Ujvara e Sotirës është një nga mrekullitë natyrore të vendit tonë. Kur e sheh nga taraca shkëmbore përballë, por edhe kur ndodhesh nën piklat e uji që shpërndahen në ajër, vizitori e kupton se sa fat është të jesh këtu, vetëm 100 km larg kryeqytetit.
Sidoqoftë para se makina të mbërrijë te shatërvanët e ujit që dalin me furi nga shkëmbinjtë, udhëtari sheh tjetër realitet. Është e premte në mesditë, por në shkëmbinjtë pranë ujëvarës nuk ndodhet asnjë vizitor. Arsyeja është e thjeshtë. Kur kalon Gramshin, rruga e paasfaltuar drejt Sotirës është një makth.
“Duhet patjetër një makinë 4×4 për të shkuar drejt ujëvarës” – na thotë Sala, shoferi që bën edhe punën e guidës.
“Unë nuk e di nëse Sotira u fut apo jo në programin e 100 fshatrave turistikë, siç u tha vite më pare. Por rruga ka mbetur ajo që ka qenë, pa asnjë ndryshim”, – tha për BIRN Nazmi Zani, që bashkë me një shok punon si elektricist në 40 fshatrat e zonës. Tre djemtë e Nazmiut janë larguar prej kohësh nga fshati.
“I madhi u lidh me një vajzë në Bullgari, kurse i dyti punon në Greqi”, – tregon i moshuari, i cili ka mbetur vetëm që prej 20 vitesh.
Në një nga përrenjtë që zbret nga shpati lindor i Tomorrit rruga zhduket dhe automjeti duket se po kryen një garë rally mes baltës dhe ujit.
Makina gjarpëron në rrugicën mespërmes fshatit Sotirë, për tu ndalur te “Bujtina”, që siç mësojmë ka kështu vetëm emrin. “Jo, jo, këtu nuk ka dhoma për të fjetur. Emrin “Bujtina” ia vuri një vajzë nga Tirana, që erdhi këtu për një projekt” – i përgjigjet interesimit tonë Genti Gjata, që e administron lokalin pa asnjë lidhje me emrin që mban.
“Turistët vijnë të shtunave e të dielave me makina të mëdha, por askush nuk ndalon në fshat” – tha Genti për BIRN.
“Bujtina” është bari i vetëm i fshatit. Xhemilja, e ëma e Gentit, gatuan vetëm pas porosive me telefon, por kjo ndodh rrallë. Në Sotirë tani banojnë vetëm 40 familje, një e treta e numrit që e popullonte këtë fshat në vitet 1990. Në shkollën 9-vjeçare ka vetëm 15 nxënës me 9 mësues, ndërsa ata që ikin nga fshati në përgjithësi nuk kthehen më.
“Edhe Orgito, djali im nuk do që të kthehet” – shton Genti, pasi ka treguar për të birin që po shkollohet në një degë profesionale në Tiranë.
Vetë mesoburri çdo vit i drejtohet Selanikut dhe Kallamatës në Greqi për të punuar, duke u kujdesur që të mos tejkalojë lejen e qëndrimit prej 6 muajsh në vit. Përballë “Bujtinës” një grua e re në moshë, po mbledh lulet e pemëve akacie, që popullojnë anën e majtë të rrugës prej 4 km që ndajnë fshatin nga ujëvara e mrekullueshme.
“Bletët e ndjekin shumë aromën e akacies”, – na tregon një nga banorët që po i mbledhin lulet nga pemët.
Grupet e gjimnazistëve që vijnë të vizitojnë ujëvarat u duhet të ndalojnë gati 8 kilometra larg. Këtë bënë edhe furgonët dhe autobusët që sollën të rinjtë nga shkollat e Lushnjës dhe Fierit, pasi rruga është thuajse e pakalueshme.
“Ata ecin në këmbë nëpër vapë, vetëm për t’i parë ujërat që rrjedhin nga lart në grykë” – flet përsëri Genti.
Fshatrat e kësaj zone janë mjaft të pasura në ujëra mbi dhe nëntokësorë. Gramshi furnizohet me ujë 24 orë në ditë vetëm prej ujërave pranë fshatit Karpicë, fat që nuk e kanë shumica e qyteteve të mëdha të Shqipërisë.
Një hidrocentral që shfrytëzon ujërat e Sotirës funksionon prej disa vitesh në zonë.
“Nënshkruam në fillim një kontratë me HEC, që do të na jepte mundësinë të vadisnim me sistem piklash disa ngastra toke pranë fshatit. Por tani as që flitet më për të”, – thotë Genti.
Nga dritarja e makinës Nazmiu na tregon se tani fshatarët nuk mbjellin më grurë apo misër. “Shumica tani kultivojnë livandë, një bimë medicinale që e ka fitimin më të sigurt”, – tha elektricisti.
Në sipërfaqet e oborreve me radhët e drejta të livandës, siç e quajnë shumë të tjerë, herë pas here dallohen kosheret e bletëve të lyera me të njëjtat ngjyra, të verdhë dhe të kaltër.
Më tej ndonjë familje ka mbjellë fidanët e rrushit në sipërfaqe të vogël vreshte, kurse numri i bagëtive duket të jetë shumë i kufizuar.
Po kthehemi drejt Gramshit, dhe rruga fillon të normalizohet.
Dy të rinj me motoçikleta na parakalojnë dhe Sala, shoferi ynë e ngadalëson edhe më tepër shpejtësinë, pasi ndonjë gur nga rrotat e mjeteve motorike mund të godasë xhamat e makinës. Përballë nesh nuk duket asnjë automjet turistik.
