Edhe pse ne ende nuk e dimë se kur – dhe, më e rëndësishmja, si – lufta e agresionit e Vladimir Putinit në Ukrainë do të përfundojë, tashmë është e qartë se konflikti do të transformojë në mënyrë dramatike Bashkimin Evropian.
BE-ja ishte përgjigja e Evropës Perëndimore ndaj dhunës shpërthyese të dy luftërave botërore, të cilat ishin vetë produkte të industrializimit dhe nacionalizmit që nga shekulli i nëntëmbëdhjetë e tutje. Këto procese historike çuan në shkatërrimin e plotë të rendit tradicional evropian. Pas Luftës së Dytë Botërore, kontinenti evropian dominohej nga dy fuqi joevropiane: Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik.
Menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore, ekonomia e Evropës Perëndimore ishte në rrënim dhe ishte e pambrojtur ushtarakisht kundër një pushtimi sovjetik. Pa Planin Marshall të SHBA-së dhe garancinë e mbrojtjes ushtarake të Amerikës, Evropa Perëndimore zor se do të kishte qenë në gjendje të mbijetonte.
Themelimi i NATO-s në vitin 1949 garantoi që pjesa perëndimore e kontinentit do të mbetej e sigurt si nga sulmet sovjetike ashtu edhe nga një Gjermani, megjithëse e ndarë. Kjo marrëveshje më pas krijoi idenë se një rend i qëndrueshëm në Evropën Perëndimore mund të arrihej përmes integrimit ekonomik brenda një tregu të vetëm, institucioneve kolektive dhe një sistemi ligjor të përbashkët – përfundimisht duke nënkuptuar një integrim të plotë të shteteve të përfshira.
Qëllimi ishte jo vetëm të kapërceheshin shkaqet socio-ekonomike dhe politike të nacionalizmit shkatërrues, por gjithashtu të garantohej që Gjermania të futej plotësisht dhe përgjithmonë në grup. Në dekadat që pasuan, NATO-ja dhe BE-ja (fillimisht Komuniteti Evropian i Qymyrit dhe Çelikut dhe më pas Komuniteti Ekonomik Evropian) u bënë shtyllat përkatëse ushtarake dhe ekonomike të sigurisë dhe prosperitetit evropian, dhe rrjedhimisht të rendit evropian perëndimor.
Por me fundin e Luftës së Ftohtë lindën pikëpyetje të reja mbi mënyrën se si do të dukej rendi evropian. Përgjigja ishte se të dy shtyllat e Evropës Perëndimore – NATO dhe BE – do të rriteshin për të përfshirë vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore që kualifikoheshin për anëtarësim. Nga ana e tyre, shumë prej ish-republikave sovjetike dhe anëtarëve të Traktatit të Varshavës donin një garanci që rendi evropian nuk do të rishikohej nga Rusia.
Anëtarësimi në NATO dhe BE solli kështu premtimin e sigurisë kolektive dhe një tregu të përbashkët. Shpresa ishte për të eliminuar mbetjet e fundit të konfrontimit të vjetër Lindje-Perëndim dhe për të siguruar një paqe të përhershme përmes shkëmbimit ekonomik dhe ndërvarësisë.
Megjithatë, nën Putinin, Rusia ka ndjekur një lloj tjetër politike. Ajo ka kërkuar të rivendosë statusin e saj si një fuqi globale duke pretenduar gjithnjë e më shumë “tokë ruse”, që nënkupton një përmbysje të rendit post-sovjetik. Duke parë nga e kaluara dhe jo nga e ardhmja, Putini dëshiron të rivendosë perandorinë e vjetër ruse.
Ndërsa ukrainasit shprehnin gjithnjë e më shumë dëshirën e tyre për t’u integruar me Perëndimin, Putin ndërmori hapa për të mohuar lirinë e tyre dhe sovranitetin e Ukrainës. Në vitin 2014, ai aneksoi Krimenë dhe ndezi një luftë në rajonin e Donbasit të Ukrainës. Dhe tani ai ka nisur një luftë gjithëpërfshirëse agresioni, duke shkatërruar çdo shans për bashkëjetesë paqësore midis Rusisë dhe BE-së, të paktën për sa kohë që ai mbetet në pushtet. Ndarja gjeografike, e detyruar nga shantazhi bërthamor, do të mbizotërojë sërish mbi shkëmbimin dhe bashkëpunimin ekonomik.
BE-ja tani do të duhet të fokusohet shumë më tepër në çështjet e sigurisë dhe gjeopolitike sesa në të kaluarën. Për më tepër, tani që Suedia dhe Finlanda do t’i bashkohen NATO-s, Austria, Irlanda, Malta dhe Qiproja do të jenë të vetmet anëtarë të BE-së që nuk i përkasin gjithashtu aleancës. Kështu, marrëdhënia midis dy shtyllave të rendit evropian do të ndryshojë gjithashtu. Anëtarët e BE-së do të duhet të rrisin ndjeshëm shpenzimet e tyre të mbrojtjes, si dhe urgjentisht të mbështesin kontributet e tyre në NATO.
BE-ja do të përballet gjithashtu me sfida gjeopolitike gjithnjë e më të larta, siç po tregojnë tashmë aplikimet për anëtarësim nga Ukraina, Gjeorgjia dhe Moldavia. Deri më tani, instrumenti i vetëm gjeopolitik që BE-ja kishte në dispozicion ishte premtimi i anëtarësimit të plotë (dhe rrjedhimisht rritjes dhe prosperitetit ekonomik). Por ky premtim ka rezultuar të jetë një iluzion për Turqinë dhe Ballkanin Perëndimor.
Sipas kuadrit të saj aktual institucional dhe ligjor, BE-ja mund të ndjekë interesat e saj gjeopolitike vetëm në një masë shumë të kufizuar. Prandaj, BE-ja e së ardhmes do të ketë nevojë për një strukturë më fleksibël, me një marrëveshje kuazi-konfederative që rrethon një bërthamë të federuar. Në vend që të kërkojë anëtarësim të plotë ose asgjë fare, BE-ja në vend të kësaj mund të ofrojë qasje më të ngushtë në tregun e përbashkët, sigurinë e përbashkët, komunitetin ligjor të BE-së, monedhën e përbashkët, e kështu me radhë.
BE-ja nuk mund të rritet pafundësisht. Por ajo duhet të pranojë se interesat e saj gjeopolitike shtrihen shumë më tepër se instrumenti i anëtarësimit të plotë. Për sa kohë që regjimet autoritare përbëjnë një kërcënim material, BE-ja – që përfaqëson alternativën ekonomike dhe shoqërore – do të bëhet një forcë gjithnjë e më e rëndësishme jo vetëm në kontinentin evropian, por në zonën më të madhe gri në lindje, ku nuk ka kufi të qartë me Azinë.
Çfarëdo që të ndodhë në Ukrainë, situata kërkon një fleksibilitet të ri strukturor dhe jo respektim të ngurtë të marrëveshjeve të vjetra, të sforcuara ose të premtimeve që nuk mund të përmbushen.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate. Nuk mund të ripublikohet pa lejen e Project Syndicate. How the EU Must Change
