Lufta e Rusisë ndaj Ukrainës e ka lejuar presidentin turk Rexhep Tajip Erdogan të hiqet si një burrë shteti dhe paqebërës në rajon, edhe pse ai dyfishon shkeljen e parimeve demokratike dhe të drejtave të njeriut në vend. Merrni për shembull gjendjen e vështirë të Osman Kavalës, një filantropist dhe aktivist i shquar i shoqërisë civile, i cili së fundmi u dënua me burgim të përjetshëm pa mundësinë e lirimit me kusht, katër vjet pasi u lirua nga akuzat, u rigjykua dhe u burgos përsëri nga gjykatat e kontrolluara nga Erdogani.
Mënyra se si Turqia po e trajton Kavalën tejkalon edhe persekutimin e Rusisë ndaj Alexei Navalny, një figurë opozitare që u dënua së fundmi me nëntë vjet burg. Turqia e ka dënuar Kavalën në atë që Hannah Arendt e quajti “vrima e harresës që sundimtarët totalitarë përgatisin për kundërshtarët e tyre”. Burgimi i përjetshëm i pajustifikuar jo vetëm që fshin personalitetin qytetar dhe identitetin social të të dënuarit, por gjithashtu copëton strukturën e kujtesës dhe narrativës që lidh komunitetet së bashku, duke krijuar kushtet që një regjim të përdorë dhunën pa u ndëshkuar.
Dënimi i habitshëm për Kavalën krahasohet me burgimin e përjetshëm të vendosur ndaj liderit separatist të Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit (PKK), Abdullah Ocalan, dhe ndalimin e vazhdueshëm të liderit të Partisë Demokratike të Popullit Kurd (HDP), Selahattin Demirtas. Por ndryshe nga Ocalan dhe Demirtas, Kavala nuk është një politikan, një ushtar apo një personalitet mediatik. Ai është një qytetar i zakonshëm që ka marrë pjesë aktive në shoqërinë civile turke dhe ka ndihmuar në ndërtimin e forumeve të pavarura kulturore dhe shkencore.
Kavala themeloi Anadolu Kultur dhe ka shërbyer në bordet e Fondacionit të Shoqërisë së Hapur, Fondacionit Turk të Studimeve Ekonomike dhe Sociale dhe Fondacionit të Historisë (Tarih Vakfi), midis organizatave të tjera. Për punën e tij në mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe multikulturalizmit, atij në vitin 2021 iu dha Çmimi Courage in Public Scholarship nga New School for Social Research në Nju Jork, një nder që ai e ndan me filozofin e ndjerë Ágnes Heller, historianin polak Jan T. Gross dhe feministen dhe aktivisten e ndjerë amerikane Ann Snitow.
Pas fitores elektorale të Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim në pushtet në vitin 2002, shoqëria civile turke dukej se ishte çliruar nga shteti laik, por represiv që Mustafa Kemal Ataturk kishte krijuar në fillim të viteve 1920. Kavala përqafoi trashëgiminë multikulturore të Republikës Turke dhe punoi për të ringjallur kushtet që dikur i kishin lejuar armenët, grekët, kurdët, alevitët, hebrenjtë dhe çerkezët të ngrinin lirisht monumentet, këngët, kuzhinat dhe kujtimet e tyre në të gjithë Turqinë. Ndërsa Ernest Renan, historiani francez i nacionalizmit, besonte se të jetosh si komb nënkupton harrimin e betejave të dhunshme të së kaluarës, Kavala pa se demokratizimi turk kërkon akte kujtimi.
Parregullsitë e arrestimit, ndalimit dhe gjyqit të Kavalës janë aq skandaloze sa e kanë sjellë Turqinë në konfrontim të hapur me Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut (GJEDNJ), duke vënë në rrezik anëtarësimin e vendit në Këshillin e Evropës. Gjatë katër viteve të tij në burg, Kavala është përballur me një sërë akuzash të ndryshueshme, nga kryengritje e dhunshme në pjesëmarrje në një tentativë grusht shteti dhe spiunazh. Meqenëse Gjykata e 13-të e Stambollit nuk e ka dhënë ende vendimin e saj me shkrim, akuzat e përfshira në vendimin e saj përfundimtar mbeten të paqarta.
