Pasi deklaroi se “Amerika është kthyer” dhe refuzoi pothuajse gjithçka që përfaqësonte Donald Trump, administrata Biden dukej e gatshme të rimerrte mantelin e lidershipit amerikan brenda rendit ndërkombëtar të orientuar drejt tregut të hapur. Megjithatë, në strategjinë e saj për të kundërshtuar Kinën, ajo po sillet njësoj si Donald Trump.
Pavarësisht atmosferës së rëndë dhe të polarizuar në Uashington, duket se ka një marrëveshje dypartiake për të paktën një gjë: se Kina është një problem dhe se Shtetet e Bashkuara duhet t’i përgjigjen sfidës konkurruese që ajo paraqet. Me forcën ushtarake dhe ekonomike si komponentët e saj kryesorë, rivaliteti kino-amerikan është parë si një garë për të përcaktuar se kush do të udhëheqë rendin rajonal dhe atë global.
Dinamizmi ekonomik është një kusht i domosdoshëm për krijimin e forcës ushtarake. Që SHBA-ja të ruajë dhe forcojë rolin e saj drejtues në ekonominë botërore, ajo duhet të ketë si aleatë ashtu edhe një ekonomi të brendshme të gjallë. Atëherë, pse administrata e presidentit amerikan Joe Biden po mbështet politika që do të ndihmojnë Kinën të reduktojë përparësinë ekonomike të Amerikës?
Në vend që të pyesë se si SHBA-ja mund të përmirësojë performancën e saj ekonomike, administrata po imiton Kinën duke e lënë qeverinë të zgjedhë fitues dhe humbës midis teknologjive dhe industrive. Duke vepruar kështu, ajo po braktis mbështetjen tradicionale të SHBA-së për sistemin e hapur tregtar shumëpalësh, sundimin e ligjit dhe ndërmarrjet private brenda një kuadri të përshtatshëm qeverisës.
Në çdo garë, ekzistojnë gjithmonë dy strategji bazë nga të cilat mund të zgjidhni. Sa më shumë burime dhe vëmendje që drejtohen drejt njërit opsion, aq më pak do të jetë në dispozicion për opsionin tjetrin. Strategjia e parë është ofensive dhe konsiston në forcimin e aftësive të veta; e dyta është mbrojtëse dhe konsiston në përpjekjen për të dobësuar konkurrentin.
Në lidhje me Kinën, SHBA-ja tashmë ka provuar pa sukses një strategji mbrojtëse. Kjo ishte qasja e ndërmarrë nga ish-presidenti Donald Trump, i cili nisi një “luftë tregtare” duke vendosur tarifa dhe sanksione ndaj Kinës. Pavarësisht këtyre veprimeve, Kina mesatarisht e rriti mbi 6% rritje vjetore të PBB-së në vitet 2017-2019, duke zbehur rritjen mesatare vjetore të ekonomisë amerikane prej 2.5% gjatë asaj periudhe. Në vitin 2020, viti i COVID-19, ekonomia kineze u rrit me 2.3%, ndërsa PBB-ja amerikane ra me më shumë se 3.5%. Në parashikimin më të fundit të Fondit Monetar Ndërkombëtar për vitin 2021, Kina pritet të rritet me 8.1%, krahasuar me rreth 7% për SHBA-në.
Megjithëse strategjia proteksioniste e Trump dështoi qartë, administrata Biden megjithatë po e përjetëson atë duke lënë tarifat e administratës së mëparshme dhe duke miratuar politikat e saj të “bli produkte amerikane”. Duke vepruar në mënyrë të njëanshme, Trump dobësoi sistemin e hapur shumëpalësh dhe dëmtoi ekonominë amerikane, së bashku me ato të aleatëve të saj. Megjithatë, edhe nëse SHBA-ja nën udhëheqjen e Biden siguron mbështetjen e shumicës së aleatëve të saj, ajo nuk është aq e madhe apo e fortë sa të ngadalësojë rritjen mesatare të Kinës.
Që nga përfundimi i Luftës së Dytë Botërore, asnjë vend nuk ka ngritur mure të larta proteksioniste dhe nuk ka arritur rritje të kënaqshme ekonomike gjatë një kohe të konsiderueshme. Për dekada të tëra, SHBA-ja udhëhoqi pjesën më të madhe të botës drejt një rruge më të mirë. Por në vend që të miratojë një strategji ofensive të bazuar në forcimin e këtij roli dhe të udhëheqë me shembull, SHBA-ja tani po ndjek ato lloj politikash që kanë dështuar prej kohësh në shumë vende të tjera.
