Vitin e ardhshëm Franca do të përfshihet në fushatën zgjedhore presidenciale, por ndërsa është shumë shpejt për të arritur në përfundime, shembujt e presidentëve aktualë të paktën mund t’i ofrojnë francezëve idenë se çfarë nuk duhet të zgjedhin.
Në më pak se një vit, francezët do të votojnë për të zgjedhur presidentin e tyre të ri. Është sigurisht shumë shpejt për të bërë ndonjë parashikim. Nëse “vetëm një javë është një kohë e gjatë në politikë”, siç raportohet të ketë thënë ish-kryeministri britanik Harold Wilson, atëherë një vit është një përjetësi. Dhe megjithatë, duke marrë parasysh rreziqet e rezultatit për Francën dhe Europën, një vlerësim fillestar duhet provuar.
Nëse mund t’u besohet sondazheve të opinionit, presidenti i ardhshëm i Francës nuk do të jetë as François Hollande apo Nicolas Sarkozy, dy nga mbajtësit më të fundit të pozicionit. Hollande është ende në detyrë, por performanca e tij ka qenë zhgënjyese në thuajse të gjitha drejtimet, veçanërisht kur vjen puna te zgjidhja e problemit të papunësisë. Shanset e Sarkozy janë të pakëta prej karakterit të tij të papëlqyeshëm.
Presidenti francez sipas Republikës së Pestë është, sipas termave britanikë, edhe monark edhe kryeministër. Ai mban fuqi simbolike por edhe reale. Sarkozy dështoi, mbi të gjitha, ta personifikojë republikën me dinjitet. Hollande ka dështuar në realizimin e personifikimit dhe veprimit. Për ta thënë më troç, njëri që ishte “si shumë” u zëvendësua nga një që “nuk ishte i mjaftueshëm”. Si rezultat i këtij ndryshimi, reformat mjaft të nevojshme nuk janë bërë ose janë zbatuar me vonesë.
Ndikimi në Europë nuk ka qenë më pak zhgënjyes. Që nga fundi i mandatit të François Mitterrand në 1955 nuk ka pasur një president francez që të përshtatet me një kancelar gjerman. Çekuilibri si rezultat i kësaj – Francë e pamjaftueshme dhe një Gjermani të tepërt – ka qenë një nga problemet madhore politike me të cilat përballet Bashkimi Europian.
Nuk është e vështirë t’ia atribuosh divergjencat në fatet e dy vendeve lidershipëve të tyre. Në Gjermani, reformatori Gerhard Schröder u pasua nga kurajozja Angela Merkel. Në Francë, përkundrazi, lidershipi pasiv global i Jacques Chirac u pasua nga energjiku Sarkozy por që rezultoi zhgënjyes në mandatin e vetëm dhe nga lidershipi i pavendosur dhe pa shkëlqim i Hollande.
Shumica e votuesve francezë besojnë se zgjedhjet e vitit të ardhshëm do të jenë shansi i tyre i fundit për të marrë kontrollin e fatit të vendit të tyre, për të rikthyer ndikimin në Europë dhe për të krijuar një ndjesi të re drejtimi. Mosmarrëveshja – si në SHBA – lidhet me formën e ndryshimit. Një ndarje dramatike është shfaqur mes reformistëve dhe radikalëve, mes atyre që duan të ndërmarrin ndryshme të thella nga brenda sistemit dhe atyre – si të ekstremit të djathtë dhe të majtë – që duan të ndryshojnë sistemin nga jashtë.
Atmosfera politike është e dominuar nga dy zhvillime madhore. Nga ana tjetër, Partia Socialiste e Hollande duket se është në prag të asgjësimit politik, ashtu si Partia Republikane në SHBA. Nga ana tjetër, Fonti Kombëtar i krahut të djathtë dhe liderja e tij, Marine Le Pen, po shijojnë një rritje të qëndrueshme; sondazhet i japin partisë mbështetje popullore prej një të trete, numrin më të lartë në vend, duke e bërë shumë të mundshme që Le Pen të arrijë në raundin e dytë të zgjedhjeve presidenciale.
Fatmirësisht, duket se ekziston një limit i nivelit të mbështetjes për Frontin Kombëtar. Çfarëdo fuqish mund të kenë Le Pen në Francë dhe Donald Trump në SHBA, ata me siguri do të dështojnë në përpjekjet e tyre për postet më të larta të shtetit. Populizmi mund të jetë në rritje dhe elitat mund të jenë shumë jopopullore. Por nëse nuk ndodh diçka e tmerrshme – si një seri spektakolare sulmesh terroriste – arsyeja do të mbizotërojë në të dyja anët e Atlantikut.
Por çfarë pamje ka arsyeja në Francë sot? Përveç Le Pen, dy nga figurat më të rëndësishme popullore në të majtë dhe në të djathtë janë respektivisht, kandidatët më të vjetër dhe më të rinj: Alain Juppé, që shërbeu si kryeministër nën Chirac, dhe Emmanuel Macron, ministri i ekonomisë, industrisë dhe çështjeve dixhitale të Hollande.
Vlerësimi i Juppe në sondazhet e opinionit ka qenë shumë i qëndrueshëm dhe të Macron çuditërisht kanë qenë të larta. Është e lehtë të arrihet në përfundimin se një shumicë e votuesve francezë do të mirëpresin një biletë me të dy – si me burrin e mençur dhe me eksperiencë si president ashtu edhe me kolegun e tij më të ri si kryeministër. Çifti do të konsistonte në një skuadër të përkryer ndër-breznore dhe ndër-partiake që më në fund mund të zbatojë reformat e nevojshme.
Sigurisht, një koalicion i madh i stilit gjerman nuk do të shkonte shumë me politikën e zakonshme Franceze, që ka një ndarje rigoroze mes të majtës dhe të djathtës. Për më tepër, të dy burrat kanë refuzuar idenë e bashkimit të forcave. Por në politikë, gjithçka është e mundur.
Rinia e Macron është një dobësi dhe atij i mungon mbështetja e një partie politike. Popullariteti nuk është e njëjta gjë si mbështetja reale politike, veçanërisht nëse ambicia është të ndryshosh situatën aktuale.
Aftësitë e Juppe janë shumë të ndryshme. Ai është më adapt për ta ushtruar pushtetin sesa për ta mbajtur atë. Ndrojtja e tij natyrale e bën atë të duket i largët, ndryshe nga Hillary Clinton në SHBA. Por ai ka gjithashtu një avantazh unik. Prej moshës së ti – do të jetë 72 vjeç vitin tjetër – ai synon vetëm një mandat dhe nuk do të mendojë për t’u rizgjedhur. Franca mund ta ketë gjetur tashmë presidentin e saj të ardhshëm.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. France’s Next President