Ministria e kulturës ka pezulluar aktivitetin e dy prej tre agjencive kolektive për mbrojtjen e të drejtave të autorit që nga muaji nëntor duke i shkaktuar artistëve që ato përfaqësojnë një dëm financiar që llogaritet në dhjetëra miliona lekë.
Esat Mulsiu duket shprehimisht i frustruar ndërsa shfleton një dosje të trashë me dokumente në zyrën e tij te vogël të mbuluar me postera filmash, pranë shkollës Edit Durhami në Tiranë.
Musliu ka një karrierë të gjatë që shtrihet në katër dekada si regjisor, skenarist dhe producent, gjatë së cilës ka bashkëpunuar me disa nga emrat më të mirënjohur të filmit shqiptarë, si Piro Milkani, Dhimitër Anagnosti, apo Gëzim Erebara.
Autori i gjashtë filmave artistikë të prodhuar me regjinë e tij dhe dhjetëra dokumentarësh televiziv, tani Musliu është drejtori ekzekutiv i Forumit të Mbrojtjes së Autorëve Audiovizualë, FMAA, një nga tre agjencitë e të drejtave të autorit në Shqipëri.
FMAA është themeluar në vitin 2003 me mbështetjen e IREX, një organizata jo-fitimprurëse Amerikane, dhe prej dymbëdhjetë vjetësh ka punuar për të përfaqësuar të drejtat autoriale për dhjetëra regjisor të filmit shqiptar.
Megjithatë, që nga muaji shkurt aktiviteti i kësaj agjencie kolektive është pezulluar me urdhër të Zyrës Shqiptare të së Drejtës së Autorit, pasi Ministria e Kulturës nuk është shprehur akoma për rinovimin e licencës së organizatës prej më shumë se gjashtë muajsh.
“Ministria e kulturës na ka lënë në pritje, kjo pritje është e papërcaktuar është pa limit, kjo na shqetëson dhe na ka shqetësuar përtej mase,” thotë Musliu. “Ky veprim që na ka bërë ministria e kulturës ne gati na ka asgjësuar,” shton ai.
Musliu nënvizon se pezullimi i aktivitetit ka shkaktuar një dëm të madh ekonomik për shoqatën dhe si rrjedhimin mungesë të ardhurash për artistët që ajo përfaqëson.
Sipas ligjit për të drejtën e autorit të miratuar në vitin 2005, agjencitë e administrimit kolektiv të të drejtës së autorit dhe i të drejtave të tjera të lidhura me të si FMAA, janë persona juridikë, që kanë si objekt të veprimtarisë së tyre mbledhjen e të ardhurave për përdorimin e veprave dhe shpërndarjen e tyre tek titullarët e të drejtës së autorit dhe të drejtave të tjera të lidhura me të, të cilët ia kanë kaluar këto të drejta për administrim agjencisë.
Sipas Musliut FMAA përfaqëson të drejtat autoriale të më shumë se 70 artistëve shqiptarë nga fusha e filmit dhe videos.
Agjencitë e përfaqësimit kolektiv janë të regjistruara si organizata jo-fitimprurëse, dhe licencohen për një periudhë 3-vjeçare nga ministria e kulturës me propozim të Zyrës Shqiptarë të së Drejtës së Autorit, ZSHDA.
Sipas dokumenteve të para nga BIRN, FMAA ka aplikuar për rinovimin e licencës së saj që në muajin nëntor dhe ajo akoma nuk ka marrë një përgjigje për kërkesën e saj nga ministria e kulturës.
Musliu thotë se edhe pse ZSHDA i ka rekomanduar ministrisë së kulturës që ta rinovojë licencës e FMAA, kjo e fundit nuk ka denjuar akoma të shprehet.
Ndryshe nga proceset e mëparshme të licensimit, në fillim të shkurtit ZSHDA ka urdhëruar pezullimin e aktivitet të FMAA-së, ndërkohë që ministria e kulturës nuk është shprehur akoma për licencën.
“Përbën kundërvajtje administrative kryerja e veprimeve si ndërmjetës ose si agjenci për administrim kolektiv…kur personi fizik ose juridik nuk është i pajisur me licencë për ushtrimin e kësaj veprimtarie nga ministria e kulturës,” ZSHDA i shkruan FMAA-së në datën 9 shkurt.
Neni 108 i ligjit për të drejtën e autorit specifikon që ‘agjencitë e administrimit kolektiv krijohen sipas degëve të artit, por jo më shumë se një agjenci për çdo degë arti.”
Në praktikë kjo do të thotë që të gjithë artistët që përfaqësohen nga FMAA mbeten të papërfaqësuar ndërkohë që agjencisë i është pezulluar aktiviteti.
Musliu thotë që pezullimi i ka sjellë agjencisë një dëm prej 4 milion lekësh, sepse përkoi me periudhën kur FMAA lidhte kontratat me televizionet kabllore lokale për filmat shqiptarë që ato transmetojnë.
E pyetur nga BIRN ministria e kulturës nuk e komentoi dëmin që i është shkaktuar artistëve por mohoi që procesi i licencimit të jetë vonuar në mënyrë artificiale.
“FMAA dhe AMP janë në proces të hetimit administrativ nga ana e Ministrisë së Kulturës, ku po shqyrtohet dokumentacioni,” tha Milena Selimi, këshilltarja për median e ministres Mirels Kumbaro, në një përgjigje me shkrim.
“Nuk është bllokuar procesi i rilicencimit, por pasi të mbarojë shqyrtimi, brenda 3 mujorit të dytë do të merret vendimmarrja e duhur. Jemi duke ndërtuar një proces të qartë për operimin dhe funksionimin e tyre në treg,” shtoi ajo.
Agjencia e Administrimit Kolektiv të Drejtave te Producentëve, AMP, gjithashtu nuk e ka marrë licensën nga ministria e kulturës edhe pse ka aplikuar për rinovimin e saj ashtu si FMAA.
Nga tre agjencitë që operojnë në tregun shqiptarë, vetëm Agjencia e administrimit kolektiv për të drejtën e artistëve interpretë, AKDIE, ka arritur të rilicensohet nga ministria.
Në janar 2013, ZSHDA e kishte akuzuar AKDIE, se ‘nuk kishte përmbushur detyrimin për të mbledhur nga përdoruesit të ardhurat dhe shpërndarjen e tyre titullarëve të së drejtës së autorit,’ duke kërkuar heqjen e licensës së saj.
Musliu mohon të jetë informuar nga ministria e kulturës se FMAA është nën hetimin administrativ, por shton që është e dyshimtë që e vetmja agjenci që është kërkuar të mbyllet ZSHDA dy vjet më parë është licensuar nga ministra e kulturës ndërkohë që aktiviteti i dy të tjerave është pezulluar.
“Nuk kam të drejtë dhe nuk kam fakte të them që e pashë kur u dha thesi me para, [por] janë ca gjëra që ngjallin shumë dyshime,” u shpreh ai. “Të drejtat e autorit në Shqipëri po shkelen jo me dy këmbë por me katër,” Musliu shtoi.