Në praktikë, “zgjedhja e fituesve” më shpesh ka çuar në mbështetjen e humbësve. Nënshtrimi ndaj presionit politik dhe dhënia e subvencioneve për bizneset që dështojnë, thjesht përjetëson joefikasitete ekonomike. Nuk ka asnjë arsye pse duhet t’u besohet burokratëve për identifikimin e llojeve të risive që do të rezultojnë të suksesshme në të ardhmen. Konkurrenca mes bizneseve start-up dhe atyre aktuale është një mekanizëm shumë më efektiv.
Proteksionizmi dhe subvencionet gjithashtu nxisin sjelljen monopoliste, duke çuar në një rritje më të ulët të produktivitetit dhe madje edhe më shumë lobim për të ruajtur privilegje të panevojshme. Këto praktika i dekurajojnë lojtarët e rinj të hyjnë në tregje dhe e bëjnë shumë më të vështirë zgjerimin e firmave të vogla.
Po kështu, veprimet e SHBA-së në sferën tregtare po kufizojnë zhvillimin ekonomik të Amerikës dhe po minojnë aleancat e saj, duke zvogëluar kështu pushtetin e saj global. Merri si shembull vendimin e administratës Biden për të mos e rrëzuar vendimin e Trump për t’u tërhequr nga Partneriteti Trans-Paqësor. Duke u përbërë nga 11 vende të tjera të Paqësorit dhe veçanërisht duke përjashtuar Kinën, TCP-ja ishte gati të bëhej blloku më i madh i tregtisë së lirë në botë.
Duke pasur parasysh se anëtarësimi i SHBA-së në një aranzhim të tillë padyshim që do të rriste ndikimin e tij global, shumë prisnin që Biden të negocionte pranimin e Amerikës në pasardhësen e TPP-së, Marrëveshjen Gjithëpërfshirëse dhe Progresive për Partneritetin Trans-Paqësor, e cila u drejtua nga ish-kryeministri japonez Shinzo Abe pasi Trump braktisi marrëveshjen origjinale. Por administrata Biden ka sinjalizuar që atëherë se nuk planifikon të ndjekë anëtarësimin në CPTPP.
Kina, ndërkohë, po përfiton nga gabimet strategjike të SHBA-së duke bërë ofertën e saj për anëtarësim në CPTPP (siç ka bërë edhe Mbretëria e Bashkuar). Kështu, larg ruajtjes ose rritjes së statusit hegjemonik të Amerikës, qasja e administratës Biden ka rritur ndikimin e Kinës në rajonin Azi-Paqësor – rajoni më dinamik në aspektin ekonomike në botë.
Për pjesën më të mirë të një shekulli, SHBA-ja ishte ekonomia më produktive në botë sepse mbetej e përkushtuar ndaj një sistemi të orientuar drejt tregut, sundimit të ligjit dhe tregtisë së hapur. Aty ku shkonte ajo, e pasonin edhe Evropa Perëndimore, Azia Lindore dhe Juglindore dhe të tjerë. Në këtë mënyrë, politikat dhe parimet që forconin aleatët e saj forconin gjithashtu pozicionin e saj hegjemonist.
Tani, Kina po rritet, kryesisht, sepse ajo hoqi dorë nga politikat e saj të mëparshme ekonomike në favor të një sistemi më të orientuar drejt tregut. Kjo e bën ironik vendimin e SHBA-së për të braktisur sistemin e vet në favor të një sistemi ndërhyrjesh shtetërore të stilit kinez. Me miratimin e politikave të stilit kinez, SHBA-ja nuk po zvogëlon vetëm avantazhin e saj konkurrues, por ajo po mohon në mënyrë efektive sistemin e hapur të orientuar drejt tregut dhe rolin e saj udhëheqës global.
Heqja e masave proteksioniste dhe forcimi i sistemit të hapur shumëpalësh do të jepte rezultate jashtëzakonisht superiore në krahasim me qasjen Trumpiane. Shtetet e Bashkuara duhet të ri-angazhohen si një lider konstruktiv brenda Organizatës Botërore të Tregtisë dhe të kërkojnë marrëveshje mbi reformat për të mbuluar çështje të reja si tregtia elektronike dhe ndryshimet klimatike. Sa më shumë që Kina përpiqet të zgjerojë industritë e sponsorizuara nga shteti, aq më shumë duhet të bëjë SHBA-ja për të treguar se ka një alternativë më të mirë.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. America’s Losing China Strategy
