Qeveria e re greke, e drejtuar prej partisë anti-kursim Syriza, e vë eurozonën përballë një sfide që nuk e kishte hasur: përballja me zyrtarë kombëtarë që janë jashtë rrjedhës tradicionale evropiane. Syriza është në shumë forma një parti radikale dhe pikëpamjet e saj në politikat ekonomike shpesh përshkruhen si të së majtës ekstreme; por mendimet e partisë për borxhin dhe kursimet mbështeten nga shumë ekonomistë të rrymës europiane në Europë dhe Amerikë. Pra, çfarë e veçon Syrizën?
Të gjitha negociatat midis debitorëve dhe kreditorëve përfshijnë blof dhe turfullim deri në një masë. Por ministri rebel grek i financave , Yanis Varoufakis, e ka çuar çështjen e tij në media dhe në publik në një mënyrë që lë pak dyshim për gatishmërinë e tij për të luajtur rëndë.
Dikush mund të priste që negociatat midis grekëve dhe trojkës të ishin kryesisht rreth arritjes së një marrëveshje rreth ekonomisë së situatës. Por kjo mbetet një dëshirë. Gjermanët, së bashku me vendet më të vogla kreditore, janë të vendosur kundër çdo lirimi të masave shtrënguese dhe janë të patundur se ‘reforma strukturore’ duhet të mbetet një kusht për financim të mëtejshëm. Ata mendojnë se ofrimi i kushteve më të lehta do të ishte ekonomikisht joproduktiv, veçse do t’i jepte grekëve një mundësi për t’u kthyer te rrugët e tyre të vjetra të gabuara.
Pra çfarë po shpaloset para syve tanë nuk është një diskutim racional i ekonomive, por pazarllëk i pastër. Dhe i vetmi mjet negocimi që ka Varoufakis mund të jetë kërcënimi i nënkuptuar i daljes së Greqisë nga euro (Grexit). Kërcënimi është vetëm i nënkuptuar; shumica e grekëve nuk e duan atë dhe Varoufakis dhe kryeministri Alexis Tsipras janë larguar nga deklarimi i të tilla qëllimeve. Por, pa kërcënimin, pretendimet e Varoufakis për legjitimitetin demokratik me shumë gjasa do të binin në vesh të shurdhët në Berlin, Frankfurt dhe Bruksel. Syriza nuk do të kishte zgjidhje tjetër veçse të vazhdonte programin ekonomik tq cilin u zgjodh të heqë.
Efekti i kërcënimit të daljes së Greqisë varet mbi dy kushte. Së pari, Gjermania dhe anëtare të tjera të eurozonës duhet ta konsiderojnë daljen e Greqisë si një rrezik të konsiderueshëm për veten e tyre. Së dyti, një kthim te dhrahmia duhet të ofrojë perspektivën se ekonomia greke do të dalë më mirë vetëm sesa në valutën e unionit (dhe nën programin ekonomik ekzistues) . në mungesë të kushtit të parë, eurozona do t’i përgjigjet Greqisë duket thënë “Nderimet tona, dil”. Në mungesë të kushtit të dytë, kërcënimi i Greqisë nuk do të ishte i besueshëm.
Dhe këtu hyjnë në lojë ekonomistët. Konsiderohet kushti i parë. Disa vëzhgues duket se e kanë bindur veten se çdo pasojë e daljes së Greqisë do të ishte e menaxhueshme. Greqia është njëkohësisht e vogël dhe në një pozicion unik të dëshpëruar. Ndaj është e mundur që anëtarët e tjerë të brishtë – Spanja, Portugalia dhe Italia – do të kurseheshin nga kontaminimi financiar dhe zbatueshmëria e euros nuk do të ndikohej në mënyrë dramatike.
