Debati mbi opsionin e hedhjes së parasë me helikopter është përqendruar deri tani vetëm në pyetjen nëse një politikë e tillë mundet apo jo të funksionojë, pa marrë parasysh nevojën për të pasur kujdes. Besueshmëria dhe pavarësia e autoriteteve monetare janë parakushte për efikasitetin e tyre – dhe për rrjedhojë, duhet të mbrohen nga transferimi i rrezikut fiskal.
Një nga pyetjet më të rëndësishme në lidhje me ekonominë botërore sot është nëse politika monetare po i afrohet apo jo limiteve të saj të efikasitetit. Inflacioni mbetet shumë më poshtë se sa objektivi në eurozonë dhe Japoni, pavarësisht lehtësimit sasior agresiv dhe politikës së interesave negative nominale dhe si euro ashtu edhe jeni janë mbiçmuar kundrejt dollarit që nga fillimi i vitit.
Problemi me këtë debat është se ai është përqendruar ngushtësisht vetëm te efikasiteti i politikave, pa marrë parasysh nevojën për kujdes. Besueshmëria dhe pavarësia e autoriteteve monetare janë thelbësore për efikasitetin e politikave të tyre. Dhe megjithatë disa nga propozimet që janë hedhur për diskutim i bëjnë thirrje bankave qendrore të shkojnë më turje në territor të paeksploruar, duke zgjeruar dhe shtyrë më tutje devijimin e tyre nga menaxhimi i kujdesshëm i bilancit. Kjo mund të shkaktojë dëme në reputacion, të cilat mund të jenë të vështira për t’u shbërë, me pasoja reale financiare dhe ekonomike.
Ndikimi i drejtpërdrejtë i politikës monetare jokonvencionale është i dukshëm dhe gjërësisht siç pritej (me përjashtim të mbiçmimit të kohëve të fundit të euros dhe jenit). Likujditeti në sistemin bankar është i bollshëm dhe kostot e huamarrjes kanë rënë, madje janë kthyer në negative për disa qeveri.
Por efektet dytësore që priteshin – rritja e aktivitetit ekonomik dhe inflacionit – nuk janë materjalizuar ende. Për rrjedhojë, pavarësisht faktit se inflacioni po ulet nga çmimet e ulëta të mallrave, një pothuajse konsensus është shfaqur për vijimin më tej të lehtësimit sasior.
Politika monetare nuk është opsioni i vetëm për lehtësim të mëtejshëm, por është ai që ka më shumë gjasa të ndodhë. Reformat strukturore në mbështetje të rritjes zakonisht kanë periudha tretjeje dhe zhvendosja ekonomike që i shoqëron këto reforma redukton gadishmërinë e politikanëve për to. Lehtësimi i mëtejshëm fiskal është së paku i kufizuar nga fakti se borxhet e qeverive janë sakaq në nivele rekord dhe borxhi mund të kërkojë shumë dhe shumë vite për t’u ulur.
Kur vjen puna te politika monetare, gjithsesi, opsionet janë gjithashtu të kufizuara. Edhe politikëbërësit e politikës monetare pranojnë se Lehtësimi Sasior i nënshtrohet ligjit të kthimit margjinal rënës, ndërsa ka efekte negative mbi sistemin bankar, të cilat kufizojnë hapësirën e disponueshme për t’i vënë normat e interesit tepër thellë në territor negativ.
Për rrjedhojë, një ide e vjetër, fillimisht e propozuar nga Milton Friedman më 1969, është rikthyer: “paraja e hedhur me helikopter.” Kjo mbështet idenë që bankat qendrore të krijojnë para dhe ta shpërndajnë atë drejtpërsëdrejti te ata të cilët mund ta shpejzojnë atë, duke sjellë një rritje të menjëhershme të kërkesës dhe inflacionit.
Por për shkak se familjet mund të zgjedhin të ruajnë një pjesë të këtyre parave, sugjerimet bashkëkohore janë përqendruar te paraja me helikopter që i transferohet qeverive, për t’u investuar në projekte infrastrukturore apo në iniciativa që nxisin kërkesën. Ka edhe variacione të kësaj që sugjerojnë që bankat qendrore të blejnë në vijimësi të gjitha bondet e qeverive apo të konvertojnë bondet ekzistuese në diçka të ngjashme.
