Projektligji që synon punësimin e prokurorëve të huaj kufizon hetimin e kërkuar vetëm te çështja “DIA” për të cilën Ilir Meta akuzohet për korrupsion si dhe për marrëveshjen për riblerjen e aksioneve, pa folur për historinë pesëvjeçare të privatizimit.
Partia Demokratike në opozitë propozoi të hënën (28 shtator) një projektligj që synon të autorizojë Prokurorin e Përgjithshëm të punësojë disa prokurorë të huaj “nga vendet europiane ose nga SHBA” me detyrën për të hetuar mbi skandalin ‘CEZ’, por përcakton që fusha e hetimit të kufizohet vetëm te marrëveshja e shumëpërfolur mes CEZ Shpërndarje dhe “Debt International Advisory, DIA” si dhe te marrëveshja mes qeverisë aktuale dhe CEZ Group për riblerjen e aksioneve të CEZ Shpërndarje.
Projektligji, i cili u dorëzua sot në Kuvendin e Shqipërisë argumenton se prokuroria shqiptare do të duhet të nisë bisedime “brenda dhjetë ditësh” nga miratimi i projektligjit me një organ ligjzbatues të huaj i cili duhet të jetë i gatshëm të hetojë në Shqipëri mbi këto çështje.
““Cështja “CEZ SHPËRNDARJE sh.a.” me Qeverinë shqiptare” nënkupton: a) hetimin mbi ligjshmërinë e veprimeve apo mosveprimeve të funksionarëve publik apo personave privatë, gjatë marrëdhënies midis shoqërisë “Debt International Advisory, DIA” dhe shoqërisë “CEZ SHPËRNDARJE”, si dhe akuzave të bëra publike për veprime korruptive; b) hetimin mbi faktet e bëra publike për dëmtimin e interesave financiare të shtetit shqiptar, nga realizimi i marrëveshjes për zgjidhjen me mirëkuptim ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe shoqërisë “CEZ, a. s.”, të miratuara me ligjin nr. 114/2014, datë 31.07.2014”, thuhet në projektligj. (Kliko këtu për të lexuar projektligjin e propozuar).
Më herët, kryetari i kuvendit Ilir Meta, njeriu i akuzuar se ka ofruar mbështetje politike për pronarin e DIA Kastriot Ismailaj, deklaroi se qe dakord me idenë e prokurorëve të huaj, por se kërkonte që këta prokurorë të hetonin të gjithë aktivitetin e CEZ në Shqipëri, që nga koha e privatizimit në vitin 2009 deri në marrëveshjen e riblerjes së aksioneve në vitin 2014.
Skandali CEZ-DIA u zbulua nga BIRN në qershor të këtij viti. Dokumente të siguruara nga BIRN treguan se ish kreu i bordit të drejtorëve të CEZ Shpërndarje, dega e grupit CEZ në Shqipëri, Josef Hejsek, dhe biznesmeni shqiptar, Kastriot Ismailaj, pronar i kompanisë DIA, janë organizatorët e një skeme mashtruese të mbledhjes së borxheve e cila i kushtoi kompanisë miliona euro. DIA u ngarkua nga CEZ që të mblidhte borxhet e këqija që konsumatorët i kishin kësaj kompanie, por duket se kjo skemë synonte të ndikonte politikanët shqiptarë dhe Entin Rregullator të Energjisë, ERE, përmes ryshfeteve.
Gjithsesi, skema shkoi keq pasi Ismailaj, pronari i Debt International Advisory (DIA), partneri i CEZ për mbledhjen e borxheve në Shqipëri, futi në xhep paratë e kontratës pa bërë asnjë punë reale. Kur CEZ ndërpreu kontratën e mbledhjes së borxheve me DIA, ngriti një akuzë në një gjykatë arbitrazhi në Vienë dhe kërkon 130 milionë euro dëmshpërblim nga CEZ (sot e riemëruar OSHEE) për prishje të njëanshme të kontratës.
OSHEE punësoi kompaninë e njohur avokatore Clifford Chance për të kundërshtuar pretendimet e Ismailajt. Kompania avokatore dorëzoi në gjykatën e arbitrazhit kundërpërgjigjet e shtetit shqiptar, në të cilat, akuzohet se kontrata e Ismailajt me CEZ qe korruptive dhe nuk synonte me të vërtetë mbledhjen e borxheve. Sipas kërkesës për t’i hedhur poshtë akuzat e ngritura nga DIA, një kopje e së cilës u publikua nga BIRN më 3 shtator 2015, zyra ligjore e OSHEE-së, Clifford Chance pretendon se Ilir Meta ka qenë një nga përfituesit e pagesave prej miliona eurosh, të përfituara nga kompania e mbledhjes së borxheve prej CEZ Shpërndarje gjatë viteve 2010 dhe 2011.
Më 8 shtator, BIRN publikoi dëshminë që ish-drejtori i CEZ Jozef Hejsek, i cili zbuloi se kontrata 4.5 milionë euroshe me Kastriot Ismailajn u firmos pasi biznesmeni u rekomandua si “aleati i ngushtë” i Metës dhe i Berishës nga ish-ambasadori në Pragë, Qazim Tepshi.
Shteti shqiptar ribleu aksionet e CEZ Shpërndarje dhe e riemëroi kompaninë në Operatori i Shpërndarjes së Energjisë Elektrike në korrik 2014. Sipas marrëveshjes së riblerjes, Shqipëria pranoi të paguajë rreth 100 milionë euro te CEZ Group me kushtin që CEZ të hiqte dorë nga arbitrazhi ndaj shtetit shqiptar, në të cilin pretendonte 200 milionë euro. Marrëveshja e qeverisë shqiptare me CEZ u miratua nën presionin diplomatik të qeverisë së Çekisë, e cila pati kërcënuar me përdorimin e fuqisë së saj të vetos në procesin e integrimit të Shqipërisë në Bashkimin Europian. Menjëherë pas arritjes së marrëveshjes, Çekia hoqi veton dhe Shqipëria mori statusin e vendit kandidat.
Partia Demokratike në opozitë pretendon se qeveria, përmes nënshkrimit të marrëveshjes, hoqi dorë nga dëmshpërblimi që mund të merrte në një gjykatë arbitrazhi nga CEZ. Qeveria shqiptare e justifikoi marrëveshjen në atë kohë me faktin që procedurat e arbitrazhit mund të zgjasnin për shumë vite dhe se paqartësia mbi pronësinë e rrjetit të shpërndarjes do të shkaktonte kosto të shumta për ekonominë shqiptare.