Që nga 1970, shkencëtarët kanë mësuar jo vetëm që aktiviteti njerëzor është shkaku kryesor i ndryshimit mjedisor në Tokë, por gjithashtu se po e çon planetin përtej limiteve natyrore. Për hir të planetit dhe të njerëzve që varen prej tij, le ta bëjmë 2015 Vitin e Tokës.
Më 22 prill, bota shënoi 45-vjetorin e Ditës së Tokës, krijuar në 1970 për të tërhequr vëmendjen ndaj sfidave mjedisore. Kurrë nuk kanë qenë ato sfida më të mëdha dhe më urgjente se sa janë sot. Kombinimi i ndryshimit klimatik, erozionit të biodiversitetit dhe sosjes së burimeve po e çon planetin drejt një pike kthese, përtej të cilës objektivat si zhvillimi i qëndrueshëm dhe reduktimi i varfërisë do të jetë më i vështirë se kurrë për t’u arritur.
Që nga 1970, shkencëtarët kanë mësuar jo vetëm që aktiviteti njerëzor është shkaku kryesor i ndryshimit mjedisor në Tokë, por gjithashtu se po e çon planetin përtej limiteve natyrore. Nëse ne nuk bëjmë ndryshime të mëdha shpejt, rezultatet mund të jenë shkatërruese.
Liderët globalë duket se e njihnin këtë kur ranë dakord pesë vite më parë të kufizojnë ngrohjen globale gjatë këtij shekulli në 2º Celsius mbi nivelet para-industriale – pragu pas së cilës ne rrezikojmë të nxisim pasoja më shkatërrimtare të ndryshimit klimatik. Por veprime të forta për të pakësuar çlirimet e gazit serë nuk janë marrë. Përkundrazi, çlirimet janë rritur ndjeshëm; si pasojë, viti i shkuar ishte më i ngrohti në histori.
Bota është tani në rrugën për të shterur ‘buxhetin’ e mbetur për çlirimet e CO2, që tani llogaritet më pak se një trilion ton, në vetëm 25 vjet. Rezultati mund të jetë ndryshime katastrofike si rritja e pamenaxhueshme e niveleve të deteve, valët shkatërrimtare të ngrohta dhe thatësirat e vazhdueshme që krijojnë sfida të paprecedent në kuptimin e sigurisë ushqimore, ekosistemeve, shëndetit dhe infrastrukturës. Nuk është çudi që më të varfit dhe më të cenueshmit do të goditen më fort.
Ne duhet të ndryshojmë drejtim. Dita e Tokës duhet të shërbejë si një kujtues – dhe, në fakt, si një katalizator – i asaj që bota ka nevojë vërtetë: veprimit të fortë dhe të qëndrueshëm. Fatmirësisht, 2015-a mund të shënojë fillimin e një ndryshimi për mirë.
Këtë vit, liderët botërorë do të takohen tre herë për të hartuar një rrugë të re për planetin tonë. Në korrik, ata do të takohen në Addis Ababa, Etiopi, për Konferencën mbi Financimin e Zhvillimit. Në shtator, ata do të mblidhen për të miratuar Synimet e Zhvillimit të Qëndrueshëm, që do të udhëzojnë përpjeket e zhvillimit deri në 2030. Dhe në dhjetor, ata do të drejtohen për në Paris për të negociuar një marrëveshje të re globale për klimën.
Rezultatet e këtyre takimeve do të formësojnë trashëgiminë e këtij brezi për zhvillimin dhe rritjen e mjedisit dhe ekonomisë. Duke dekarbonizuar ekonominë botërore dhe duke kufizuar ndryshimin klimatik, liderët botërorë do të krijojnë një valë inovacioni, mbështesin emergjencën për industri të reja dhe vende pune dhe do të gjenerojnë mundësi të gjera ekonomike.
Është e gjitha në dorën tonë për të inkurajuar liderët politikë të bëjnë atë që duhet për të siguruar një rezultat të tillë. Ashtu siç i kërkojmë qeverive tona të zgjidhin rreziqe të lidhura me terrorizimin dhe epidemitë, duhet të ushtrojmë presion që të veprojnë tani për të ruajtur mjedisin tonë natyror dhe për të kufizuar ndryshimin klimatik.
Këtu, komuniteti shkencor ka një përgjegjësi të veçantë për të ndarë kërkimin e vet dhe pasojat e mundshme. Kjo është arsyeja përse unë dhe 16 shkencëtarë të tjerë në Ligën e Tokës – që përfaqëson institucionet akademike botërore si Instituti i Potsdamit për Kërkimin mbi Ndikimin Klimatik, Institutin e Tokës, Universitetin Tsinghua dhe Qendrën e Ripërtëritjes në Stokholm – kanë publikuar Deklaratën e Tokës, që vendos tetë elementët kryesorë për një marrëveshje të suksesshme globale mbi klimën, që do arrihet në Paris në dhjetor.
- Së pari, marrëveshja duhet të ritheksojë zotimin e shteteve për të kufizuar ngrohjen globale nën 2°C.
- Së dyti, marrëveshja duhet të njohë buxhetin global të mbetur për çlirimet e CO2.
- Së treti, marrëveshja duhet të vendosë themelin për një transformim elementar të ekonomisë, me fillimin e menjëhershëm të dekarbonizimit, në mënyrë që të krijohet një shoqëri e zero-karbonit deri në 2050.
- Së katërti, të gjitha 196 shtetet në Konventën Klimatike të Kombeve të Bashkuara duhet të formulojnë një rrugë konsistente me dekarbonizimin, ku shtetet më të pasura të kryesojnë.
- Së pesti, shtetet duhet të promovojnë inovacionin në teknologjitë e pastra dhe të sigurojnë akses universal për zgjidhjet ekzistuese teknologjike.
- Së gjashti, qeveritë duhet të bien dakord të mbështesin përshtatjen ndaj ndryshimit klimatik dhe të zgjidhin humbjen dhe dëmtin e lidhur me të.
- Së shtati, marrëveshja duhet të përfshijë parashikime për garancitë e rezervat e karbonit dhe ekosistemet jetësore.
- Së teti, të ndihmojë shtetet në zhvillim të luftojnë ndryshimin klimatik, dhuruesit të ofrojnë mbështetje shtesë në një nivel të paktën të krahasueshëm me ndihmën e zhvillimit global aktual.
Lajmi i mirë është se këto tetë objektiva janë realiste dhe të arritshme; në fakt, pak progres ka filluar të bëhet. Vitin e shkuar, çlirimet totale të CO2 nga sektori energjetik mbetën të pandryshuara vit pas viti për herë të parë. Raportimet e fundit tregojnë se emisionet në Kinë, çliruesen më të madhe të gazeve serë në botë, gjithashtu nuk u rritën nga 2013 deri në 2014.
Rrjedha po ndryshon. Dekarbonizimi ka filluar tashmë dhe apeli për një botë pa karburante fosile po rritet – jo vetëm sepse do të kufizonte ndryshimin klimatik, por sepse do të ishte më e përparuar teknologjikisht, demokratike, freksibël, e shëndetshme dhe dinamike ekonomikisht. Kjo është koha e duhur për të hyrë kryesisht në një rrugë zero-karbon.
Me marrëveshjen e duhur globale, bota mund ta bëjë këtë më në fund. Për hir të planetit dhe të njerëzve që varen prej tij, le ta bëjmë 2015 Vitin e Tokës.
Botuar me autorizim nga Project Syndicate, 2015. Ripublikimi nuk mund të bëhet pa lejen e Project Syndicate.An Earth Year