Frika nga kolapsi i Kinës preku shumë ekonomi në zhvillim, por ajo që preku Kinën qe një ngadalësim i rritjes, gjë që tregon se sa shumë ndikojnë politikat në financën globale, argumenton Anatole Kaletsky.
Një pyetje ka dominuar takimin e përvitshëm të Fondit Monetar këtë vit në Peru: a do të shkaktojë rënia ekonomike e Kinës një krizë të re financiare si ajo që po merr fund tani? Por supozimi që nënvijëzon atë pyetje – se Kina është tani lidhja më e dobët e ekonomisë globale – është shumë e dyshimtë.
Kina me siguri ka përjetuar një verë të trazuar, prej tre faktorëve: dobësisë ekonomike, panikut financiar dhe përgjigjes së rregullave të këtyre problemeve. Ndërsa asnjë prej tyre e vetme nuk mund të kishte kërcënuar ekonominë botërore, rreziku zieu nga një ndërveprim forcues mes tyre: të dhënat e dobëta ekonomike çojnë në trazirë financiare, që shkaktojnë politika të gabuara të cilat nxisin më tepër panik financiar, dobësi ekonomike dhe gabime të politikave.
Një pasojë e tillë e vetëforcimit financiar është më e fuqishme në transmetimin e rrezikut ekonomik global sesa ekspozimet e zakonshme tregtare, siç mësoi bota në vitin 2008-2009. Pyetja tani është nëse rrethi vicioz që filloi në Kinë gjatë verës mund të vazhdojë.
Një përgjigje e ndjeshme duhet të dallojë midis perceptimeve financiare dhe realitetit ekonomik. Ngadalësimi i zhvillimit të Kinës nuk është në vetvete as befasues dhe as alarmues. Siç theksoi FMN-ja, norma e rritjes së Kinës ka rënë vazhdimisht për pesë vite nga 10.6 për qind në 2010 në një normë të projektuar prej 6.8 për qind këtë vit dhe 6.3 për qind në 2016.
Kjo rënie ishte e pashmangshme teksa Kina përparoi nga varfëria ekstreme dhe prapambetja teknologjike për tu bërë një ekonomi me të ardhura të mesme mbështetur nga tregtia e jashtme dhe shpenzimet e konsumatorëve. Ishte gjithashtu e dëshirueshme, sepse rritja e shpejtë po arrinte kufijtë mjedisorë.
Teksa ritmi i rritjes ngadalësohet, Kina po kontribuon më shumë në ekonominë botërore se më parë, sepse PBB-ja e saj sot është 10.3 trilionë dollarë, më shumë se 2.3 trilionë në vitin 2005. Aritmetika e thjeshtë tregon se 10.3 trilionë dollarë rritje në 6 ose 7 për qind prodhon shifra më të mëdha sesa 10 për qind rritje në një bazë pesë herë më të vogël. Ky efekt bazë gjithashtu nënkupton se Kina do të vazhdojë të thithë më tepër burime natyrore sesa më parë, pavarësisht perspektivave në dobësim të rritjes.
Ende Kina po shkakton ankth të madh, veçanërisht në shtetet në zhvillim, kryesisht sepse tregjet financiare e kanë bindur veten se ekonomia e saj nuk po ngadalëson por po bie nga një shkëmb. Shumë analistë Perëndimorë, veçanërisht në institucionet financiare e trajtojnë rritjen me rreth 7 për qind të PBB-së zyrtare të Kinës si një fabrikim politik – dhe konfirmimi i fundit i FMN-së për vlerësimin e tij prej 6.8 për qind ka pak gjasa t’i bindë ata. Ata i vënë gishtin statistikave të hekurit, qymyrit dhe ndërtimit, që janë vërtet në kolaps në disa rajone të Kinës dhe te eksportet, që po rriten më pak se në të shkuarën.
Por përse skeptikët pranojnë të vërtetën e shifrave të mjera qeveritare për ndërtimin dhe hekurin nën 15 për qind dhe 4 për qind respektivisht, nga viti në gusht – dhe më pas shpërfillin të dhënat zyrtare që tregojnë për rritje 10.8 për qind të shitjeve me pakicë?
