Bankat qëndrore duket se janë të vendosura të mohojnë rreziqet dhe limitet e politikës së tyre të lehtësimit sasior.
Siç pritej, Banka Qendrore Europiane iu bashkua autoriteteve të tjera monetare kryesore të botës në eksperimentin më të madh në historinë e bankingut qendror. Tani kjo politikë është tepër e njohur. E para, bankat qendrore çojnë në zero normat e interesit të politikave të tyre monetare deri sa shkaktohet problemi i “lidhjes me zeron”. Përballë dobësive të vijuara ekonomike ndërkohë që kanë harxhuar mjetet konvencionale në dispozicion, ata përqafojnë përqasjen jokonvencionale të lehtësimit sasior.
Teoria pas kësaj strategjie është e thjeshtë: në pamundësi për të ulur çmimin e kredisë më tutje, bankat qëndrore zhvendosin fokusin e tyre në zgjerimin e sasisë së kredisë. Argumenti i nënkuptuar është që kjo lëvizje nga përshtatja e çmimit në përshtatjen e cilësisë është ekujvalenti funksional i politikës së mëtejshme të lehtësimit monetar. Rrjedhimisht, edhe në nivelet e lidhjes me zeron të normave nominale të interesit, siç argumentohet, bankat qendrore kanë ende armë në arsenalin e tyre.
Por a janë këto armë të përshtatshme për këtë detyrë? Për BQE-në dhe për Bankën e Japonisë (BOJ), tani që të dyja po përballen me rreziqe të jashtëzakonshme për rënie të ekonomive të tyre dhe të nivelit të agreguar të çmimeve, kjo nuk është një pyetje thjeshtë e fjetur. Për Shtetet e Bashkuara, ku pasojat finale të Lehtësimit Sasior mbeten për t’u parë, përgjigjja është po aq e rëndësishme.
Impakti i Lehtësimit Sasior varet nga “tre T”-të e politikës monetare: Ttransmetim (kanalet përmes të cilave politika monetare ndikon në ekonominë reale) tërheqja (shkalla e përgjigjes së ekonomive ndaj veprimeve të politikës); dhe konsistenca kohore [time consistency] (besueshmëria e patundur te premtimi i autoriteteve për të arritur objektiva të caktuara si punësimi i plotë apo stabiliteti i çmimeve).
Pavarësisht nga festimet e tregjeve financiare për Lehtësimin Sasior dhe pa përmendur vetë-lavdërimin e përzemërt të Rezervave Federale të SHBA-së, një analizë bazuar në tre T-të duhet të shtyjë në mendime Bankën Qëndrore Europiane.
Në kuptimin e transmetimit, Rezervat Federale u përqëndruan në të ashtuquajturin efekti i pasurisë. E para, bilanci i FED u zgjerua me rreth 3.6 trilionë që nga fundi i vitit 2008 – gjë që tejkalon shumë më tepër rritje nominale të PBB-së përgjatë periudhës së Lehtësimit Sasior – gjë që fuqizoi tregun e aseteve.
Qe supozuar që përmirësimi në performancën e portofolit të investitorëve – reflektuar në një rritje me mbi pesë herë të indeksit S&P 500 nga niveli i ulët i shkaktuar nga kriza në mars 2009 – do të sjellë rritje të shpenzimeve nga konsumatorë gjithnjë e më të pasur. BOJ ka përdorur një justifikim të ngjashëm të politikës së vet të lehtësimit sasior dhe cilësor (QQE).
BQE, gjithsesi, do të vuajë ca më shumë për të arritur te rasti i efektit të pasurisë, gjerësisht për shkak se pronësia e kapitalit nga individët (qoftë drejtpërsëdrejti qoftë përmes llogarive të pensioneve) është shumë më i ulët në Europë se sa në SHBA apo Japoni. Për Europën, politika monetare duket se ka më shumë gjasa të transmetohet përmes bankave, si dhe përmes kanalit të monedhës, si pasojë e një euroje më të dobët – ajo ka rënë sakaq me 15 për qind përballë dollarit përgjatë vitit të fundit – duke rritur eksportet.
