Blerim Çakolli ka një diplomë bachelor dhe master nga Fakulteti Juridik i Universitetit të Prishtinës. Që kur u diplomua tre vite më parë, ai ka punuar me kohë të plotë, jo si një avokat, por si një kamerier në një restorant.
“Pasi përfundova studimet e mia, aplikova për shumë vende pune që lidheshin me profesionin tim, në ministri të qeverisë, në gjykata dhe institucione të tjera publike, por nuk ia dola”, thotë Blerimi, ulur në një tjetër restorant në qendër të kryeqytetit të Kosovës.
Blerimi, i cili së shpejti mbush 30, është një nga shumë të rinjtë kosovarë i cili ka zbuluar se marrja e një diplome universiteti nuk garanton një vend pune në ekonominë e dobët të shtetit më të ri të Europës.
Në Kosovë, norma e papunësisë është 35.3 për qind dhe të rinjtë e papunë përbëjnë 61 për qind. Shumë njerëz kanë pak shpresa se gjërat do të përmirësohen së shpejti. Kjo u ilustrua fare mirë në muajt e parë të këtij viti kur më shumë se 100,000 njerëz u larguan nga vendi duke kërkuar azil në Bashkimin Europian. Ata nuk kishin arsye politike për ta bërë këtë, por thjesht po kërkonin për një jetë me perspektiva më të mira ekonomike.
Tani çdo ditë, shtetet e BE-së kthejnë kosovarë të cilëve nuk u janë pranuar kërkesat për qëndrim.
Blerimi filloi punë si një kamerier për të financuar studimet. Ai nuk priste që ky të ishte angazhimi i tij me kohë të plotë.
Kur ai i pyeti punëdhënësit përse aplikimet e tij kanë dështuar, shumica iu përgjigjën për shkak të mungesës tre vjeçare të eksperiencës profesionale. Por Blerimi beson se arsyeja e vërtetë është nepotizmi i përhapur. “Është bërë praktikë që punët reklamohen në sektorin publik thjesht për formalitet,” thotë ai. “Personi që duan të punojnë mund të ketë filluar punë atje me kohë.”
Ideja e Blerimit është e përhapur. Sipas një sondazhi këtë vit nga Programi për Zhvillim i Kombeve të Bashkuara, 81 për qind e kosovarëve besojnë se lidhjet familjare, ryshfetet, përkatësia politike dhe faktorë të tjerë që nuk kanë të bëjnë me meritën janë më të rëndësishme kur vjen fjala për të gjetur një vend pune në sektorin publik. Vetëm 15 për qind mendojnë se arsimi, eksperienca profesionale dhe trajnimi profesional luajnë një rol
“Unë kam kryer një trajnim një-vjeçar në gjykatën e faktit në Prishtinë, kam marrë pjesë në kurse trajnimi në sipërmarrje dhe kam qenë pjesë e kurseve të ofruar nga agjencia e punësimit publik,” thotë Blerimi. Kjo e fundit, thotë ai, nuk e ka kontaktuar atë kurrë atë që kur bëri trajnimin pavarësisht se shërbimi publik i punësimit do të thotë të ndihmosh të tjerët të gjejnë punë.
Në fund të vitit 2014, pati 6840 punëkërkues të regjistruar me diploma universiteti në Kosovë, sipas Ministrisë së Punës dhe Mirëqenies Sociale. Ky është një porcion i vogël i pothuajse 275,000 njerëzve që kërkojnë për punë në Kosovë. Por tregon se mijëra njerëz të edukuar mirë nuk gjejnë punë. Dhe numri i punëkërkuesve të regjistuar me diploma universiteti po rritet, duke nënvijëzuar një mospërputhje të madhe mes ofertës nga universitetet dhe kërkesës në tregun e punës.
Dhe, sigurisht, statistikat e papunësisë nuk përfshijnë shumë njerëz si Blerimi të cilët punojnë, por bëjnë punë të paguara pak dhe që kërkojnë pak aftësi në vend që të ndjekin profesionet në të cilat janë trajnuar.
Blerimi ndihet i komplimentuar kur shefi i thotë “ti nuk e ke vendin në këtë punë”. Megjithatë derisa të gjejë në punë më të mirë, ai thjesht duhet të vazhdojë të jetë një kamerier që të ofrojë mjete jetese për veten dhe anëtarët e tjerë të familjes. Të qenët një kamerier nuk është punë e lehtë, më thotë ai, por pjesa më e vështirë është përtypja e krenarisë që një diplomë master të jep.
“Studiova diçka tjetër, ëndërrova të bëhesha diçka tjetër dhe në mëngjes fillojë punë në diçka krejt tjetër,” thotë Blerimi.
“Kur mbarova masterin isha shumë i lumtur,” vazhdon ai. “Por së shpejti u zhgënjeva shumë. Isha më i lumtur kur studioja, sepse shpresa ishte pjesë e saj.”
Ende kur sheh Blerimin, vë re vetëm buzëqeshje dhe pozitivitet. Ai ka një shpjegim për këtë: “Buzëqeshja është pjesë e punës. Duhet të buzëqeshësh dhe t’i shërbesh klientëve, edhe nëse nuk je në humor të mirë. Një klient ka gjithnjë të drejtë edhe kur e ka gabim”.
Kjo është lloji i sjelljes që thonë se kërkojnë punëdhënësit. Por në Kosovë, edhe kur kombinohen dy diploma prestigjioze universitet, nuk është mjaftueshëm për të marrë punën që meriton.