Një numër i madh grash janë ulur në ndenjëset e shoferit në transportin publik të Beogradit në Serbi, por megjithatë ato vazhdojnë të shkaktojnë habi te udhëtarët.
“Më lejo të të ndihmoj,” i tha Violeta Paniç, një shofere tramvaj, një gruaje e cila aksidentalisht hipi në të gabuarin.
Paniç i mori me përzemërsi dorën dhe e drejtoi për nga një koleg që do ta çonte në destinacionin e duhur.
Edhe pse jemi në vitin 2017, ka ende stereotipa “mashkull” dhe “femër” që mbizotërojnë në diskursin e përditshëm. Ngarja e autobusave, tramvajit ose taksive shpesh lidhet me burrat, ndërsa gratë shiheni (gabimisht) si shofere të këqija. Pavarësisht kësaj, numri i shofereve në transportin publik në Beograd është rritur jashtëzakonisht.
“E bëj këtë punë që nga viti 1996 dhe unë ende e dua. Njëzet vjet më parë dëgjova se ishte hapur gara,” tha Paniç. Ajo i kaloi të gjitha testet e nevojshme dhe e mori punën.
Një numër gjithnjë e më i madh i grave duan të bëhen shofere publike sepse ” vazhdimisht ndodh diçka”, thotë ajo. “Është më emocionuese sesa puna në zyrë.”
Ajo shton se gratë aktualisht janë shoferet më të kujdesshme sepse i kushtojnë më shumë vëmendje rrugës. “Ndoshta ndonjëherë ka ngadalësi, por ka siguri,” tha ajo.
Aktualisht në Kompaninë e Transportit Publik të Beogradit (GSP) ekzistojnë 64 shofere gra. Gjashtëdhjetë e dy prej tyre janë shoferë tramvaji, ndërsa vetëm dy drejtojnë urbanë.
Paniç ndihmon edhe kolegët më të rinj, të cilët sapo kanë filluar punën. “Është shumë e rëndësishme të jesh me këta njerëz, t’i njohësh ata me rrugët dhe udhëtarët. Është më mirë për ta të punojnë me shoferët me përvojë “.
Në fillim, ajo u has me komente tallëse, tregon shoferja dhe shpesh dëgjonte fjalë si “mund të ecësh pak më shpejt”. Por tashmë jo më.
“Njerëzit janë përgjithësisht miqësorë. Ndonjëherë, mund të jenë pak nervozë, por i kuptoj. Bllokimi i trafikut, i ftohti, gjërat që nuk ata nuk mund t’i ndryshojnë, ndikojnë në humorin e tyre. Por, kurrë nuk kam pasur probleme serioze,” tha ajo.
Paniç ka marrëdhënie të mira me kolegët e saj meshkuj. Megjithatë, ajo ndjen se shoferët e tjerë në qytet mund të tregohen të pacipë kur shohin një grua që ngret një tramvaj. “Ata parkojnë makinat në binarë dhe pastaj zemërohen, sepse një grua i lajmëron. Por këto situata janë vërtet të rralla,” tha ajo.
Jovanka Matoviç, një shofere nga Beogradi, tha se nuk i përjeton më komente të tilla si “nuk dua një shofere femër të më drejtojë makinën”.
Mesa duket është e kundërta. Kur njerëzit shohin një shofere ndihen më të sigurt, veçanërisht klientët që janë gra të reja dhe veçanërisht kur është natën vonë.
Ajo e filloi punën në vitin 1994. “Pas vdekjes së tim shoqi, i cili ishte gjithashtu një shofer taksi, e lashë punën në shtet, që të mund të shpenzoja më shumë kohë me fëmijët. Kishte gra që ngisnin një taksi edhe 23 vjet më parë, por ai numër tani është shumë më i lartë,” tha ajo.
Sipas së përditshmes Srbija Danas vitin e kaluar nga 7500 taksi të regjistruara, 15 drejtohen nga gratë. Jovanka shtoi se e konsideronte veten si shofere të besueshme dhe një person të qetë. Ajo i shmang situatat e tensionuara në përgjithësi, sidomos kur punon.
“Është gjithmonë më mirë të largohesh, se të grindesh”, tha Matoviç. Edhe pse nuk ka hasur shumë probleme me klientët e saj, një herë, një grup të rinjsh nuk e paguan për udhëtimin. “Më thanë të prisja se do të më sillnin paratë. Prita për një minutë ose dy, por ata u zhdukën, natyrisht.”
Ajo thotë se në vitet 1990 ishte më e lehtë të punoje dhe të fitoje para, sepse sot ka shumë taksistë.
Megjithatë, problem janë dhe taksitë e paligjshme. Më herët, asaj iu desh të punonte tetë orë, ndërsa sot punon 16.
“Është e vështirë, për shoferët e taksive si gratë dhe burrat. Shteti nuk na jep asgjë. Presim rreth dy orë për një udhëtim. Mund të shëtisësh nëpër qytet dhe të gjesh një klient. Por, nëse nuk gjen, shpenzon karburant kot”.
Klientët janë shumë të pranueshëm për një shofere.
“Nuk e shoh si një grua, e shoh si një shofere të ndërgjegjshme dhe djali im pesëvjeçar është i mrekulluar pas saj”, tha një grua me fëmijë që hyri në makinën e Matoviç.
Sipas ËISE, Punësimit të Grave në Sektorin e Transportit Publik Urban, që gjendet në BE, sektori i transportit publik ka 85 për qind burra. Situata është e ngjashme në Beograd.
Megjithëse gratë që janë të punësuar si shofere pohojnë se nuk përballen me diskriminim dhe se numri i tyre është rritur gjatë viteve të fundit, disa persona në Beograd ende e shohin drejtimin e makinës si një punë për burra.
“Ndihem i sigurt me një grua në timon, , por nuk dua që mbesa ime, për shembull, të drejtojë një tramvaj. Do të kisha frikë për të nëse udhëtarët do ta trajtonin siç duhet”, tha një qytetar.
Paniç udhëton nga fshati Barodos në Vojvodinë çdo ditë për të shkuar në punë, por nuk është e vështirë për të pasi ka turne dite dhe thotë se nuk do ta linte kurrë punën e saj aktuale. Ajo i admiron kolegët e saj, të cilët duhet të zgjohen në orën dy ose tre të mëngjesit për në punë apo ata që punojnë natën.
“Prit, të ndihmoj unë”, i tha Paniç sërish kolegut të saj të ri, Olja, i cili kishte nevojë për ndihmë në parkim.