Pika goditëse e vërtetë e Lehtësimit Sasior lidhet me tërqeqjen. Në SHBA, ku konsumi përbën pjesën më të madhe të problemit në rimëkëmbjen pas krizës, ky është një mekanizëm i vlefshëm. Në një mjedis të borxheve më të mëdha se sa duhet dhe kursimeve të pakta, efekti i pasurisë ka bërë pak për të zbutur bilancin e recesionit që plaçkiti familjet amerikane kur flluskat e pronave dhe të kreditit u shfrynë. Në të vërtetë, rritja reale vjetore e konsumit ka qenë vetëm 1.3 për qind që nga fillimi i vitit 2008. Me rimëkëmbjen aktuale të rritjes së PBB-së me mesatarisht 2.3 për qind në vit – dy pikë përqindjeje më poshtë se sa norma në ciklet e kaluara – është e vështirë të justifikosh lavdërimet e mëdha të lehtësimit sasior.
Fushata masive e Lehtësimit Sasior dhe Cilësor (QQE) të Japonisë është përballur me probleme të ngjashme tërheqjeje. Pasi zgjeroi bilancin e vet në gati 60 për qind të PBB-së dy herë më shumë se sa FED – BOJ po zbulon se fushata e saj kundër deflacionit është gjithnjë e më shumë joefektive. Japonia ka rënë në recesion dhe BOJ sapo ka ulur objektivin e inflacionit këtë vit nga 1,7 në 1 për qind.
Në fund, Lehtësimi Sasior zhgënjen në kuptimin e konsistencës kohore. FED ka kualifikuar strategjinë e saj normalizuese post-lehtësim sasior me një seri kushtesh të tilla si gjendja e ekonomisë dhe/ose rreziqet e inflacionit. Për më tepër, ajo po bazohet në ndajfolje ambigue për të dhënë sugjerime për tregjet financiare dhe së fundmi është zhvendosur nga deklarata se do t’i mbajë interesat e ulëta për një kohë të “konsiderueshme” te Premtimi për të qenë ‘të duruar” në përcaktimin se kur do të rriten normat e interesit.
Por qe Banka Kombëtare e Zvicrës, e cila pati prodhuar para për të shmangur mbiçmimin e tepruar pasi lidhu monedhën e saj me euron më 2011, që i ka futur thikën më të mprehtë në zemër Lehtësimit Sasior. Duke braktisur papritur lidhjen me euron më 15 janar – vetëm një muaj pasi pati përsëritur angazhimin e saj te kjo lidhje – SNB e cila dikur ka qenë e disiplinuar shkeli nevojën për besueshmëri në konsistencë kohore.
Ndërsa asetet e SNB janë rritur në gati 90 për qind të PBB-së së Zvicrës, ky ndryshim ngre pyetje serioze si mbi kufizimet ashtu edhe mbi pasojat e Lehtësimit Sasior pa limit. Dhe kjo i shërben asaj si një rikujtesë e hidhur e dobësisë themelore të premtimeve si ai i presidentit të BQE Mario Draghi për të bërë “gjithçka që është e nevojshme” për të shpëtuar euron.
Në epokën e Lehtësimit Sasior, politika monetare ka humbur çdo ngjashmëri me disiplinën dhe koherencën. Siç u përpoq Draghi të përmbushte premtimin e tij dy vjeç e gjysmë të vjetër, kufizimet e premtimit të tij – të krahasueshme me garancitë e dhëna nga FED dhe BOJ – mund të bëhen të qarta dhe të dukshme. Njësoj si thepat në majë të humnerës, bankat qëndrore duket se janë të vendosura të mohojnë rreziqet me të cilat përballen.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2015. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. The Lemmings of QE