Protestat e fundit në Maqedoni u nxitën nga dënimet për terrorizëm të gjashtë shqiptarëve, gjë që shkaktoi thellim të mosbesimit në gjyqësorin e vendit, thotë analisti politik Ismet Ramadani për BIRN.
Ismet Ramadani, ish deputet ndërsa aktualisht kryetar i OJQ-së Këshilli Euro-Atlantik i Maqedonisë, është njëri nga figurat publike të cilat hapur mbështetën protestat e këtij muaji ndaj vendimit për dënimin e gjashtë shqiptarëve për vrasjen e pesë maqedonasve që njihet si rasti ‘Mostra’.
Më 4 korrik, shpërthyen përleshjet në kryeqytet derisa mijëra protestues shqiptarë kishin mësyer gjykatën e Shkupit, dhe të cilët u kthyen mbrapsht nga policia e trazirave e cila përdori topa uji, gaz lotsjellës dhe bomba shoku.
Ramadani beson që propaganda e qeverisë ishte pjesërisht përgjegjëse sepse po portretizonte shqiptarët, të clët përbëjnë një të katërtën e vendit, në mënyrë të gabuar si ‘radikalë islamikë’.
BIRN: Ju jeni njëra ndër figurat publike që mbështetën hapur protestat kundër vendimeve në rastin ‘Monstra’. Për çfarë arsye?
Ramadani: Ne natyrshëm për një kohë të gjatë jemi pajtuar me idenë se komuniteti shqiptar në Maqedoni nuk beson në institucionet e shtetit dhe në veçanti në këtë rast, në gjyqësorin. Ne kemi pasur një proces të gjatë në gjyqësorin maqedonas për vrasjen e pesë maqedonasve pa ndonjë arsye të deklaruar. Ky ishte akt tipik terrorizmi. Por dyshimet bëhen më të mëdha kur ky akt i vrasjes cilësohet si akt terrorist i frymësuar nga Islami radikal, gjë që nuk korrespondon me traditën dhe mendësinë shqiptare. Ne tani po spekulojmë, por njerëzit që zakonisht i kryejnë këto akte radikale ata këtë e shprehin edhe në gjykatë. Ata brohorasin slogane islame dhe i pranojnë veprimet e veta. Në këtë rast ne nuk pamë një gjë të tillë dhe personat e dënuar nuk lënë përshtypjen e asaj që ju thoni se ‘ata e bënë’.
Zhvillimi i hetimeve, dhe kualifikimi i Ministres së Policisë Gordana Jankulovska që në fillim të gjykimit se vrasësit ishin radikalë islamik, të gjitha këto momente shkaktuan një revoltë së pari tek familjet e të dënuarve e më vonë edhe tek popullata e gjerë.
BIRN: Ne dëgjuam retorikë nxitëse nga protestuesit, siç ishin thirrjet për një ‘Shqipëri të madhe’, djegjen e flamurit maqedonas në Prishtinë, valëvitjen e flamurit dhe teksteve të Arabisë Saudite në Shkup, kërkesat për një Islam Radikal. Sa është e tërë kjo favorizuese për kauzën?
Ramadani: Është e vërtetë se në fillim protestat kishin një tendencë për të provokuar. Dukej sikur dëshironte që shqiptarët të portretizoheshin si islamikë radikalë të cilët nuk duan rend dhe gjyqësor të pavarur. Ka një propagandë që dëshiron që shqiptarët të cilësohen si radikalë. Nuk e mohoj se mund të ketë grupe apo individë të cilët janë duke notuar në ujërat e tillë radikalë, por të thuash se një ideologji e tillë dominon Islamin të cilin praktikojnë shqiptarët është një propagandë e pastër qëllimkeqe. Dihet mirëfillazi që shqiptarët njihen për tolerancën e tyre ndërfetare, katolike, islame dhe ordokse, në mesin e saj. Shumica e shqiptarëve praktikojnë Islamin por ata me fanatizëm mbrojnë traditën e Islamit modest.
BIRN: A ka mundësi që protestat të shndërohen në një shprehje më të madhe civile të pakënaqësisë ndaj elitave në pushtet dhe paaftësisë së tyre për të siguruar progresin i cili do të bashkonte njerëzit dhe jo të ndante njerëzit në vend në vija etnike dhe fetare? Në të kaluar maqedonasit në disa raste kanë shprehur pakënaqësinë e tyre tek institucionet.
Ramadani: Unë kam informata se një pjesë e madhe e opozitës maqedonase mbështetë këto protesta. Në protestën e tretë, më 11 korrik në Shkup, dallova postera që i referoheshin rasteve ku viktima të vrasjeve ishin edhe shqiptarët edhe maqedonasit. Kjo ta tregon se protestat ngadalë po marrin elementë që kanë ngjyrimemë më të gjera qytetare.
BIRN: A përfiton dikush nga ngjyrimi i rastit dhe protestave si çështje ndëretnike dhe ndërfetare?