Por pasojat janë kaq të parashikueshme dhe kostot e çdo efekti të mundshëm domino kaq të larta, saqë Gjermania dhe kreditorët e tjerë nuk kanë interes në nxitjen e një skenari të daljes së Greqisë. Përkundrazi, perceptimi i ndarjes së eurozonës duhet të jetë një nga makthet më të këqija të kancelares gjermane Angela Merkel. Dhe nëse nuk është, duhet të jetë.
Kushti i dytë, në lidhje me efektet mbi ekonominë greke, është më i vështirë për t’u zgjidhur. Edhe këtu, ka shumë skenarë shkatërrimi. Dalja e Greqisë do të kërkonte kontrolle kapitali dhe izolim financiar, për të paktën disa kohë. Pasiguria rreth politikave dhe çmimeve mund të prodhojë një goditje të rëndë negative mbi ekonominë e vërtetë, duke e shtuar edhe më shumë papunësinë.
Por ka shembuj të qartë të pasojave pozitive ekonomike që vijnë nga thyerja e një lidhje të ngjashme të valutës. Britania doli nga Standardi i Arit më herët, në 1931, që të lehtësonte kushtet monetare dhe të reduktonte përqindjet e interesit dhe doli më mirë sesa vendet që e vonuan daljen. Argjentina braktisi përqindjen e vet fikse të këmbimit ndaj dollarit amerikan në 2001 dhe përjetoi rikuperim të shpejtë pas dy tremujorëve negativë.
Në të dyja rastet, rifitimi i sovranitetit monetar lejoi një valutë më konkurruese, që në kthim rriti kërkesën e eksportit dhe ndihmoi rikuperimin ekonomik. Në daljen e Greqisë, shpresa e kësaj të fundit do të ishte diçka e ngjashme – një shtytje e mprehtë në konkurrencën e jashtme. Qeveria greke ka vend të kufizuar për stimuj fiskal dhe do të dështonte në tregjet financiare. Një valutë më e lirë, në parim, do të kthente përmbys pasojat e kursimit.
Zhvlerësimi i valutës funksionon duke ulur kostot vendase në termat e valutës së huaj. Një kosto e tillë është ulur tashmë ndjeshëm në Greqi. Që nga fillimi i krizës, pagat greke janë ulur me më shumë se 15% – një proces i quajtur, zhvlerësimi i brendshëm. Ende përgjigjja në termat e eksporteve ka qenë zhgënjyese. Ndonëse deficiti i madh aktual i vendit është larguar, kjo reflekton një rënie të importeve – një pasojë e kursimit – më tepër sesa një bum eksporti.
Ky fakt sugjeron se kthimi i dhrahmisë nuk do mund ta ndihmonte shumë. Eksportet greke duket se janë vështirësuar prej faktorëve të tjerë. Kostot me të larta të energjisë (prej rritjeve në taksën e akcizës dhe normat e elektricitetit), bllokimi i kreditit, specializimi në stanjacionin e tregjeve të eksportit dhe pasiguria e përgjithshme e politikës të gjitha këto duket se kanë luajtur një rol. Si pasojë, çmimet e eksporteve greke nuk janë ulur aq sa pagat. Dalja e Greqisë mund të ndihmojë me disa nga këto kosto, por do të përkeqësonte të tjerat (si pasiguria politike).
Në periudhën afatshkurtër dhe afatmesme, rritja e konkurrencës greke kërkon mjete që shënjestrojnë kufizimet specifike të detyrueshme të hasura nga eksportuesit. Një program grek që identifikon këto kufizime dhe propozon mjete do të ishte ekonomiks më i mirë sesa besnikëria e verbër ndaj listës së reformave strukturore të trojkës. Gjithashtu do të ofrojë një alternativë më të besueshme për qëndrimin në eurozonë në kushtet aktuale, duke detyruar Greqinë të bisedojë për një marrëveshje që siguron se dalja e Greqisë nuk do të ndodhë.
Botuar me autorizim nga Project Syndicate, 2015. Ripublikimi nuk mund të bëhet pa lejen e Project Syndicate. Reforming Greek Reform