Ndërsa banorët përballen me vështirësi të përfitojnë nga skemat qeveritare për shkak të pandemisë së COVID-19. ato i lidhin shpresat me projektet e bamirësisë për rindërtimin e shtëpive të dëmtuara nga tërmeti vdekjeprurës i 26 nëntorit.
Që nga fillimi i dhjetorit të kaluar, Agim Fili ngryset dhe çohet në mëngjes në çadrën që ngritën një grup vullnetarët në oborrin e shtëpisë së tij të shkatërruar nga tërmeti. Por ai nuk duket i mërzitur.
“Po jo or mik, i mërzitur isha kur i shikoja gocat e vogla të çunit që dilnin nga çadra e ftohët të sëmura çdo mëngjes,” thotë 68-vjeçari nga fshati Gjuricaj i njësisë administrative Ishëm.
“Halli tjetër ishte se nuk shkonim dot kollaj në Durrës te doktori, prej punës së virusit,” shton Agimi.
Vullnetarët e shoqatës “Ishmi” kanë siguruar një kontejner, që shërben si apartament i vogël, ku tani janë sistemuar bashkë me Hanën 4-vjeçare dhe Bashkimin e vogël, edhe prindërit e tyre. “Ani, nuk prish punë për mua. Unë flej në çadër, se nuk më gjen gjë,” flet përsëri i moshuari.
Njëlloj si familja Fili, në njësinë administrative të Ishmit, më shumë se 60 familje vazhdojnë të jetojnë në çadra, dhe nga të ftohtët e dimrit tani vuajnë vapën e padurueshme; të tjerë janë sistemuar me qira, por siç thonë vullnetarët vetëm një pjesë e vogël e kanë përfituar bonusin.
Tërmeti shkatërrimtar i 26 nëntorit shkaktoi 51 viktima në shkallë vendi, ndërsa bashkë me të plagosurit, e rëndoi edhe më shumë jetesën e banorëve të kësaj zone të varfër në pjesën veriore të bashkisë së Durrësit.
Shtëpitë e dëmtuara e kalojnë numrin 250 në të gjithë njësinë administrative dhe shumica e familjarëve, megjithë informacionin e pakët, i kanë përgatitur dokumentet e aplikimit në zyrat që ndodhen në qendër të ish-komunës.
“Po letrat ama, duhet ti çosh në Durrës, në bashki,” ndërhyn Gëzim Pema. “Nga Gjuricaj në Durrës janë 40 km dhe për disa javë nuk lejohej udhëtimi nuk lejohej nga pandemia ,” shpjegon Gëzimi, sipas të cilit pengesat vijojnë edhe në dyert e bashkisë, e cila tani punon me gjysmë kapaciteti nga që janë infektuar disa punonjës.
Por 59-vjeçari Pema, gjatë këtyre muajve nuk ka ndenjur duarkryq. Me disa nga materialet e shtëpisë së dëmtuar, ai e ka kthyer stallën e bagëtive pranë shtëpisë së vet në një banesë të përkohshme, ku është sistemuar me 6 anëtarët e familjes së tij. “Të paktën është më mirë se sa të flesh në çadër,” thotë ai.
Ndryshe nga Gëzimi në shtëpinë e Mide Velës nuk ka ndryshuar asgjë pas tërmetit.
Bashkëshortët e sëmurë vazhdojnë të jetojnë në çadër, ndërsa çdo mëngjes Midja, e zonja e shtëpisë, e hap dykanatësh derën e banesës së shkatërruar nga tërmeti. “Tani kam filluar ta harroj se si ka qenë nga brenda, por nuk mund të rri pa e parë çdo ditë,” thotë Midja.
Shumica e fshatarëve gjatë pranverës i kanë mbjellë bahçet, duke siguruar perimet e stinës.
Në Gjuricaj janë shënuar vetëm tre raste infektimi me COVID- 19 dhe puna në ara nuk është penguar siç ndodhi me ndërmarrjet në qytet.
“Kemi punuar dhe kemi goxha prodhime,” dëshmon për BIRN, Ylli Tema, “por medet, fiqtë e pemishtes sime po qelben, pasi nuk i merr kush.”
Nga fshati Gjuricaj është më e lehtë të shkosh në Tiranë me makinë, por herë për mungesë organizimi e herë për çmimin e ulët që ofrojnë tregtarët e shumicës prodhimi i pjeshkave, dardhave, mollëve e fiqve, mbetet në degë.
“Ja, si thu ti,” më drejtohet Ylli. “Ai zotëria i shumicës e do qumështin me 25 lek për litër, kurse unë një bidon uji me një gjysëm litri ujë duhet ta blej në dyqan 50 lek, pra sa katërfishi i një litri qumësht. Po jo mor zotri! – e mbyll ai diskutimin e tij.
