
Shumë serbë që jetojnë në Kosovë mund të mos përfitojnë nga liberalizimi i vizave me BE-në që Kosova po shpreson ta sigurojë së shpejti, paralajmërojnë aktivistët e të drejtave të njeriut.

Mbajtësit e pasaportave serbe në Kosovë mund të mos jenë në gjendje të udhëtojnë drejt dhe përreth zonës pa viza të Shengenit të BE-së pasi BE-ja të lehtësojë regjimin e udhëtimit me Kosovën, paralajmërojnë ekspertët.
Paralajmërimi vjen pasi Komisioni Europian konfirmoi më 18 korrik se Kosova tashmë kishte përmbushur dy kërkesat e pazgjidhura për liberalizimin e vizave – ratifikimin e marrëveshjes së demarkacionit kufitar me Malin e Zi dhe të dhëna më të mira në luftën kundër krimit dhe korrupsionit – duke përmbushur të gjitha standardet e përcaktuara në udhërrëfyesin e BE-së për liberalizimin e vizave.
Kosova tani është i vetmi vend në rajon pa një regjim pa viza me BE-në dhe liderët e vendit i quajtën historike komentet e komisionit.
Por Milica Andriç, një studiuese për organizatën jo-qeveritare LINK në Mitrovicë, thotë se shumë serbë të Kosovës mund të mbeten në harresë.
Kjo për faktin se ndërkohë që shumë serbë të Kosovës nuk duan pasaporta të Kosovës, të tjerë nuk i kanë kërkuar apo marrë ato – për shkak të problemeve të regjistrimit të shtetësisë.
“Ka probleme të të gjitha llojeve sepse Kosova nuk i njeh dokumentet serbe, si certifikatat e lindjes, vdekjes dhe martesës, të lëshuara pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Kumanovës në vitin 1999,” tha Andriç për BIRN, duke iu referuar marrëveshjes që i dha fund luftës në Kosovë, nënshkruar më 9 qershor 1999.
Që nga ajo datë, institucionet e ashtuquajtura paralele të drejtuara nga serbët kanë vazhduar të funksionojnë në veri të Kosovës në zonat me popullsi kryesisht serbe. Qeveria e Kosovës i sheh këto organe si të paligjshme.
“Ajo që ndodh nën sistemin serb nuk është e dukshme në sistemin e Kosovës. Sa i përket Kosovës, shumica e serbëve nuk e kanë ndryshuar statusin e tyre civil pas vitit 1999,” tha Andriç.
Një OJQ me qendër në Kosovë e quajtur Aktiv vlerësoi në vitin 2017 se numri i personave që kanë lindur në Kosovë, por që janë ndaluar të marrin shtetësi, arrin deri në 200,000.
Në raportin e tij të majit 2018, “Marrja e shtetësisë në Kosovë”, Aktiv tha se situata ishte e dëmshme për të gjitha komunitetet që janë pakicë në Kosovë, por kishte një “efekt sidomos të ndjeshëm” ndaj komunitetit serb.
“Qeveria e Kosovës duhet të lëshojë udhëzime të reja që do t’i lejojnë institucionet relevante të pranojnë dokumente të lëshuara nga institucionet e ashtuquajtura paralele serbe dhe Qendrën koordinuese të Ministrisë së Brendshme serbe si provë relevante, kur të pranojnë aplikimet për shtetësi,” njoftoi raporti.
Qendra Koordinuese në Beograd i ka lëshuar pasaporta qytetarëve serbë që banojnë në Kosovë që nga viti 2009.
Atë vit, BE këmbënguli se vetëm banorët e Serbisë të fitonin të drejtën për të udhëtuar në BE pa viza, si parakusht për liberalizimin e regjimit të vizave me Serbinë.
Sipas të dhënave të mbledhura nga Andriç, qendra e koordinimit kishte lëshuar mbi 97,000 pasaporta të tilla deri në korrik 2016.
Serbët e Kosovës ende përballen me një mungesë vullneti nga ana e Prishtinës për t’i integruar ata në shoqëri, tha Andriç. Nga viti 2014 deri në vitin 2017, kushtet për marrjen e shtetësisë së Kosovës ishin sidomos të vështira për serbët, pohoi ajo.
Në vitin 2014, autoritetet përcaktuan katër kritere për marrjen e shtetësisë – të kenë lindur në Kosovë para vitit 1998, ose kanë një prind të lindur në Kosovë më parë, të kenë jetuar të paktën pesë vjet në Kosovë para vitit 1998, ose të vërtetojnë se ke qenë një person i zhvendosur, vuri në dukje Andriç.
Ndërsa komunitetet e tjera duhet të plotësonin vetëm një nga këto kushte, serbët duhet t’i përmbushnin të gjitha, shtoi ajo. “Vazhdoi kështu që nga viti 2014, më pas u ndryshua në vitin 2017,” vuri në dukje Andriç.
Ajo shtoi se marrja e shtetësisë nga Kosova, pavarësia e të cilës nuk është njohur nga Serbia, mbeti një temë tabu midis shumë serbëve të Kosovës.