Presidenti Meta dekretoi 25 prillin 2021 si datë zgjedhjesh ndërkohë që Kuvendi i Shqipërisë do të duhet të zgjedhë një numër zyrtarësh për të plotësuar institucionet e reja që do të zëvendësojnë Komisionin Qendror të Zgjedhjeve.
Kryetari i Kuvendit Gramoz Ruçi i kërkoi grupeve aktuale parlamentare të bëjnë propozimet për personat kyçë të administrimit të zgjedhjeve të ardhshme parlamentare në vend një ditë pasi presidenti Ilir Meta përcaktoi 25 prillin e vitit 2021 si datë zgjedhjesh.
Ruçi i kërkoi grupeve parlamentare, të cilat janë ato të Partisë Socialiste dhe tre grupeve të tjera të të ashtuquajturës “Opozitë parlamentare”, të propozojnë kandidatët e tyre për postin kyç të Komisionerit të Zgjedhjeve si dhe anëtarëve të një institucioni të ri të quajtur Rregullatori dhe ato të Këshillit të Ankesave dhe Sanksioneve.
Të tre institucionet janë krijuar nga ndryshimet në Kodin Zgjedhor të miratuara nga Kuvendi në korrik pas një marrëveshjeje politike mes Partisë Socialiste në pushtet me opozitën jashtëparlamentare dhe opozitën parlamentare.
Institucione të reja
Sipas ndryshimeve në kodin zgjedhor, Komisioneri Shtetëror i Zgjedhjeve është një individ që administron Komisionin Qendror të Zgjedhjeve dhe si i tillë, duhet të jetë jopartiak dhe që gëzon besimin e të gjitha palëve. Sipas nenit 13 të kodit, një individ i tillë duhet të ketë njëkohësisht eksperiencë në punë në administratë publike apo organizata jofitimprurëse, por njëkohësisht duhet të jetë ish-drejtues, d.m.th., jo drejtues aktual.
Marrëveshja për reformimin e kodit zgjedhor në aspekt të administrimit të zgjedhjeve ishte mes tre partive të mëdha, PD, PS dhe LSI, por aktualisht procedura e zgjedhjes së komisionerit do të jetë parlamentare. Aktualisht në kuvend, pas largimit të PD dhe LSI në fillim të vitit 2019, janë krijuar tre grupe të reja parlamentare. Njëri e ka emrin “Demokraci dhe Drejtësi” dhe përbëhet [link] nga tetë deputetë, ish-kandidatë të PD dhe LSI. I dyti e ka emrin “Grupi Parlamentar i Pavarur” dhe përbëhet kryesisht nga ish-kandidatë për deputetë të LSI [Link] ndërsa i treti, është grupi i demokratëve parlamentarë [Link].
Kuvendi fillimisht duhet të ngrejë një komision, i cili do të pranojë kandidimet para se të votojë në seancë plenare për të zgjedhur komisionerin me tre të pestat. Nëse kuvendi nuk arrin kompromis për kandidatin e pëlqyer, atëhere komisioneri zgjidhet me short mes kandidatëve për komisioner.
Komisioneri i zgjedhjeve do të ketë detyra administrative ndërsa detyrat normuese do t’i ketë një institucion tjetër i quajtur Komisioni Rregullator. Ky i fundit do të përbëhet nga pesë anëtarë që do të zgjidhen me të njëjtën procedurë me komisionerin për një mandat pesëvjeçar. Dhe përveç Komisionerit dhe Komisionit Rregullator, administrimi zgjedhor do të ketë edhe një institucion të tretë të quajtur Komisioni i Ankimeve dhe Sanksioneve, (KAS) i cili do të duhet të zëvendësojë Kolegjin Zgjedhor, institucionin e përbërë nga gjyqtarë apeli që ka trajtuar mosmarrëveshjet zgjedhore që nga zgjedhjet e vitit 2005. Anëtarët e KAS do të kenë mandat nëntëvjeçar.
Zgjedhja e zyrtarëve të rinj për administrimin zgjedhor nuk është problemi i vetëm. Një problem tjetër u hap më 31 korrik kur Kuvendi plotësoi dëshirën e Partisë Socialiste për të eliminuar koalicionet parazgjedhore dhe për “hapjen e pjesshme të listave” përmes ndryshimeve në Kushtetutë. Kuvendit do t’i duhet të bëjë ndryshime të reja në Kodin Zgjedhor për të caktuar se si do të funksionojë ajo që Rama e quan “hapje e pjesshme e listave”.