Isuf Shehu ka qenë drejtor shkolle në Ishëm dhe tani vjen thuajse çdo ditë nga Durrësi në fshatrat ku ka punuar për shumë vite.
Për muaj me radhë, bashkë me një grup vullnetarësh ai ka ndërmjetësuar me fondacionet e huaja për ti adresuar ndihmat e çdo lloji te familjet që kanë më shumë nevojë.
“Sapo ishim riorganizuar për të ruajtur dhe promovuar burimet natyrore të zonës.” tregon Isufi, “kur ia behu në fillim tërmeti e pas tij edhe pandemia”.
Shtatë shoqatat e grupuara në një të vetme janë pagëzuar me emrin “Ishmi”, duke punuar si vullnetarë në terren, por meraqet e tyre me kalimin e kohës janë rritur.
Kanë kaluar gati shtatë muaj, dhe deri tani janë shëmbur me qëllim rindërtimi tre shkolla në Ishëm, Gjuricaj dhe Shkafane, e po ashtu edhe spitali.
“Nuk është rindërtuar deri tani asnjë godinë publike, e dëmtuar nga tërmeti,” thotë Veprimi, një nga veprimtarët e shoqatës, dhe shton: por ndërtimet në bregdet ama, nuk kanë pushuar asnjë çast”.
Megjithëse janë të shqetësuar kryesisht për bashkëfshatarët e tyre të pastrehë, Isufi dhe Veprimi, nuk e ndjejnë veten mirë kur flitet për ndërtimet e pafund që kanë kapluar bregdetin e Lalzit, si dhe kodrat e kepit të Rodonit.
“Në vend që të ndërtojnë vend e pavend, do të bënin mirë të pastronin lumin e Ishmit, i cili transporton shumicën e papastërtive të kryeqytetit,” thotë i revoltuar Veprimi. Më përpara pinim ujë në atë lumë, kurse tani duket sikur në det derdhen ujrat e zeza,” shprehet ai.
“Megjithëse flitet për transparencë, nuk na ka pyetur askush për godinat e fshatrave turistikë, hoteleve dhe resorteve, që po ndërtohen masivisht në pjesën më të bukur të këtij bregdeti,” ndërhyn Isufi, i cili parashikon se në të ardhmen do të krijohet një hendek i madh mes fshatrave me probleme mbijetese nga një anë, dhe lagjeve të reja të bregdetit, ku po strehohen për pushime familjet që kanë mundësi ekonomike të mira.
Isufi ka besim vetëm te njerëzit e mirë, siç i quan ai. “Ja shih Marin Memën – më thotë pastaj. Edhe ndihmat i ndau në familjet që kanë më shumë halle, por edhe planin për ndërtimet e reja e ka bërë siç duhet,” shton mësuesi në pension.
Thuajse të gjithë ata që kanë smartfonë këtu në Ishëm e kanë ruajtur në telefon videon e projektit që ka përgatitur fondacioni i Marin Memës për 45 shtëpitë e reja.
“Do të ndërtohet aty ku ka qenë pylli me dafina, në krah të rrugës që zbret nga Lalëzi në drejtim të Shkafanes,” tregon me dorë Veprimi.
Do ta kishim lënë Ishmin pas me përshtypjen pozitive që të krijon projekti i fshatit të ardhshëm, ku është parashikuar edhe një memorial për Ibrahim Kodrën, piktorin e shquar që u nis nga Ishmi për ti dhënë emër vendit të tij në Evropë. Por nuk qe e thënë.
Një burrë i moshuar që dukej sikur e kishte pritur makinën e Veprimit gjithë ditën, kaloi nga ana tjetër e rrugës më disa letra në duar.
Ishmakët zbritën të gjithë nga makina, për të më treguar më pas hallin e Valentin Gjikës.
“Ky i shkreti i ka OSSHE-së një borxh të papaguar prej 1,7 milion lekësh të vjetra,” thotë Veprimi, duke e vënë në lëvizje përsëri automjetin e tij.
Valentini Gjika ka nënshkruar një kontratë me OSSHE që të paguajë me [do faturë mujore personale edhe 1 mijë lek të reja plus për të shlyer borxhin e vjetër. Shtëpinë e tij e shkatërroi tërmeti dhe tani aty nuk banon askush – tregon Veprimi, por faturat nga 2-3 mijë lek i vijnë rregullisht, ndërsa ai jeton me prindërit 85-vjeçarë dhe të shoqen me trompozë në çadër.
“Jetojnë pesë vetë me dy pensione, edhe pagesa e korrentit u duhet. Prandaj them unë: ka halle e halle,” e mbyll Veprimi tregimin e tij për familjen nga fshati Shkafane.