Donald Trump së fundmi sugjeroi se Shtetet e Bashkuara duhet të negociojnë riblerje të pjesës më të madhe të borxhit të vet me një normë uljeje (diskont) – në efekt, një falimentim i pjesshëm mbi triliarda dollarë detyrime, propozim që synon të reduktojë barrën e shërbimit të borxhit për taksapaguesit. Në të vërtetë, shumë pak mënyra efektive si kjo ekzistojnë për të shkatërruar pozicionin dhe ndikimin global të Amerikës.
“Ta bëjmë Amerikën madhështore sërish,” thotë Donald Trump, kandidati i supozuar i Partisë Republikane për President të SHBA-ve. Ai e përmbledh politikën e tij të jashtme me sloganin “Amerika e Para”: Shtetet e Bashkuara duhet të bëjnë çdo gjë që është e mundur për të ruajtur dominimin e vet gjeopolitik dhe mallkuar qofshin miqtë apo armiqtë. Pra cili është kërcënimi më i madh ndaj Primacisë së SHBA-ve? Kina? Rusia? ISIS?
Përgjigjja është asnjë nga më të mësipërmet. Kërcënimi i vërtetë ështe vetë Trump, një pazarxhi i konsumuar (së paku në mendjen e vet). Por ‘arti i pazarit’ që duket se ai ka në mendje për SHBA-në duket se e merr fjalën ‘art’ në kuptimin e vet të drejtpërdrejtë: vizioni i tij mbi marrëdhëniet ekonomike dhe financiare të SHBA-së me botën është produkt i një imagjinate të sëmurë.
Mendoni deklaratat e tij mbi mbi rritjen e vazhdueshme të borxhit të qeverisë federale të SHBA-së. Trump së fundmi sugjeroi që SHBA-të duhet të negociojnë me kreditorët e vet riblerjen e pjesës më të madhe të këtij borxhi me një ulje në çmimin nominal – në efekt, një falimentim i pjesshëm në triliona dollarë detyrime, me synimin për të reduktuar barrën e shërbimit të borxhit për tatimpaguesit.
Trump mburret me argumentin se ai bëri të njëjtin lloj pazari kur kazinotë e tij hynë në telashe. Ai ndërtoi një perandori tregtare me borxhe dhe pastaj thjeshtë iku kur biznesi i tij u rrëzua, siç bëri në Atlantic City. Pra pse të mos bëjë të njëjtin lloj pazari me perandorinë Amerikane?
Komentatorët më të informuar reaguan me të drejtë të tmerruar. Edhe vetë ideja e një falimenti mbi të përkeqësojë vlerësimin e borxhit të qeverisë dhe të rrisë koston për huamarrjen. Kostot e shërbimit të borxhit do të rriten dhe në fund taksapaguesit do të vuajnë barrë edhe më të rëndë.
Akoma më keq, roli i dollarit si një monedhë ndërkombëtare mund të vihet në rrezik, gjë që për rrjedhojë mund të dëmtojë rëndë rolin e Amerikës si superfuqi. Popullariteti i dollarit në të gjithë botën i mundëson SHBA-së të projektojë fuqinë e vet nëpër botë – të mbajë baza ushtarake në mbi 100 vende, të mbajë luftëanijet në lundrim nga Mesdheu në Paqësor dhe të ndihmojë në mbrojtjen e aleatëve nga Europa në Lindje të Mesme, Japoni e Kore. Në praktikë, Amerika paguan për të gjithë këto thjeshtë duke prodhuar më shumë para, të cilat sigurohen falë besimit se shumica e këtyre dollarëve do të mbeten jashtë vendit.
Një pjesë e vogël e dollarëve të emetuar janë në formën e kartëmonedhave. E matur si vlerë, rreth 60-70 për qind e kartëmonedhave të emetuara nga Rezerva Federale janë në qarkullim të përhershëm jashtë Shteteve të Bashkuara. Gjithsesi shumica janë investuar në pretendime financiare të denominuara në dollarë – mbi të gjitha, bono apo bonde të emetuara nga Thesari i SHBA-ve. Për sa kohë investitorët e huaj dhe bankat qendrore janë të lumtur dhe vijojnë të shtojnë borxhin amerikan, Shtetet e Bashkuara mund të vijojnë të shpenzojnë gjithçka që nevojitet për të mbajtur angazhimet e veta të shumta nëpër botë, si dhe të financohë deficitet e veta të buxhetit dhe të tregtisë.
Përfitimet e siguruara nga fakti që dollari po mbahet si monedha kryesore rezervë e botës përbëjnë një “privilegj të jashtëzakonshëm” për të cilin, ministri i financave i Francës në vitet 1960, Valéry Giscard d’Estaing, ankohej vazhdimisht. Për shkak se dollari vijon të jetë tërheqës si magazinë për vlerat, SHBA-ja vijon ta gëzojë këtë privilegj edhe sot.
Po pse të huajt kanë kaq shumë uri për dollarë? Analistët financiar janë të prirur ta shpjegojnë këtë në termat e tregjeve financiare shumë të zhvilluara të Amerikës, të cilat premtojnë likujditet të pakrahasueshëm. Sasia e bondeve shtetërore që ndërrojnë duart në SHBA është më shumë se gjysmë trilioni dollarë në ditë. Askund tjetër nëpër botë tregjet nuk kanë kaq thellësi, gjerësi e qëndrueshmëri. Investitorët mund të mbështeten në një shkallë jashtëzakonisht të lartë shkëmbimesh dhe sigurie kapitale.
Por kjo është vetëm gjysma e historisë – dhe nuk është as gjysma më e rëndësishme. Dollari gëzon avantazhin unik si një parajsë. Në botën e financave, ku krizat nuk janë të pazakonta, investitorët kanë nevojë për një vend të sigurt për të vendosur paratë e tyre. Dhe SHBA-të sot janë burimi më i mirë i disponueshëm për asetet me siguri të lartë në çfarëdolloj shkalle që kërkohet. Ish-sekretarja e Shtetit Madeleine Albright parapëlqente ta përshkruante SHBA-në si “kombi i domosdoshëm”. Për kreditorët nëpër botë, dollari mbetet “monedha e domosdoshme.”
Por e gjitha kjo mund të ndryshojë nëse Trump ia del të fillojë të trajtojë mbajtësit e dollarëve si kërcu gardhi. E kush do ta konsideronte dollarin si monedhë parajsë nëse një falimentim i pjesshëm duket i mundshëm? Një fluturim te monedhat e tjera – euro, jeni, paundi e madje edhe renminbi i Kinës do të jetë i sigurtë, gjë që do të sjellë detyrimin e SHBA-së për të shkurtuar shpenzimet e veta ushtarake jashtë vendit. “Privilegji i jashtëzakonshëm” mund të humbet dhe SHBA-të mund të mos aspirojnë dot më të ruajnë rolin e vet dominues në politikën botërore. Pavarësisht retorikës së Trump, Amerika mund të mos jetë më në gjendje të jetë “e para” – e ndoshta, e dyta apo e treta e botës.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. Trumping the Dollar