Mediat globale janë përqendruar aq shumë te pasojat shëndetësore dhe ekonomike të COVID-19 saqë nuk i kanë kushtuar vëmendjen e duhur rreziqeve politike dhe institucionale në rritje. Në fakt, nëse nuk tregohemi të kujdesshëm, viktima më e madhe e COVID-19 mund të jetë demokracia.
Pasojat ekonomike të krizës së shkaktuar nga COVID-19 zënë mendimet dhe bisedat e pothuajse të gjithëve. Dhe për një arsye të mirë. Bashkimi Europian po shkon drejt recesionit më të keq në historinë e tij, me ekonominë që pritet të tkurret me 7-12% këtë vit. Por shumë më pak po flitet për rrezikun që pandemia paraqet për demokracinë, edhe pse sinjalet janë po aq ogurzeza.
BE-ja veproi shpejt për të lehtësuar ndikimin ekonomik të pandemisë. Banka Qendrore Europiane ndërmori masa monetare të jashtëzakonshme dhe BE-ja prezantoi një paketë rimëkëmbjeje dhe rindërtimi me një vlerë prej 1-1,5 trilionë eurosh (1.1-1.6 trilion dollarë). Ka edhe mospajtime në lidhje me mënyrën e financimit të një pakete shpëtimi nga ana e BE-së, por objektivi kryesor është i drejtpërdrejtë: të arrihet një rikuperim i shpejtë në formë V-je, megjithëse një shërim më i ngadaltë në formë U-je mbetet një mundësi e dallueshme.
Megjithatë, përtej një rimëkëmbjeje të drejtpërdrejtë ekonomike, është ambicia e përbashkët për të ndërtuar një ekonomi europiane më të gjelbër, më të digjitalizuar. Praktikisht, të gjithë pajtohen që kriza e COVID-19 paraqet një mundësi të rëndësishme për të përshpejtuar një transformim të tillë.
Rezultati do të varet pjesërisht nga ndikimi i pandemisë në institucionet politike të Europës. Dhe, deri më tani, ka arsye serioze për t’u shqetësuar.
Nga këndvështrimi institucional, kërcënimi më i madh vjen nga Gjykata Kushtetuese Federale e Gjermanisë, e cila kohët e fundit vendosi që qeveria gjermane kishte shkelur Ligjin Themelor të vendit duke mos monitoruar në mënyrë adekuate blerjet e aseteve të sektorit publik të BQE-së. Ky vendim jo vetëm që është i shkëputur jashtëzakonisht nga realiteti – kursimi i ekonomisë europiane duhet të jetë përparësia kryesore sot – por gjithashtu reflekton një përbuzje të hapur për traktatet e BE-së.
Përgjegjësia juridike për BQE-në – përfshirë mbikëqyrjen nëse ajo po e tejkalon mandatin e saj – i përket Gjykatës së Drejtësisë së BE-së, e cila vlerësoi blerjet e aseteve të BQE-së në vitin 2018. Megjithatë, gjykata gjermane, duke përdorur një logjikë krejtësisht torturuese, pretendon se ajo nuk është e kufizuar nga ai vendim – të gjitha në përpjekje për të imponuar paragjykime ekonomike gjermane në pjesën tjetër të BE-së.
Sidoqoftë, shumë më shqetësuese janë përpjekjet populiste për ta përdorur krizën për të minuar demokracinë. Kryeministri hungarez Viktor Orbán është një rast i tillë. Pasi e ka kaluar dekadën e fundit duke sulmuar shtypin e lirë, OJQ-të dhe kundërshtarët politikë, Orbán e ka përdorur krizën e COVID-19 si pretekst për të miratuar një legjislacion që i mundëson atij të sundojë me dekret për një kohë të papërcaktuar. Ky është rasti i parë në Europë që nga Akti Mundësues i Adolf Hitlerit i vitit 1933.
