Autoritetet e Prishtinës planifikojnë të kërkojnë krijimin e një gjykate të re ndërkombëtare e cila do të gjykonte serbët për krime lufte në Kosovë, por ekspertët besojnë se nisma është shumë jopraktike dhe mund të krijojë shpresa të rreme për viktimat e konfliktit.
Kosova po planifikon t’i bëjë thirrje komunitetit ndërkombëtar të krijojë një gjykatë speciale që do të gjykonte krimet e kryera nga serbët gjatë luftës në Kosovë, por ekspertët thanë për BIRN se është pothuajse e pamundur që një propozim i tillë të jetë i suksesshëm.
Nisma do të diskutohet nga deputetët në Kuvendin e Kosovës të enjten, si edhe një plan për të ngritur një komision shtetëror për të përcaktuar fakte rreth krimeve të kryera nga forcat serbe gjatë luftës.
“Kanë kaluar dy dekada është bërë shumë pak ose asgjë në lidhje me këtë çështje,” shkroi në Facebook të shtunën kryetari i parlamentit të Kosovës, Kadri Veseli, i cili nisi iniciativën në prill.
“Gjykata e Hagës ka lënë të papërfunduara proceset gjyqësore kundër liderëve në pushtet gjatë regjimit të presidentit jugosllav Sllobodan Millosheviç. Drejtësia ndërkombëtare në Kosovë nuk ka bërë punën që duhej të bënte,” shprehet Veseli.
Iniciativa e tij filloi pasi prokurorët ndërkombëtarë vazhdojnë të marrin në pyetje dëshmitarë të mundshëm për Dhomat e Specializuara të Kosovës me seli në Hagë, të cilat priten të gjykojnë ish-luftëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës për krime të kohës së luftës duke përfshirë vrasje, rrëmbime, arrestime të paligjshme dhe dhunë seksuale.
E ashtuquajtura “Gjykata Speciale” është pjesë e sistemit të drejtësisë të Kosovës dhe është aprovuar nga deputetët e Kosovës nën presionin e mbështetësve perëndimorë të vendit, por mbetet shumë e papëlqyeshme mes shqiptarëve të Kosovës të cilët besojnë se lufta e UÇK-së ishte e drejtë dhe se serbët kanë shmangur ndjekjen penale për krime të rënda.
Por ekspertët argumentuan se propozimi i Veselit për një gjykatë tjetër të re ndërkombëtare për të gjykuar serbët ishte shumë jopraktike.
“Krijimi i një gjykate ndërkombëtare është një procedurë e komplikuar,” tha për BIRN Ismet Salihu, ish-profesor i së drejtës penale në Universitetin e Prishtinës dhe ish-drejtor i Institutit për Krime Lufte.
“Një zgjidhje shumë më e mirë do të ishte nëse Gjykata Speciale aktuale do të modifikonte mandatin e saj dhe do të përfshinte edhe krime nga serbët në Kosovë në juridiksionin e saj. Është gabim që një gjykatë e tillë është mono-etnike,” tha Salihu.
Bekim Blakaj nga Fondi për të Drejtën Humanitare Kosovë u shpreh se nisma për krijimin e një gjykate të re nuk ishte serioze.
“Gjykatat ndërkombëtare krijohen nga Kombet e Bashkuara dhe kjo ishte praktika në themelimin e Gjykatës Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë në Hagë. Është e vështirë të pritet krijimi i një gjykate, pa llogaritur një gjykatë që do të gjykonte vetëm krimet e serbëve në Kosovë,” tha Blakaj për Radio Europa e Lirë të shtunën.
Si pjesë e nismës së gjykatës, Kuvendi i Kosovës do të shqyrtojë mundësinë e ngritjes së një komisioni shtetëror për të mbledhur fakte për krimet e kohës së luftës, të përbërë nga zyrtarë shtetërorë, politikanë të opozitës dhe përfaqësues të pakicave etnike, shoqata për personat e zhdukur, viktima dhe veteranë të luftës, grupet e shoqërisë civile, institucione gjyqësore dhe akademikë.
Veseli është shprehur se krimet e kryera nga forcat serbe gjatë luftës kanë arritur shkallën e gjenocidit.
Blakaj vuri në dukje megjithatë se nuk ka pasur asnjë vendim gjyqësor ndërkombëtar që përcaktonte se gjatë konfliktit në Kosovë është kryer gjenocid, siç ka pasur për gjenocidin e boshnjakëve nga Srebrenica në vitin 1995.
Të enjten pritet që parlamenti i Kosovës të dërgojë për diskutim nga deputetet draftin e një rezolute që dënon krimet nga forcat serbe gjatë luftës në Kosovë. Rezoluta, nëse miratohet, më pas do të shtohet në kërkesën e propozuar për një gjykatë të re ndërkombëtare.
Ehat Miftaraj nga Instituti i Kosovës për Drejtësi ka argumentuar megjithatë se propozime të tilla krijojnë vetëm “shpresa të rreme për familjet e viktimave të luftës”.
Miftaraj tha gjithashtu se autoritetet e Kosovës “janë përpjekur të mbulojnë dështimin e tyre sistematik për të trajtuar krimet e luftës tashmë për 20 vjet”, raportoi gazeta Koha Ditore më 16 prill.
Slavko Simiç, një deputet nga partia kryesore serbe e Kosovës, Lista Serbe, e dënoi nismën e gjykatës, duke e quajtur atë një “veprim agresiv” kundër serbëve dhe “një hap kundër dialogut dhe normalizimit të marrëdhënieve” midis Kosovës dhe Serbisë, raportoi RTS të martën.
Politikanët në Serbi e kanë dënuar gjithashtu këtë nismë, me Milovan Drecun, një deputet nga Partia Progresive në pushtet dhe kreu i komitetit parlamentar serb që merret me çështjet e Kosovës, që e përshkruan propozimin si një “budallallëk”.
“Autoritetet e Kosovës janë ligjërisht analfabetë. Prishtina nuk mund të krijojë një gjykatë ndërkombëtare, vetëm OKB-ja mund ta bëjë këtë. Është propagandë e zbrazët me të cilën ata po përpiqen të margjinalizojnë fillimin e punës së Gjykatës Speciale për krimet e UÇK-së,” tha Drecun për gazetën Kurir të martën.
Nisma e gjykatës po ngrihet në një sfond përkujimoresh me rastin e 20 vjetorit të masakrave të kohës së luftës, të cilat po mbahen prej javësh tashmë në Kosovë.