Ramadani: Në Maqedoni, sfera ndëretnike dhe ndërfetare mbetet shumë e brishtë. E njëjta vlen edhe për institucionet demokratike, dialogun politik mes opozitës dhe qeverisë. Kur kemi të bëjmë me krim të organizuar, ekonomi të dobët, varfëri, probleme me lirinë e mediave, të gjithë këto përbëjnë bazën që dikush të krijojë jostabilitet. Ata që kanë qëllime të mira po përdorin protestat paqësore për t’ju thënë njerëzve kryesorë të vendit se ka një pakënaqësi dhe revoltë në mesin e qytetarëve që do të shtynte ata që të ndryshojnë politikat e tyre. Por në një situatë si kjo, gjithmonë ka të tillë që kanë mendime ekstreme për të krijuar tollovi në vend dhe të tillë që duan të përfitojnë politikisht, ideologjikisht dhe në fushën e biznesit.
BIRN: Përveç zemërimit ndaj gjyqësorit dhe politikanëve maqedonas, protestuesit kanë shprehur zemërimin e tyre edhe ndaj Partisë Bashkimi Demokratik për Integrim, BDI. Pse?
Ramadani: Në një situatë ku partia shqiptare në qeveri nuk i mbështet protestat publikisht dhe nuk i ka përfaqësuesit e saj në protestë… Ata së paku të dërgonin deputetët e tyre që të ishin të pranishëm në protesta. Për shembull kur unë isha deputet Partia për Prosperitet Demokratik (që nuk funksionon më), ne ishim pjesë e qeverisë dhe për çështje të caktuara ne nuk jemi pajtuar dhe ishim në protesta. Dhe krejt kjo është në kornizën e mjeteve demokratike. BDI ka mundur të shfrytëzojë situatën ndryshe. Në paraqitjet e tyre publike edhe ata thonin se gjyqësori është i tejet politizuar. Lideri i BDI-së Ali Ahmeti e ka përsëritur këtë disa herë. Pse pra nuk u bashkëngjitën që të shprehin revoltën e tyre për këtë? Ata nuk kishin një ndjenjë për këtë dhe prandaj nuk krijuan marrëdhënie me organizatorët e protestave, gjë që do të mund të ndikonte që në fillim për protesta më të qeta dhe pa dhunë.
Por pati brohoritje edhe kundër opozitës. As emri i Liderit të Partisë Demokratike Shqiptare, Menduh Thaçi nuk u kursye. Pse kjo revoltë ndaj politikanëve shqiptarë? Sepse për një kohë të gjatë tani tek shqiptarët ekziston perceptimi se liderët e tyre politikë, Ali Ahmeti nga BDI dhe Menduh Thaçi nga PDSH, kontrollohen nga partia e Gruevskit në pushtet VMRO DPMNE. Gara në mes të dy partive që të jenë pjesë e qeverisë lë përshtypjen se ato janë të kontrolluara nga struktura të VMRO DPMNE dhe janë në presion që të luajnë rolin që do kryeministri. Dhe kjo u lë fare pak hapësirë shqiptarëve të besojnë se kërkesat e tyre do të dëgjohen dhe se statusi i tyre do të përmirësohet.
BIRN: Pyetja që gazetarët e huaj ngrejnë është nëse gjykimi dhe protestat që pasuan kanë mundësi që të çojnë drejt një konflikti të ri, të ngjashëm me konfliktin e vitit 2001 mes rebelëve shqiptarë dhe forcave maqedonase të sigurisë?
Ramadani: Vendimet e gjykatës penale të Shkupit tani janë para gjykatës së apelit. Është e rëndësishme që vendimi përfundimtar të sjellë besimin në mesin e njerëzve, pavarësisht nëse të akuzuarit do të lirohen apo jo. Por unë nuk besoj se besimi në gjyqësor tek shqiparët do të rikthehet sa kohë që kemi të njëjtët politikanë në pushtet.
Beteja në gjykatën e apelit do të jetë mes dy ndikimeve politike atë të VMRO DPMNE dhe të BDI. Nëse dënimet me burg të përjetshëm konfirmohen, atëherë kjo do të thotë se ndikimi politik i VMRO DPMNE do të mbizotërojë. Nëse të pandehurit lirohen atëherë kjo do të ishte sinjal i ndikimit të BDI-së. Në secilin rast ne do të kemi situatën ku përshtypja e përgjithshme është se politika ka fjalën e fundit në gjyqësor.
Përkundër disa pengesave, sepse ne nuk jemi protektorat, mendoj se në këtë rast do të ishte më mirë që të kërkohet ndihma e ekspertëve ndërkombëtar. Një involvim më transparent i ekspertëve nga jashtë, që kanë përvojë në rastet e terrorizmit do të ndihmonte në besueshmërinë e vendimit.
Situata është serioze. Unë nuk besoj se një konflikt i ngjashëm me atë të vitit 2001 do të ndodhë sërish. Por ne mund të kemi një krizë politike të diktuar nga partia në pushtet BDI. Nëse ata qëndrojnë prapa asaj që flasin, ata do të mund të dalin nga qeveria dhe të krijojnë një situatë ku qeveria do të bie dhe ne të kemi një krizë politike edhe më të thelluar, por assesi konflikt të armatosur. Në këtë rast do të duhet të krijohej një qeveri e përkohshme. Nëse të gjitha katër partitë kryesore janë pjesë e qeverisë kjo do të siguronte zgjedhje të drejta dhe jep më shumë kredibilitet për këdo që do të fitonte zgjedhjet. Kriza e thelluar politike do të jepte qeverisë së re imazhin se ajo po përmirëson imazhin e institucioneve shtetërore dhe do të shmang konfliktin e ri të armatosur të ngjashëm me atë të vitit 2001.
