Një dëshmitar në seancën dëgjimore në gjyqin për rehabilitimin e Milan Nediç tha se lideri i qeverisë kukull pro naziste të kohës së Luftës së Dytë Botërore ndihmoi shumë serbë t’i mbijetonin pushtimit gjerman të rajonit.
Zarko Vidoviç, një profesor universiteti i dalë në pension dhe ish-anëtar i Partisë Komuniste, i tha Gjykatës së Lartë me qendër në Beograd të hënën se Nediç mori në mbrojtje serbë që largoheshin nga Bosnja gjatë Luftës së Dytë Botërore, kur ajo ishte pjesë e Shtetit pro nazist të Pavarur të Kroacisë.
“Shumë studentë të mi në Sarajevë më thoshin se pas Luftës së Dytë Botërore ata dhe familjet e tyre arritën t’i mbijetonin luftës për shkak të Nediçit, i cili i mirëpriti ata në Serbi,” tha Vidoviç.
Vidoviç tha se ai vetë gjithashtu kishte ndihmuar serbët të largoheshin nga Bosnja, duke i hipur ata në trena që i çonin në Uzice në Serbi,
“Ata u pranuan me vëmendje të madhe nga ana e policisë jugosllave, e cila më vonë u bë policia e Nediçit,” tha ai në gjykatë.
Nediç u shpall kriminel lufte nga autoritetet komuniste jugosllave pasi pushtimi nazist i vendit gjatë Luftës së Dytë Botërore përfundoi, por stërnipi dhe aleatët e tij shpresojnë që gjykata do ta pastrojë emrin e tij pas vdekjes.
Ata argumentojnë se kryeministri serb pro nazist strehoi rreth 600.000 serbë nga i gjithë rajoni i Ballkanit, të cilët u arratisën drejt territorit serb gjatë Luftës së Dytë Botërore, duke u garantuar atyre siguri.
Ata pretendojnë gjithashtu se Nediç ishte në fakt një viktimë e persekutimit dhe se vetëvrasja e tij në vitin 1946 ishte vrasje. Autoritetet komuniste thanë se ai vdiq pasi u hodh nga dritarja.
Vidovic tha në gjykatë se ai kaloi dhjetë ditë i mbyllur në kampin e përqendrimit Staro Sajmiste në Beograd, i cili në atë kohë ishte në territorin e Shtetit të Pavarur të Kroacisë.
“Nediç nuk kishte të bënte me kampin Staro Sajmiste. Vetëm nëse kishte ndonjë lloj marrëveshje midis tij dhe Ante Paveliç (lideri i Shtetit të Pavarur të Kroacisë), por për mua kjo nuk ishte e mundur,” tha ai.
Në seancën e parë për rehabilitimin e Nediçit në dhjetor, Zoran Zivanoviç, një avokat që përfaqësonte familjen dhe të tjerët të përfshirë në kërkesën për rehabilitim, u shpreh se ai kishte dëshmitarë dhe dokumente që vërtetonin se Nediç nuk ishte kriminel lufte, por se ai ishte ekzekutuar dhe se pasuria e ti ishte konfiskuar për arsye politike dhe ideologjike.
Seanca e dytë dëgjimore ditën e hënë tërhoqi si kundërshtarët ashtu edhe përkrahësit e rehabilitimit të Nediçit, të cilët u mbajtën nën vëzhgim nga një kordon policor.
Të dy grupet mbanin pankarta dhe flamuj, hidhnin parulla dhe fyerje para gjykatës gjatë dhe pas seancës.
Një nga protestuesit nga Partia Komuniste Serbe, Zeljko Bracanoviç, tha për mediat se rehabilitimi i liderit të qeverisë kukull pro naziste do të ishte një turp për Serbinë.
“Nuk mendoj se duhet të shpjegoj arsyet pse jam kundër rehabilitimit të njeriut që u emërua kreu i qeverisë serbe nga Gjermania naziste,” tha ai.
Organizata e të drejtave të njeriut në Beograd “Gratë me të zeza” dhe grupe antifashiste zunë një pjesë të rrugës Timocka – ku ndodhet gjykata – duke mbajtur pankarta me slogane si “Kundër fashizmit” dhe “Jo rehabilitimit”.
Ndër ta ishte edhe Josip Joska Broz, nipi i ish-presidentit të ndjerë jugosllav Josip Broz Tito.
Në anën tjetër të rrugës u mblodhën rreth 30 mbështetës të rehabilitimit, përkrahës të krahur të djathtë të veshur me të zeza, të cilët mbanin flamuj të Nediçit dhe Dimitrije Ljotiç, një lider politikan gjatë Luftës së Dytë Botërore i cili bashkëpunoi ngushtë me Gjermaninë naziste, si dhe pankarta me parullën “Të shpëtosh serbët s’është krim”.
Asnjë nga grupi i mbështetësve nuk pranoi të fliste për BIRN.
Mbështetësit e Nediçit brohorisnin “Rroftë Serbia e Nediçit”, ndërsa kundërshtarët e tij u përgjigjën duke brohoritur “Ai i shërbeu Hitlerit dhe kishte lidhje me Ustashët (Njësitë ushtarake të Shtetit të Pavarur të Kroacisë)”.
Dekada pas vdekjes së Nediçit, historianë dhe publiku serbë vazhdojnë të jenë të ndarë përsa i takon rolit të tij gjatë pushtimit nazist të vendit. Disa besojnë se ai mori rolin e kryeministrit në një përpjekje për t’u siguruar që ishte në gjendje të ndihmonte njerëzit dhe për të parandaluar reprezaljet gjermane në hakmarrje për një kryengritje në Serbi.
Të tjerë besojnë megjithatë se nuk ka asnjë justifikim për një njeri i cili bashkëpunoi me forcat pushtuese naziste dhe kryesoi një regjim që ndihmoi në vendosjen e sundimit represiv gjithë vendin.
Seanca tjetër dëgjimore është caktuar për më 14 mars.