Propozime të tilla janë turbulluese për shumë arsye. Financimi i drejtpërdrejtë i deficiteve fiskale nga bankat qendrore apo blerja e borxhit të qeverisë do të rezultojë në monetizimin e politikës fiskale. Monetizimi në mënyrë të padyshimtë e dobëson bilancin e bankës qendrore duke shtuar në të asete që nuk mbartin vlerë reale (pretendime ndaj qeverisë të cilat nuk do të ripaguhen kurrë), e paguar nga detyrimi (para e krijuar rishtaz) e cila është gjeneruar për të blerë këto asete të pavlera.
Avokatët e parasë së hedhur me helikopter mbështeten në dy pretendime. Disa besojnë se kjo politikë mund të kalibrohet për t’u ndaluar pa krijuar dëme të konsiderueshme, zakonisht për shkak se përmirësimet e pritshme në kushtet ekonomike do të zhdukin nevojën për vijimin e stimulit. Për të tjerë, bilancet e bankave qendrore nuk kanë pengesa, për shkak se bankat qendrore kanë aftësinë ekskluzive për të krijuar detyrime pa kosto dhe të pakufij gjë që garanton fitime në terma afatgjatë.
Nuk ka kundërargumente ndaj këtyre pretendimeve. Mbështetja në një përqasje të kalibruar mbështetet në idenë që stimuli do të mund të tërhiqet para se të shfaqet ndonjë shqetësim mbi shëndetin e financave të bankës qendrore. Por nuk ka asgjë të sigurtë që monetizimi i shpenzimeve fiskale do të sjellë rimëkëmbje ekonomike.
As nuk mund të dihet paraprakisht që politika fiskale ekspansioniste do të ndalohet edhe në rastin kur perspektiva ekonomike nuk do të përmirësohet. Në fakt, në mungesë të komenteve të publikut apo të tregjeve mbi financat e bankës qendrore, autoritetet fiskale mund të joshen nga ideja e përdorimit të financimeve pa kosto në atë që në perspektivën e tyre tingëllon shumë ngjashëm me shprehjen proverbiale “drekë falas” për elektoratin.
Ka gjithashtu arsye serioze për të dyshuar pretendimin se senjorazhi – fitimi që bankat qendrore realizojnë duke prodhuar paranë (dhe së paku disa asete që gjenerojnë të ardhura) – mund të garantojnë fitime në terma afatgjata. Asnjëherë në epokën e pas standardit të arit nuk ka pasur më shumë diskutime mbi limitet e politikës monetare. Ky diskutim mund të transferohet me lehtësi te shëndeti i bilanceve të bankave qendrore në rast se ato vijojnë t’i zgjerojnë këto bilance. Koncepti i senjorazhit është shumë pak i kuptuar jashtë një bashkësie të vogël. Ky koncept nuk duhet të përdoret si vija e parë e argumentit mbrojtës.
Asgjë nga këto nuk përbën gjë të re për bankat qendrore, të cilat i kushtojnë rëndësinë më të lartë reputacionit të tyre të të pasurit të financave të shëndosha, të menaxhimit të kujdesshëm të rrezikut dhe të sigurimit të qëndrueshmërisë së parasë. Në të vërtetë, kujdesi (prudenca) financiare që gjendet në themel të kredibilitetit të politikave dhe besueshmërisë në bankën qendrore është ajo që në fund e bën senjorazhin të mundur. Vetëm institucionet që perceptohen si të shëndosha financiarisht mund të shpresojnë që borxi që ato emetojnë të mbahet nga të tjerët si aset; bankat qendrore nuk përbëjnë përjashtim nga ky rregull.
Në lojë në këtë rast është vlera e parasë. Hedhja e parasë me helikopter mund ta transferojë rrezikun nga bilancet e qeverive te bilancet e bankave qendrore, duke zhdukur vijën ndarëse mes politikës monetare dhe asaj fiskale, mes institucioneve të qeverisë dhe të bankingut qëndror si dhe autonominë e bankës qendrore. Joshja ndaj kësaj ideje qëndron te aftësia për të shfrytëzuar strukturën financiare të bankave qendrore, strukturë që është me të vërtetë unike.
Por ka limite përtej të cilave besimi te integriteti financiar i bankave qendrore – dhe për rrjedhojë, te qëndrueshmëria e parasë – do të minohet.
Këto limite janë natyrisht të pamundura për t’u identifikuar paraprakisht. Por në një kohë ndjeshmërie të lartë ndaj zbatimit të politikave monetare efikase, do të qe gabim që të hyjmë në një shteg që vë në diskutim vetë disponueshmërinë e bankave qendrore si burim paraje.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. The False Promise of Helicopter Money