Me shumicën e amerikanëve që besojnë se Shtetet e Bashkuara janë në rënie, Donald Trump pretendon se ai mund ta “bëjë Amerikën përsëri të madhe”. Por premisa e Trump është thjesht e gabuar dhe janë mjetet juridike të propozuara nga ai që përbëjnë kërcënimin më të madh për Amerikën.
Amerikanët janë shqetësuar gjatë për rënien. Menjëherë pas themelimit të kolonisë së Gjirit të Masaçusetsit në shekullin e shtatëmbëdhjetë, disa puritanë ankoheshin për humbjen e një virtyti të mëparshëm. Në shekullin e tetëmbëdhjetë, etërit themelues studiuan historinë romake kur mendonin se si të mbanin një republikë të re amerikane. Në shekullin e nëntëmbëdhjetë, Charles Dickens vërejti se nëse duhet t'u besohet amerikanëve, vendi i tyre “ka qenë gjithmonë në depresion dhe është gjithmonë në stagnacion, dhe është gjithmonë në një krizë alarmante dhe kurrë nuk ka qenë ndryshe”. Në një kopertinë të një reviste të vitit 1979 për rënien kombëtare, Statuja e Lirisë shfaqet me një lot që i rrjedh në faqe.
Por ndërsa amerikanët janë tërhequr prej kohësh nga ajo që unë e quaj “shkëlqimi i artë i së kaluarës”, SHBA-ja nuk ka pasur kurrë fuqinë që shumëkush e imagjinon. Edhe me burimet mbizotëruese, Amerika shpesh nuk ia ka dalë të arrijë atë që dëshiron. Ata që mendojnë se bota e sotme është më komplekse dhe më e trazuar se në të kaluarën, duhet të kujtojnë një vit si 1956, kur SHBA-ja nuk qe në gjendje të parandalonte shtypjen sovjetike të një revolte në Hungari; dhe kur aleatët tanë Britania, Franca dhe Izraeli pushtuan Suezin. Për të parafrazuar komedianin Will Rogers, “hegjemonia nuk është ajo që ka qenë dhe nuk ka qenë kurrë”. Periudhat e “deklinizmit” (rënies) na tregojnë më shumë për psikologjinë popullore sesa për gjeopolitikën.
Megjithatë, ideja e rënies prek qartë një nerv të papërpunuar në politikën amerikane, duke e bërë atë ushqim të besueshëm për politikën partizane. Ndonjëherë, ankthi për rënien çon në politika proteksioniste që bëjnë më shumë dëm sesa mirë. Dhe ndonjëherë, periudhat e arrogancës çojnë në politika të tepruara siç është Lufta në Irak. Nuk ka asnjë virtyt në nënvlerësimin apo mbivlerësimin e fuqisë amerikane.
Kur vjen puna te gjeopolitika, është e rëndësishme të bëhet dallimi midis rënies absolute dhe relative. Në një kuptim relativ, Amerika ka qenë në rënie që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore. Ajo s'do të përbënte më kurrë gjysmën e ekonomisë botërore dhe nuk do të kishte një monopol mbi armët bërthamore (të cilat Bashkimi Sovjetik i bleu në 1949). Lufta kishte forcuar ekonominë amerikane dhe kishte dobësuar të gjithë të tjerët. Por ndërsa pjesa tjetër e botës e mori veten, pjesa e Amerikës në PBB-në globale ra në një të tretën deri në vitin 1970 (afërsisht pjesa që kishte në prag të Luftës së Dytë Botërore).
Presidenti Richard Nixon e pa këtë si një shenjë rënieje dhe e hoqi dollarin nga standardi i arit. Por dollari mbetet i spikatur gjysmë shekulli më vonë dhe pjesa e Amerikës në PBB-në globale është ende rreth një e katërta. As “rënia” e Amerikës nuk e pengoi atë të mbizotëronte në Luftën e Ftohtë.
