Kur më mohuan të shkrep një foto teksa ngrihej flamuri shqiptar në qendër të Tiranës, filluan të më vijnë në mendje të gjitha duart që më janë nxjerrë përpara aparatit dhe rezultoi se ky na qenka një fenomen shqetësues që nuk e has vetëm unë.
Më 25 prill 2015, dy punonjës të Bashkisë së Tiranës po ngrinin flamurin shqiptar në një shtyllë gjigante përpara Teatrit të Operas dhe Baletit, kur një punonjës i tretë mu afrua me vrik dhe plot hakërrimë dhe më ndaloi të fiksoja në foto këtë çast, për mua solemn. “Nuk ka ç’të fotografosh këtu,” tha ai gjithë kërcënim.
“Flamuri kishte pësuar një incident dhe ne po e riparojmë, hajt largohu,”parapriu punonjësi Valter Gjoni pa e pyetur askush. Me të thënë këtë, më shtyu nga krahu, sikur të mos isha një shqiptare, një fotoreportere apo tek e fundit një vajzë, por sikur të isha një armike që kishte zbuluar një vend sekret (sheshin Skënderbej, në mes të Tiranës).
E kisha njohur kur punonte si shef i kulturës dhe trashëgimisë kulturore pranë Bashkisë, që si për ironi kishte mbaruar shkollën për gazetari dhe para ca kohësh kishte zbuluar nga arkiva 600 fotografi; por tashmë mban një pozicion tjetër në Bashki.
“Ai flamur ka kohë që është grisur dhe kishte marrë të tatëpjetën, ju mirë bëni që e ngrini, por nuk keni të drejtë ta prekni vajzën në atë mënyrë. Është e drejta e kujtdo të fotografojë flamurin e vet, tonin dhe të gjithë shqiptarëve,” tha një zotëri me biçikletë që u solidarizua me mua.
Për fat të keq, biseda nga ana e punonjësit të Bashkisë së Tiranës vazhdoi edhe më e ashpër, edhe më e hakërryer. “Hiqmuni se bëra një telefonatë dhe jua ndreq qejfin!”
Ja ku ishim, në qendër të Tiranës, krah një institucioni artistik, pak metra larg Bashkisë, në sy të monumentit të Skënderbeut dhe gjithë kalimtarëve që kishin shtangur, për të parë këtë mohim të paperceptueshëm të një të drejte kaq elementare: fotografimit të lartësimit të flamurit shqiptar.
Të ishte për këtë zotëri, mendova, foto e famshme e Ismail Qemalit në ballkonin e pavarësisë nuk do të ekzistonte.
“Nuk e di si ia bën ti të fotografosh në Shqipëri,” më tha një ditë një mikeshë, e cila ka hequr dorë nga fotografia, teksa po i tregoja që kisha marrë një kërcënim pas publikimit të një fotoje të një vajze në një nga urbanet e Tiranës.
Një person të cilin nuk e njihja më kishte shkruar “Të lutem hiqe fotografinë ose do të kesh telashe të mëdha, mos më thuaj që nuk të paralajmërova”. Sa çudi! Rrjeti që ky person përdori për të më kanosur mua është po ai ku deri në vitin 2013 ekzistonin 250 miliardë foto dhe ngarkoheshin vullnetarisht 350 milionë çdo ditë, aty ku bëhen 1.8 milionë pëlqime çdo minutë dhe ku njerëzit ta dinë për nder nëse i pëlqen një postim.
Është e paimagjinueshme që në kohën kur rrjetet sociale gëlojnë nga ‘selfie-t’, të të mohohet e drejta të fotografosh jetën e përditshme në Tiranë dhe të kërcënohesh me të papritura të pakëndshme për këtë gjë.
“Kur bëj foto dua të tregoj një histori të përditshme, për të përmirësuar diçka në jetën e personave që fotografoj dhe jo për t’i diskretituar. Respektoj atë që bëjnë njerëzit rrugëve dhe më mahnit forca që kanë dhe mënyrat që gjejnë për t’u punësuar, strehuar ose vetëpunësuar,” më tha një tjetër mikeshë që fotografon çdo ditë. “Por sa herë shkrep një foto të dikujt, tjetri më sheh sikur e kam shkelur,” shtoi ajo.
“Mos e fotografo Tiranën nga oborri i përparmë i Korpusit të Politeknikut”, u orvat të më ndalonte një nga rojet e ndërtesës një ditë. “Nuk lejohen fotot këtu!” shtoi ai.
“Mua nuk më kanë ndaluar ndonjëherë të fotografoj flamurin shqiptar në qendër të Tiranës, as Korpusin e Politeknikut,” iu përgjigj interesimit tim një fotograf amator.
Të jetë kjo sjellje e motivuar edhe më tepër nga gjinia? Mos ndoshta një fotografeje është më e thjeshtë t’ia zësh me dorë objektivin?
Por fotografi i akredituar i parlamentit, Hamza Hatika shprehu po të njëjtin problem, kur lajmëroi në mesin e muajit prill largimin e tij nga Shqipëria përmes një statusi në Facebook ku përshkruante vështirësitë e punës si një fotoreporter dhe ndikimin burokratik mbi të.
“Mos e merr me kaq gjaknxehtësi, këto gjëra ndodhin përditë,” më sugjeroi dikush, që i ishte regjur lëkura me këtë fenomen.
Por unë nuk mendoj se heshtja është fjala që duhet thënë për të tilla raste. Kur dikush shkel një të drejtë themelore të një tjetri atëherë që kushtetuta me ngjyrën e po atij flamuri e garanton, përjashtimi nuk mund të lejohet të bëhet rregull.
Nëse të gjithë heshtin, atëherë duhet të fillojmë t’i nxjerrim aparatet fotografikë nga dritaret e shtëpisë si snajperë. E për çfarë? Për të kapur bukurinë njerëzore, natyrore dhe kombëtare në një toke ku nga mëngjesi në darkë na thonë se kemi ecur përpara.
Nuk jam unë njeriu që zotëria kapi prej krahu dhe shtyu sikur të ishte një hiç, është shoqëria shqiptare, çdo njeri që e do flamurin e tij.
Mbase përgjigjen e këtij tranzicioni fotografik që unë kam rastin të dëshmoj në Shqipëri, mund ta ketë dhenë Ansel Adams, një fotograf dhe ambientalist amerikan kur tha se “ka gjithmonë dy njerëz në foto: fotografi dhe shikuesi”.
Kështu, sa herë bëj ON aparatin, dy gjëra sigurohem që t’i kem aktivizuar gjithashtu: teleobjektivin dhe guximin.