Pas udhëtimit të gjatë, plot të papritura dhe shpesh çorientues në kërkim të kaçkavallit, Altin Raxhimi rikujton edhe një herë se si nisi ky kërkim shumëkuptimësh.
Në fakt, meqë jashtë ishte tmerr ftohtë dhe më duhej të prisja të më vinte nga shkolla ime bijë, e cila kishte hyrë në klasë të parë, iu vura të kërkoja në Google të gjitha variacionet e fjalës kaçkavall. Caciocavallo apo cascavaddu. Kečkevelj dhe keškevelj, kaškavalj, kaskaval, kashkaval, кашкавал, القشقوان dhe transliterimet në alfabet latin qashqawan e qasqawal, pastaj cașcaval dhe kaşkaval. Ndër gjetjet: “Kush e percau UCK-ne? Ali Ahmeti me ato shpijunat e shkijeve, xhi i ka ne parti… kashkavall bullgarije hahahah.” U shit dhe Ali Ahmeti. Një seri fumetti nga Palermo, me personazh Bernardo Provenzanon, bosin e mafias siçiliane, pati këtë emër, Caciocavallo. Ferdinandi IV i Napolit, i çmendur komplet, porosiste kardinalin Ruffo “famme truvà tante casecavalle,” kur të vij, dua të gjej shumë koka të varura (ndër rebelët.)
Puna ishte, a do arrija dot të mos merresha me tekstin e kaçkavallit, me domethënien e tij të drejtpërdrejtë: me historitë, me mistifikimet e primogjeniturës dhe përkatësisë dhe inxhineritë sociale rezultuese (në këtë rast, të primogjeniturës së djathit kaçkavall), apo me përdorimin idiomatik të kaçkavallit në shqip (=hajvan), por me nëntekstin: “ore, çfarë është tamam ky djathi dhe si bëhet?”, dhe kontekstin: “bota pastorale, shtegtimi i bagëtive.”
Dhjetëmijë fjalët që hodha këtë verë në format epub dhe mobi për t’u lexuar në tablete — pesëdhjetë-gjashtëdhjetë faqe në letër — ishin hapi i fundit, shpresoj me zemër të jetë i fundit, që mora në këtë drejtim.
Mua më luan mendsh fakti që njerëzia sot duket sikur merren vetëm me kuptimet e drejtpërdrejta, duke harruar gjërat e nënkuptuara. Në mënyrë të tillë, miq e dashamirë, media dhe mllefe, filluan të talleshin rëndshëm me projektin vjet në shkurt, pasi merreshin me domethënien e drejtpërdrejtë, kaçkavall=gomar dhe se këtë çudi do e botonte një entitet me emrin Qendra për Zhvillimin dhe Demokratizimin e Institucioneve. Si ka mundësi që kaq shumë njerëz do talleshin badihava me mundimin tim sizifian pa u marrë me nëntekstin e tij pastoral?
Njësoj si me atë barcaletën e vjetër dhe të egër për luftën e Bosnjes. Kur pyetën ushtarin e shkretë që ruante një varr masiv se si kishte mundësi që të gjendeshin gjithë ato kufoma, ai e pati përgjigjen në majë të gjuhës: “Ta them unë, para pesëqind vjetësh…” Në vend të merreshin me nëntekstin e viktimave aty, merreshin me arësyen e drejtpërdrejtë, me historinë nga ku zë fill gjithçka.
Për atë punë, në këtë kurth rashë dhe vetë brenda. Në fund të punës, kaçkavalli m’u ngjesh me lloj lloj esnafi ushqimi të sulltansarajit dhe me personazhe me emrin Juccio të peshkuara nga tregimet e kohës së Rilindjes europiane. Me faktin se kaçkavalli ka shoqëruar hap pas hapi zhvillimin e kombeve moderne (për këtë u mora sidomos me rastin e Greqisë). Vallahi, kaq shumë materiali historik, a mund t’i rezistosh dot? E me gjithë këtë çorientim, nja dy tre gjëra më shumë se më përpara mund t’i dijë njeriu tani për kaçkavallin.
Mbahem me shpresë se diskursi po ndryshon edhe tek ne. Në korrikun e vitit të kaluar, Koalicioni për Zgjedhje të Lira dhe të Ndershme na ftoi të gjithë neve mediat për të marrë pjesë në fillimin e projektit “Vëzhgim mbi Qendrat Shëndetësore” tek Hotel Rogneri, dhe vazhdon punën pa telashe. Nejse, i kishin dhe krahët e ngrohta. Pastaj, dhe miku im Shpend Bengu i Ministrisë së Kulturës, i cili qe futur në sherr gati fizik me një ekip televizioni për këtë projekt, tani më prezantonte pa teklif para të njohurve të vet, “Ja, ky është Altin Raxhimi, ai i rrotës së kaçkavallit.”
Apartamenti ynë ato fillime tonat në Montreal, viti shkollor 2009-10, ishte në një pallat tre katësh mbi një tokë paksa të ngritur që rrëzohej pjerrtas mbi trotuar. Në dimër ajo pjerrtësi zihej nga një shtresë e madhe bore, mbi gjysmë metri, e cila kur ishte e freskët, ishte e butë. Autobusi i shkollës e linte time bijë në cep të pallatit në ora një e gjysmë. Ajo, sa dilte, ngulte tre-katër herë me hap ariu çizmet me astar me push në borë dhe pastaj rrëzohej mbi të me gjithë xhup e kapuç, bam! Që me siguri, edhe Ema atë gjë me hile e kishte.
Libërthi elektronik “Rrënjët e kaçkavallit, ose kërkim për diçka më shumë se djathë në ca më shumë se tre etapa,” një pjesë e mirë e të cilit është botuar në këto faqe pranverën e shkuar, mund të shkarkohet nga interneti në adresën: https://archive.org/details/rrenjet_e_kackavallit_final. Materiali flet si për prodhimin ashtu dhe për historinë mesdhetare të këtij djathi. Nëpër kompjuterë apo në tabletë, përfshirë iPad-in, mund të shkarkohet versioni i tij epub. Për lexueset elektronike kindle, përdoret versioni mobi.
