Komisioni i Lustrimit të Maqedonisë, që heton të dyshuarit për bashkëpunim me ish-regjimin komunist, shpreson tani të fitojë akses në dosjet jugosllave të ruajtura në Serbi.
Kreu i Komisionit të Lustrimit, Tome Adziev, tha se ai shpresonte që një marrëveshje në shkëmbim të dosjeve të klasifikuara me Serbinë do të lejojë akses në dosjet sekrete të disa maqedonasve të njohur që tani besohet se ruhen në Beograd.
Marrëveshja për shkëmbimin e të dhënave u nënshkrua në shkurt dhe pritet të ratifikohet nga parlamenti maqedonas këtë muaj.
“Nëse kjo marrëveshje bën të disponueshme dosierët e ish-shërbimit sekret jugosllav, kjo do të na hapë shumë punë të reja. Ne duhet patjetër t’i hedhim një sy dhe nëse arrijmë në përfundimin se dikush ka qenë një bashkëpunëtor, do ta bëjme informacionin publik,” tha Adziev.
Që kur komisioni i lustrimit maqedonas filloi punë në vitin 2009, mendohet se ka kaluar nëpër duar rreth 29 mijë dosje personale dhe ka zbuluar rreth 130 njerëz që kanë bashkëpunuar me policinë e Jugosllavisë komuniste apo kanë urdhëruar mbikëqyrje për arsye të tjera ideologjike.
Të gjitha dosjet deri më tani u prokuruan prej arkivave maqedonase dhe janë siguruar nga policia sekrete e kohës së komunizmit. Por shumë vëzhgues këmbëngulin se puna e lustrimit apo purifikimit nuk mund të konsiderohet e kryer pa rishqyrtuar sasinë e madhe të të dhënave të klasifikuara që është mbledhur në Beograd nga Shërbimi i Sigurisë Shtetërore Jugosllave, UDBA dhe Shërbimi Kundër Inteligjent, KOS.
Profesori maqedonas i ligjit Osman Kadriu tha se nëse shkëmbimi i dosjeve funksionon, mund të ndihmojë shumë në hedhjen e dritës mbi ish-bashkëpunëtorët dhe të rregullojë padrejtësitë e së shkuarës.
“Kjo do të ishte një ndihmë e vyer për komisionin [e lustrimit]” tha Kadriu për Radion Europa e Lirë.
Megjithatë ai paralajmëroi se i mbetet trupit me 11 anëtarë të verifikojë vërtetësinë e të dhënave të përmbajtura në dokumente dhe të arrijë të kuptojë nëse dikush ka qenë vërtetë bashkëpunëtor.
Drejtoria Maqedonase për Të Dhënat e Klasifikuara të Sigurisë, DBKI, konfirmoi se marrëveshja me Serbinë i referohet edhe dosjeve të UDBA dhe KOS.
Por thuhet se për të marrë dosjet, pala maqedonase duhet të ndjekë një procedurë strikte dhe pala serbe do të duhet të miratojë transaksionin.
“Komisioni i Lustrimit duhet të kalojë përmes nesh që të marrë dosjet. Pas miratimit nga ana serbe, kushtet e transferimit duhet të përcaktohen. Dosieri që do të marrë Komisioni i Lustrimit duhet të përdoret rreptësisht për qëllimin e cituar të verifikimit të fakteve nëse disa persona kanë bashkëpunuar apo jo,” tha DBKI për BIRN.
Maqedonia po ndjek hapat e shumë ish-shteteve komuniste që kanë përdorur ligjet e lustrimit si një mënyrë për të adresuar padrejtësitë e të shkuarës nga ndjekjet penale të motivuara politikisht.
Por që ku komisioni filloi punën, ka pasur polemika. Opozita argumenton se është keqpërdorur për të shënjestruar kritikët e qeverisë dhe në dhjetorin e vitit 2012, largoi dy prej anëtarëve të saj nga komisioni në shenjë proteste.
Parlamenti kaloi një ligj të parë lustrimi në vitin 2008 dhe një të dytë në vitin 2012 pasi gjykata kushtetuese në të dyja rastet hoqi shumë prej legjislacionit origjinal, duke e ngushtuar kohën dhe rangun e profesioneve që do t’i nënshtrohen kontrolleve.
Ndryshe nga ligji i parë dhe nga Komisioni i parë i Lustrimit, që në fillim patën mbështetje të gjerë, legjislacioni i fundit është adoptuar vetëm në bazë të votave nga partia në qeverisje.
