Shqiponja Hysko, një qëndistare 49-vjeçare i kthen bezet e bardha të pambukut në suvenire që tregtohen tanimë në të gjithë botën-dhe bashkë me 50 artizanë të tjerë mbajnë gjallë traditën e zejeve në zonën e Beratit.
E zhytur mbi një copë të bardhë pambuku, Shqiponja Hysko, 49-vjeç po i jep dorën e fundit qëndisjes, ku duket tanimë ura e Goricës. Përmes mjeshtërisë së saj dhe ngjyrave të penjëve, një nga objektet më të njohura të qytetit të Beratit kthehet në një suvenir të veçantë.
“Kjo qendisje që bazë ka copën e bardhë dhe penjtë me ngjyra, molinetë, do të shkojë në Amerikë, pasi e ka porositur një emigrant beratas,” thotë me krenari Hysko, ndërsa është duke përfunduar këmbën e fundit të urës mbi copë.
Qëndisja është pasioni i saj, por Shqiponja Hysko e ka kthyer atë prej vitesh në një profesion që i siguron të ardhura për familjen. Artizania i tha BIRN se historia e saj nisi fillimisht me punëdore për të zbukuruar shtëpinë dhe pajat e kushërirave, ndërsa sot ajo është ndër të pakëtat që mban veten dhe shtëpinë me shitjen e punëve të saj.
Hysko është gjithashtu pjesë e shoqatës së artizanëve të Beratit, të cilët falë organizimit në qendrën “Margarita”, ia kanë dalë të promovohen dhe të bëhen pjesë e tërheqjes turistike të Beratit. Bashkë me 50 artizanë të tjerë të qendrës në zanate të ndryshme, ata prodhojnë suvenirë që jo vetëm i ndihmojnë të mbajnë familjet, por edhe të jenë pjesë e atraksionit turistik të qytetit, ndërsa punimet e tyre udhëtojnë në të gjithë botën.
49-vjeçarja është në gjendje të “pikturojë” gjithçka me penj; nga lagjet muze, kishat e vjetra dhe xhamitë- simbole të qytetit, por dhe kujtime personale, të cilat shndërrohen më pas në punime me shumë vlerë.
“Kam qenë jo më shumë se 13 vjeç kur mësova të qëndis nga gjyshja ime,” thotë Hysko, ndërsa shpjegon se pasionin e saj e ushqeu edhe fakti i të qenit pjesë e një
familjeje artizanësh. Nëna punonte me shtiza ndërsa babai i saj thurte shelgun për
të krijuar zbukurime.
Prej momentit që mësoi të krijonte vizatime e detaje të imëta mbi copë, ajo nuk u nda prej saj. Të gjitha mbulesat, çarçafët, jastëkët dhe çdo zbukurim për shtëpinë qendisej prej saj. Pasi punoi për disa vite në Kombinatin e Tekstileve në Berat, Hysko e gjeti veten pa punë në filim të viteve ‘90. Qëndistaria iu bë në këtë kohë mjet mbijetese.
Hapja e Shqipërisë me botën bëri që punimet e artizanes të kalonin kufinjtë dhe kjo e shtyu atë drejt mundësisë për të shtuar të ardhurat nga puna e saj.
“Fillimisht kam qendisur për të afërmit që u larguan në Itali dhe Greqi. Isha e papunë, kohë kisha plot dhe e vetmja gjë që mund të bëja ishte të qëndisja. Punët që u kam çuar njerëzve të mi, tërhoqën vëmendjen e të njohurve të tyre atje, shqiptarë dhe të huaj dhe kështu filloi puna ime me shitjen e qendisjeve,” thotë Hysko.
Prej gati 10 vitesh ajo ka qëndisur për eksport në mënyrë krejtësisht të pavarur, duke shfrytëzuar njohjet dhe punën e saj që ka shkruar në çdo cep të botës.
“Sot nuk e mbaj mend se sa krijime kam bërë dhe se ku janë shitur ato. Por di që qëndismat e mia janë krijuar me shumë pasion dhe përkushtim,” thotë ajo, ndërsa shton se fitimi është megjithatë minimal, “pasi materialet kushtojnë, qendismat të marrin shumë orë dhe në fund të ardhurat janë të pakëta”.
Megjithatë qëndistaria dhe zhanre të tjera të artizanisë ndihmojnë gratë në Berat të sigurojnë të ardhura për familjet dhe i japin qytetit një dimension shtesë turistik. Ky është edhe misioni i qendrës “Margarita”, e cila i ka vënë vetes si qëllim ruajtjen e trashëgimisë kulturore dhe përcjelljes së saj te brezat e rinj si dhe ringjalljen e zejeve në zonën e Beratit.
Përmes aktiviteteve të qendrës, artizanet si Shqiponja Hysko kanë mundësinë që të promovohen më mirë dhe të shesin më lehtë produktet e tyre, përmes pjesmarrjes në panaire.
“Unë jam gjithmonë në kërkim të artizanëve të mirëfilltë dhe pasi i identifikoj, mundohem që nëpërmjet trajnimeve që organizojmë në qendër, t'i ndihmoj të prezantojnë produktet si suvenire turistike, pasi Berati është kthyer sot në një destinacion turistik,” thotë drejtuesja e qendrës “Margarita”, Adelina Theodhori.
Ajo tregon se Shqiponja ka spikatur me punën e saj si qëndistare dhe për këtë është përzgjedhur të përfaqësojë qendrën “Margarita” në disa panaire kombëtare. Madje në panairin e fundit të suvenireve turistike, që është organizuar më 15 Gusht në Sarandë nga bashkia e këtij qyteti, artizania beratase është vlerësuar me çmimin e dytë, ndërkohë që punimet e saj kanë tërhequr vëmendjen e shumë vizitorëve.