Autori irlandez Paul Lynch është vlerësuar me Çmimin Booker të këtij viti, një nga çmimet më prestigjioze letrare në botën anglishtfolëse, për romanin e tij Prophet Song – dhe për një arsye të mirë. Me vizionin e tij pikëllues të Irlandës që po zbret në tirani, libri i Lynch kap në mënyrë të përsosur ankthin që karakterizon momentin tonë aktual politik.
Jo të gjithë kritikëve u bëri përshtypje kjo gjë. Një recensues e përshkroi atë si një “valëvitje krahësh e një gjeli deti” të një libri, duke kritikuar Lynch për temat dhe prozën e tij nën-oruelliane. Por shumica e komenteve kanë qenë më të favorshme, me shumë që e lavdëruan librin për pasqyrimin e shqetësimeve në rritje për të ardhmen e demokracisë parlamentare në Evropën Perëndimore dhe më gjerë. Portretizimi i Lynch i një vendi që rrëshqet drejt sundimit autoritar sigurisht që do të rezononte me liderët e ekstremit të djathtë si Geert Wilders, i cili triumfoi së fundmi në Holandë, kryeministri hungarez Viktor Orbán dhe Marine Le Pen të Francës.
Fitorja e habitshme e Wilders në zgjedhjet e përgjithshme holandeze nënvizon mbështetjen në rritje për partitë e ekstremit të djathtë në të gjithë Evropën. Për më shumë se dy dekada, ai ka qenë një kritik i zëshëm i politikave të imigracionit të Holandës, duke shënjestruar shpesh komunitetin mysliman të vendit. Ngritja e tij në rëndësi mund t’i atribuohet kryesisht përzierjes së politikave të identitetit dhe zgjidhjeve të thjeshtuara karakteristike të lëvizjeve populiste të sotme.
Përkrahësit e demokracisë liberale janë shqetësuar prej kohësh për ndikimin e politikave të identitetit. Ndërsa është e natyrshme që individët të identifikohen me grupe të ndryshme familjare, etnike, fetare dhe kombëtare, parimet e demokracisë liberale shtrihen shumë përtej përkatësive të tilla. Në thelbin e tyre është njohja se menaxhimi i një shoqërie të larmishme, pluraliste është një detyrë e ndërlikuar që kërkon më shumë sesa thjesht një shumicë elektorale.
Përgjatë historisë, filozofë të shquar politikë si Cicero, Alexis de Tocqueville dhe Edmund Burke kanë theksuar domosdoshmërinë e kontrolleve dhe ekuilibrave mbi opinionin e shumicës në interes të mbrojtjes së të drejtave të pakicave – një shtyllë e demokracisë liberale. Ndryshe nga kjo, demokracitë e sotme joliberale mund t’i lejojnë qytetarët të votojnë, por vetëm pasi partia në pushtet të ketë kapur dhe zbrazur institucionet e pavarura dhe të manipulojë sistemin për të garantuar se nuk do të humbasë kurrë.
Kjo nuk do të thotë se identiteti nuk ka rëndësi. Unë jam anglez dhe kam pasaportë britanike, por stërgjyshi im ishte irlandez. Besimi im është katolik dhe politikisht identifikohem si një konservator i vjetër, i qendrës së djathtë. Unë e konsideroj veten si evropian, ashtu si edhe ndërkombëtar. Më e rëndësishmja, familja ime është qendra e identitetit tim personal.
Secili aspekt i identitetit tim mishëron vlera që i kam të dashura. Unë besoj fort te toleranca dhe përmbajtja, sundimi i ligjit dhe demokracia parlamentare. Gjithashtu jam dakord me pikëpamjen e Papa Françeskut se kishat nuk duhet të veprojnë si zbatuese që diktojnë se si e jetojmë jetën tonë. Në vend të kësaj, ato duhet të shërbejnë si spitale, duke ofruar mbështetje dhe udhëzime për të na ndihmuar të lundrojmë sa më mirë që mundemi në peripecitë e jetës.
