjesën e dytë të vitit pasi interesat e bonove të thesarit 12-mujore, të cilat përbëjnë referencën kryesore në tregun e kredive, filluan të bien nga nivelet anomalisht të larta të shënuara në fillim të dhjetorit.
Në ankandin e fundit të zhvilluar nga Banka e Shqipërisë për llogari të Ministrisë së Financave më 4 janar, rezultati mesatar i ponderuar ra në 5.34% ndërsa kërkesa e bankave për të blerë bonot kapërceu në masën 120% shumën e shpallur. Interesi në ankandin paraardhës të zhvilluar më 27 dhjetor ishte 5.47%, ndërsa në ankandin e 1 dhjetorit ishte 5.8%.
Një pjesë shumë e madhe e kredive që ofrohen nga bankat në Shqipëri mbështeten në interesin e bonove të thesarit njëvjeçare, mbi të cilin bankat mbajnë një prim. Interesat e bonove u rritën në mënyrë marramendëse nga 1.6% në fillim të vitit 2022 në 5.8% në fund të vitit, gjë që u konvertua në një shtrenjtim të kësteve të kredive me 20-40%.
Interesat e kredive të reja të akorduara nga bankat në lekë u rritën në 8.4% në tetor 2022, nga 6.4% që ka qenë interesi mesatar në dy vitet e fundit, sipas të dhënave të Shoqatës Shqiptare të Bankave. Interesi mesatar i kredive për blerje banesash u rrit në 4.9% në tetor, nga 3.5% që pati qenë mesatarisht në vitet 2020 dhe 2021, pra para krizës aktuale. Në nëntor 2022, interesi mesatar i të gjitha kredive në lekë u ul në 7.9% ndërsa interesi i kredive për shtëpi ra në 4.6% duke sinjalizuar se piku i normave të larta të interesit duket se ka kaluar.
Interesi i kredive overdraft, të cilat janë kreditë më të shtrenjta, vijoi të rritej në nëntor në 13%. Ndryshe nga kreditë në lekë, kreditë e reja në euro nuk kanë pësuar ndryshime kaq dramatike. Për periudhën tremujore shtator-tetor-nëntor, kreditë në euro për individët u dhanë përkundrejt interesit mesatar 3.7% ndërsa para krize, interesi mesatar ishte 3.6%. Një numër shumë i vogël shqiptarësh kanë mundësi të marrin kredi në euro, për shkak se një reformë rregullatore nga Banka e Shqipërisë disa vite më parë ka nxitur bankat e nivelit të dytë që të shkurajojnë klientët me të ardhura në lekë që të marrin kredi në valutë si dhe vetë bankat i ka detyruar që të mos kreditojnë valutë të pambuluar me depozita në valutë, pra që të mbajnë pozicione të hapura përballë rrezikut të kursit të këmbimit. Për rrjedhojë, kreditë në euro jepen përgjithësisht për individët që kanë mundësi të dëshmojnë se kanë të ardhura të vazhdueshme në valutë.
Ndryshimi i lartë i interesit të kredive në lekë në krahasim me ndryshimin e kredive në euro duket se nuk lidhet me politikën monetare, por me huamarrjen e tepërt nga qeveria, e cila është shumë e ngarkuar me borxhe dhe ka një pjesë të madhe të borxheve afatshkurtra. Në kushtet kur qeverisë i duhet të rishesë vazhdimisht në treg një volum borxhi publik prej afro 200 miliardë lekësh, atëherë bankat, të cilat janë blerëset kryesore të këtij borxhi, kanë fuqi përcaktuese për të imponuar interesa të larta. Për rrjedhojë, ecuria e interesave të bonove të thesarit, dhe rrjedhimisht, të kredive të shqiptarëve, do të varen në vijim nga kujdesi që qeveria do të tregojë për të shmangur huamarrjen e tepërt. Por duke qenë se Shqipëria përballet me zgjedhje këtë vit, kjo sugjeron se ka pak shpresa për optimizëm. Qeveria sakaq ka ndërmarrë financime të konsiderueshme të pushtetit vendor, për rindërtimin nga tërmeti i tre viteve më parë, financime që shikohen gjerësisht si shpenzime elektorale.
Ndryshe nga kredimarrësit e rinj në valutë, kredimarrësit ekzistues janë përballur gjithashtu me rritje të kësteve të kredive për shkak se kontratat e tyre kanë për normë referuese zakonisht interesin euribor. Euribori 12 mujor është rritur nga pothuajse zero që ishte përgjatë viteve të fundit, në 3%.