Në ditët e sotme, rritja e Kinës përmendet shpesh si dëshmi e rënies amerikane. Duke parë marrëdhëniet SHBA-Kinë, vihet re se ka pasur vërtet një ndryshim në favor të Kinës, i cili mund të portretizohet si rënie amerikane, në një kuptim relativ. Por në terma absolutë, SHBA-ja është ende më e fuqishme dhe ka të ngjarë të mbetet e tillë. Kina është një konkurrente mbresëlënëse, por ka dobësi të konsiderueshme. Kur vjen fjala për ekuilibrin e përgjithshëm të fuqisë, SHBA-ja ka të paktën gjashtë avantazhe afatgjata.
Njëra është gjeografia. SHBA-ja është e rrethuar nga dy oqeane dhe dy fqinjë miqësorë, ndërsa Kina ndan një kufi me 14 vende dhe është e përfshirë në mosmarrëveshje territoriale me disa, përfshirë Indinë. E dyta është pavarësia relative energjetike, ndërsa Kina varet nga importet.
Së treti, SHBA-ja e merr fuqinë nga institucionet e saj të mëdha financiare transnacionale dhe nga roli ndërkombëtar i dollarit. Një monedhë rezervë e besueshme duhet të jetë lirisht e konvertueshme dhe e rrënjosur në tregjet e thella të kapitalit dhe në sundimin e ligjit – të gjitha këto që i mungojnë Kinës. Së katërti, SHBA-ja ka një avantazh relativ demografik si i vetmi vend i madh i zhvilluar që aktualisht parashikohet të ruajë vendin e saj (e treta) në renditjen globale të popullsisë. Shtatë nga 15 ekonomitë më të mëdha të botës do të kenë një fuqi punëtore në tkurrje gjatë dekadës së ardhshme; por fuqia punëtore amerikane pritet të rritet, ndërsa Kina arriti kulmin në 2014.
Së pesti, Amerika ka qenë prej kohësh në ballë në teknologjitë kryesore (bio, nano, informacion). Kina po investon shumë në kërkime dhe zhvillim – ajo tani ka rezultate të mira për sa i përket patentave – por sipas metrikës së saj, universitetet e saj kërkimore ende renditen pas institucioneve amerikane. Së fundmi, sondazhet ndërkombëtare tregojnë se SHBA-ja tejkalon Kinën në fuqinë e butë të tërheqjes.
SHBA-ja ka një pozicion të fortë në konkurrencën e fuqive të mëdha të shekullit të njëzet e një. Por nëse amerikanët i nënshtrohen histerisë për ngritjen e Kinës, ose vetëkënaqësisë për “kulmin” e saj, SHBA-ja mund t'i luajë dobët kartat e saj. Hedhja e kartave me vlerë të lartë – përfshirë aleancat e forta dhe ndikimin në institucionet ndërkombëtare – do të ishte një gabim serioz. Kjo jo vetëm që s'do ta bënte Amerikën përsëri të madhe, por do ta dobësonte shumë atë.
Amerikanët i druhen më shumë rritjes së nacionalizmit populist në vend se sa rritjes së Kinës. Politikat populiste, të tilla si refuzimi për të mbështetur Ukrainën ose tërheqja nga NATO-ja, do t'i bënin dëm të madh fuqisë së butë të SHBA-së. Nëse Trump fiton presidencën në nëntor, ky vit mund të jetë një pikë kthese për fuqinë amerikane. Së fundi, ndjenja e rënies mund të jetë e justifikuar.
Edhe nëse fuqia e tij e jashtme mbetet dominuese, një vend mund të humbasë virtytin dhe tërheqjen e tij të brendshme për të tjerët. Perandoria Romake zgjati shumë pasi humbi formën e saj republikane të qeverisjes. Siç vërejti Benjamin Franklin për formën e qeverisjes amerikane të krijuar nga themeluesit: “Një republikë nëse mund ta mbani”. Duke qenë se demokracia amerikane po bëhet më e polarizuar dhe e brishtë, është pikërisht ky zhvillim që mund të shkaktojë rënien amerikane.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. American Greatness and Decline