Në Rusi, sulmet ndaj institucioneve demokratike janë edhe më të mprehta. Tre mjekë që trajtojnë pacientët me COVID-19 kanë rënë në mënyrë misterioze nga dritaret në javët e fundit, pasi vunë në pikëpyetje ose kritikuan mënyrën sesi vendi po e trajton krizën. Askush nuk mund të ndihmojë, por le të kujtojmë fatin e Jan Masaryk, ministrit të jashtëm çekosllovak, i cili u gjet i vdekur poshtë dritares së apartamentit të tij në mars 1948, dy javë pas ardhjes në pushtet të komunizmit.
Ky trend nuk është i kufizuar vetëm në Europë. Demokracitë më të mëdha në botë – Shtetet e Bashkuara, Brazili dhe India – janë gjithashtu në rrezik.
Presidenti amerikan Donald Trump ka arritur ta politizojë pandeminë. Ai ka refuzuar të ndihmojë guvernatorët – veçanërisht demokratët – të sigurojnë pajisjet e nevojshme. Madje, u përpoq të gjurmonte pajisjet që ishin porositur në mënyrë private. Për më tepër, ai ka ushqyer rezistencë përsa i takon urdhrave për izolim në shtëpi në shtete të tilla si Miçigani dhe Minesota, të cilat drejtohen nga demokratët.
Presidenti brazilian Jair Bolsonaro ka ndjekur të njëjtën metodë, megjithëse në një mënyrë më të egër dhe oligarkike. Dhe, përveç zbatimit të një karantine të menduar keq dhe që la miliona indianë të papunë dhe të uritur brenda natës, qeveria e kryeministrit indian Narendra Modi e ka përdorur virusin për të çuar para axhendën e tij anti-myslimane.
Këto sulme ndaj demokracisë, deri më tani, kanë marrë pak vëmendje ndërkombëtare. Mediat globale janë përqendruar aq shumë te pasojat shëndetësore dhe ekonomike të COVID-19 saqë duket se kanë shumë pak hapësirë për implikimet politike. Kjo është veçanërisht e vërtetë kur bëhet fjalë për mbulimin e aplikacioneve për gjurmimin e kontakteve – ndoshta kërcënimi më i madh për demokracinë e të gjithëve.
Duke informuar përdoruesit për ekspozimin e mundshëm ndaj COVID-19, aplikacionet për gjurmimin e kontaktit supozohet të jenë çelësi për t’u mundësuar ekonomive të rihapen ndërsa minimizojnë rreziqet për shëndetin publik. Megjithatë, edhe versionet më “të sigurta” – të cilat përdorin Bluetooth, enkriptojnë të dhënat dhe premtojnë anonimitet – ngrenë pikëpyetje serioze.
Kush e garanton sigurinë e të dhënave nga hakerat? Nëse dua të fshij aplikacionin, a do të fshihen të gjitha të dhënat e mia? Sa shpejt? Çfarë na siguron ne që qeveritë nuk do ti bëjnë këto aplikacione të detyrueshme? Nëse ata e bëjnë të detyrueshëm aplikacionin gjatë pandemisë, çfarë i ndalon ata që të vazhdojnë kështu edhe pas saj? Këto pyetje shkojnë në zemër të të drejtave dhe lirive tona kushtetuese.
Miratimi masiv i aplikacioneve për gjurmimin e kontaktit mund të çojë në diçka katastrofike. Së shpejti, europianët, amerikanët ose të tjerë mund ta gjejnë veten duke jetuar më shumë kinezët, me çdo veprim të monitoruar, çdo shkelje – madje edhe të rregullave të pashkruara – që ndëshkohet dhe një “vlerësim personal” që dikton qasjen e një personi në udhëtime dhe shërbime publike.
Kjo mund të duket e largët, por mund të marrim parasysh zhvillimet e fundit në Hungari ose Poloni për të parë se sa të ndjeshme mund të jenë institucione demokratike. Nëse nuk jemi të kujdesshëm, viktima më e madhe e COVID-19 mund të jetë demokracia.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. Is COVID-19 Killing Democracy?