Për më tepër, kam qenë gjithmonë skeptik ndaj atyre që ofrojnë zgjidhje të thjeshta për probleme komplekse. Ky skepticizëm është ajo që më shtyu të kundërshtoj Brexit-in. Në fund të fundit, ideja se britanikët mund të rifitonin kontrollin dhe sovranitetin mbi të ardhmen tonë kombëtare dhe individuale duke dalë nga Bashkimi Evropian, rezultoi se ishte një mashtrim i nxitur nga gënjeshtra. Në mënyrë të ngjashme, premtimi se Brexit do të rivendoste statusin global të Mbretërisë së Bashkuar është diskredituar plotësisht. Dhe në vend që ta bëjë më të lehtë kontrollin e imigracionit, largimi i Britanisë nga BE-ja ka pasur efektin e kundërt.
Historikisht, emigracioni ka shërbyer shpesh si një katalizator për populizmin autoritar. Në të kaluarën, ai çoi në persekutimin e gjerë të komuniteteve hebreje, dhe sot, ai po nxit armiqësi ndaj popullatës myslimane. Në Holandë, si në Hungari dhe Francë, ksenofobia dhe islamofobia janë forcat shtytëse pas rritjes së ekstremizmit nacionalist dhe erozionit të vlerave liberale.
Joshja e autoritarizmit populist rritet kur qeveritë dështojnë të japin përgjigje të moderuara dhe të arsyeshme ndaj emigracionit ose të menaxhojnë kufijtë e tyre në mënyrë efektive. Por ai bëhet një kërcënim edhe më i madh në periudha stresi ekonomik, veçanërisht kur qeveritë demokratike nuk janë në gjendje të përmirësojnë standardet e jetesës.
Demokracitë parlamentare kërkojnë lidership më të sofistikuar sesa është e nevojshme në regjimet autoritare. Në fund të fundit, liderët demokratë duhet të shpjegojnë pse çështjet komplekse nuk mund të zgjidhen gjithmonë duke shfrytëzuar paragjykimet ose duke përdorur slogane të lira. Kjo është gjithashtu arsyeja pse demokracitë, kur ato drejtohen mirë, priren të ofrojnë një cilësi më të lartë jetese se çdo sistem alternativ qeverisjeje.
Ndërsa mund të duket më e lehtë për diktaturat si Kina të zbatojnë vullnetin e tyre, kjo qasje shpesh çon në uljen e performancës ekonomike dhe uljen e legjitimitetit politik, siç dëshmohet nga mundimet e fundit të ekonomisë kineze. Një shtet mbikëqyrës mund të godasë disidencën dhe të kufizojë lirinë e fjalës, por masa të tilla nuk janë të qëndrueshme në planin afatgjatë dhe tentojnë të prodhojnë pasoja katastrofike.
Në Kinën e sotme, qeveria shtyp në mënyrë aktive çdo pranim ose kujtim të masakrës së Sheshit Tiananmen të vitit 1989, ku u vranë qindra, në mos jo mijëra studentë. Pavarësisht këtyre përpjekjeve për të fshirë historinë, megjithatë, kujtimi i këtyre ngjarjeve vazhdon. Siç na mësoi Tolstoi, përpjekjet për të shtypur disidencën ndonjëherë mund ta shndërrojnë një rrjedhë pakënaqësie në një cunami që fshin liderët dhe institucionet autoritare.
Romani i Lynch, fitues i Çmimit Booker, me premisën e tij shqetësuese, shërben si një kujtesë e ashpër e kaosit dhe vështirësive që sjellin pa ndryshim populizmi politik dhe autoritarizmi. Megjithatë, nëse po mendoni ta blini librin, mund të dëshironi ta shtyni leximin e tij deri pas sezonit të festave. Ai është një libër i rëndësishëm, por jo një libër që ngjaj ndjenja gëzimi dhe hareje.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. The Looming Populist Dystopia