Më parë, në maj 2019, çështja e Kavalës u diskutua nga Gjykata Kushtetuese e Turqisë, ku Gjykata dha një vendim të pazakontë të ndarë (dhjetë me pesë) kundër apelit, me kryegjyqtarin Zuhtu Arslan në anën e kundërshtarëve. Ndonëse Kavala u shpall i pafajshëm më 18 shkurt 2020, nga akuzat në lidhje me protestat e Parkut Gezi, ai u riarrestua menjëherë me akuzat për spiunazh dhe komplot kundër qeverisë.
GJEDNJ-ja, përgjegjëse për dëgjimin e rasteve që përfshijnë shkelje të Konventës nga shtetet anëtare, vendosi se Gjykata Kushtetuese turke nuk kishte respektuar kërkesën për “shpejtësi” në sqarimin e akuzave kundër Kavalës, i cili u mbajt në paraburgim për më shumë se tre vjet përpara se të ngrihej akuza. Për më tepër, GJEDNJ-ja vuri në dukje se në mungesë të provave që tregonin se Kavala ishte përfshirë në ndonjë aktivitet kriminal, ai nuk mund të dyshohej se kishte tentuar të rrëzonte qeverinë me dhunë. Në fund, ajo zbuloi, “përtej çdo dyshimi të arsyeshëm”, se Turqia ishte përfshirë në “paraburgim të zgjatur të një mbrojtësi të të drejtave të njeriut me qëllimin e fundit për ta ulur atë në heshtje”, duke shkelur nenin 18 të Konventës.
Gjykata Evropiane kërkoi që Turqia të lironte Kavalën (së bashku me Demirtasin). Por Turqia refuzoi dhe në shtator 2021, Komiteti i Ministrave të Këshillit të Evropës njoftoi se do të fillonte procedurat e “shkeljes”, të cilat filluan në shkurt. Turqia u përgjigj duke njoftuar se do të dëbonte ambasadorët nga Shtetet e Bashkuara dhe nëntë vende të tjera (Gjermania, Kanadaja, Danimarka, Finlanda, Franca, Holanda, Zelanda e Re, Norvegjia dhe Suedia) që kishin mbështetur vendimin e GJEDNJ-së. Ky veprim dërgoi valë tronditëse në qarqet diplomatike dhe të politikës së jashtme, dhe vetëm manovrat e minutës së fundit shmangën një krizë më të thellë diplomatike.
Lufta në Ukrainë i ka dhënë Erdoganit mbulesën që i duhej më në fund për ta lënë Kavalën pas hekurave përgjithmonë. Pozicioni qendror i Turqisë në rajon, së bashku me shitjen e saj të dronëve ukrainasve, e ka bërë atë një partner të domosdoshëm për Perëndimin dhe marrëdhëniet e mira tregtare me Ukrainën dhe Rusinë e kanë lejuar Erdoganin ta prezantojë veten si ndërmjetës në konflikt.
Ndërkohë, Turqia do të vazhdojë marrëdhëniet e saj “miqësore” me Rusinë në Siri. Kremlini dëshiron të ruajë me çdo kusht qeverinë e Bashar al-Assad dhe Turqia është po aq e përkushtuar për të siguruar që kurdët separatistë të mos fitojnë më shumë territor përgjatë kufirit të saj juglindor.
Me shtimin e mjegullës së luftës, mbetet për t’u parë nëse Komiteti i Ministrave të Këshillit të Evropës do të vendosë sanksionet e duhura ndaj Turqisë. Me shumë mundësi, aleatët perëndimorë të Turqisë do të gjejnë një mënyrë për t’i bërë qejfin Erdoganit, ndërsa Kavala, një burrë rreth të 60-tave, zhduket në vrimën e harresës.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. Turkey Is Exploiting the Fog of War