Një arsye mund të gjendet në konceptin e financierit George Soros për “reflektimin”. Soros ka argumentuar për vite se tregjet financiare mund të krijojnë pritshmëri jo të sakta dhe më pas ndryshojnë realitetin sipas tyre. Kjo është e kundërta e procesit të përshkruar në libra dhe ndërtuar në modelet ekonomike, që gjithnjë presupozon se pritshmëritë financiare përshtaten me realitetin, jo e kundërta.
Në shembullin klasik të reflektimit, kur një bum i tregut në Kinë u kthye në shpërthimin e korrikut, qeveria u përgjigj me një përpjekje prej 200 miliard dollarë për të mbështetur çmimet, pasuar ngushtë nga një zhvlerësim i vogël i renminbi-t më parë të qëndrueshëm. Analistët financiarë pothuajse universalisht i vunë në lojë këto politika dhe qortuan liderët kinezë për braktisjen e pretendimeve të mëparshme të reformave të orientuara nga tregu. Dëshpërimi në dukje i qeverisë u pa si një provë se Kina ishte në telash më të madh sesa u zbulua fillimisht.
Ky besim shpejt formësoi realitetin, teksa analistët e tregut errësuan dallimin midis një ngadalësimi rritjeje dhe një kolapsi ekonomik. Në mes të shtatorit, për shembull, kur Indeksi i Menaxherëve të Blerjes nga sektori privat doli në 47.0, rezultati u raportua përgjithësisht nën këto linja: “Indeksi ka lënë të kuptohet tkurrjen e sektorit prodhues për shtatë muajt e ardhshëm”.
Në fakt, prodhimi kinez po rritej me 5-7 për qind atë periudhë. Provat e supozuara ishin gabim sepse 50 ishte linja ndarëse e PMI jo midis rritjes dhe recesionit, por midis rritjes së përshpejtuar dhe ngadalësuar. Në fakt, për 19 nga 36 muajt e ekzistencës së PMI, vlera ka qenë nën 50, ndërsa rritja e prodhimit kinez ka arritur mesataren prej 7.5 për qind.
Ekzagjerimet e këtij lloji kanë penguar besimin në politikën kineze në një kohë veçanërisht të vështirë. Kina tani po lundron në një tranzicion ekonomik kompleks që përfshin tre objektiva konfliktuale: krijimin e një ekonomie të bazuar te konsumatori, reformimin e sistemit financiar dhe sigurimin e një ngadalësimi të duhur që shmang kolapsin ekonomik që pason shpesh ristrukturimin industrial dhe liberalizimin financiar.
Qarqet vicioze të destabilitetit ekonomik, zhvlerësimit dhe fluturimit të kapitalit kanë rrëzuar regjime në dukje të pathyeshme nëpër histori. Kjo ndoshta shpjegon panikun që pasoi zhvlerësimin e vogël kinez të renminbi-t, por krejtësisht të papritur.
Renminbi, megjithatë, është stabilizuar së fundmi dhe fluturimi i kapitalit ra, siç është provuar nga shifrat e rezervës më mirë se të pritura publikuar nga Banka Popullore Kineze më 7 tetor. Kjo sugjeron se politika e qeverisë e ndryshimit gradual drejt një norme shkëmbimi të bazuar te tregu është ekzekutuar më mirë nga sa besohej, edhe masat për mbështetjen e bursës tani duken më pak të pavlera sesa në korrik.
Shkurt, menaxhimi ekonomik kinez duket më pak i paaftë sesa disa muaj më parë. Në fakt, Kina mund ta shmangë shkrirjen ekonomike të cilës i trembej gjerësisht në verë. Nëse është kështu, ekonomi të tjera në zhvillim të lidhura me perceptimet rreth shëndetit ekonomik të Kinës, duhet të stabilizohen.
Bota ka mësuar që nga viti 2008 se sa rrezikshëm pritshmëritë financiare mund të ndërveprojnë me gafat e politikës, duke i kthyer problemet ekonomike modeste në katastrofa të mëdha, së pari në SHBA dhe më pas në eurozonë. Do të ishte ironi nëse liderët komunistë të Kinës do të rezultonin se i kuptonin më mirë ndërveprimet vetvetore të kapitalizmit në financë, në ekonominë e vërtetë dhe në qeveri, krahasuar me të përkushtuarit perëndimorë të tregjeve të lira.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2015. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. China is Not Collapsing